Білім беру бағдарламасы: «6В05201-Экология»
Туыс өкілдерінің морфобиологиялық ерекшеліктері: чозения және тал
жүктеу/скачать 210.82 Kb.
|
| 4. Туыс өкілдерінің морфобиологиялық ерекшеліктері: чозения және тал
Тұқым: Чозения - Chosenia Арубутжапырақты чозения - Chosenia arbutifolia - биіктігі 35-37 м-ге дейін жететін ағаш, солтүстік аймақтарда 8-10 м-ден аспайды.Қабығы қоңыр-сұр, тақташалармен қабыршақтанады. Ұзындығы 7 см-ге дейін созылған жапырақтар. Екі тұқымды, жапырақпен бір мезгілде гүлдейді. Тұқымдар жаздың ортасында - екінші жартысында піседі. Жеңіл және ылғал сүйгіш, қыста төзімді, топырақ құнарлылығын талап етеді. Ареал: Қиыр Шығыс, Шығыс Сібір, Сахалин, Камчатка. Туысы: Тал – Salix– көбінесе бұталар, сирек ағаштар немесе бұталар. Жапырақтары қарапайым, тұтас, кезектесіп орналасады, сирек қиғаш қарама-қарсы орналасқан. Талдар гүлдену алдында немесе гүлденген жапырақтармен бір мезгілде гүлдейді. Туыс тармағы: тал – Salix Ақтал, немесе күміс тал - Salix alba - биіктігі 30 м-ге дейін, кең бөрікбасы бар ағаш. Қабығы сұр, жарықшақ. Жапырақтары ланцетті, ұзындығы 5-12 см, жас жібектей түкті. Жапырақтан кейін көп ұзамай гүлдейді. Жарық сүйгіш, қыста төзімді, 100 жылға дейін өмір сүреді. Ағаш жұмсақ, жеңіл, ақ, ұсақ қолөнер, көмір, т.б. Ареал: Ресейдің еуропалық бөлігінің ортаңғы және оңтүстік белдеуі, Қырым, Кавказ, Оңтүстік Орал және Батыс Сібір. Мортылдақ тал, немесе ракита тал – Salix fragilis – биіктігі 15-20 м болатын ағаш. Бұтақтар қалың, нәзік, сынғыш. Жапырақтары ұзындығы 15 см-ге дейін, ланцетті, тығыз, жоғары қара жасыл, жылтыр; астында ашық сұр. Жапырақтан кейін көп ұзамай гүлдейді. 60-80 жыл өмір сүреді. Жарық қажет, қыста төзімді, құнарлылыққа және топырақ ылғалына орташа талап. Ареал: Ресейдің еуропалық бөлігінің орталық және оңтүстік аймақтары, Орал, Орал, Солтүстік Қазақстан, Кавказ. Үшаталық тал – Salixtriandra– биіктігі 6-14 м, жиі бұталы өсетін ағаш. Қабық үлкен табақшаларда қабыршақтайды. Жапырақтары ланцет тәрізді, ұзындығы 4-15 см, жоғарыдан қара-жасыл, ақшыл, төменгі жағы жалаңаш. Жапырақтан кейін гүлдейді. Ареалы: Қиыр Солтүстікті қоспағанда, Ресейдің еуропалық бөлігін қамтиды. Қаракөк тал, немесе қаратал – Salix pentrandra – биіктігі 12-15 (20) м-ге дейін жететін ағаш, қолайсыз жағдайда бұталы өседі. Жапырақтары эллипс тәріздес, тығыз, ұзындығы 5-12 см, жоғарыда қою жасыл, төменгі жағында сары. Жапырақтан кейін гүлдейді. Жемістер вегетациялық кезеңнің соңында піседі. Ареалы: солтүстік, Қырым және Орталық Азияны қоспағанда, Ресейдің бүкіл еуропалық бөлігі дерлік. Туыс тармағы: Ветрикс - Vetrix Ешкі тал – Salix caprea – биіктігі 12-15 (20) м-ге дейін жететін ағаш, қолайсыз жағдайда бұталы өседі.Қабығы сұр-жасыл, тегіс. Жапырақтары тығыз, ұзындығы 11-18 см, кең эллипс-жұмыртқа тәрізді, сәл мыжылған, жоғарыда қара-жасыл, төменгі жағында тығыз киіз түтіктері бар. Гүлденгенше гүлдейді. Ресейдің орманды бөлігінде таралған. Құбашіліктал, немесе сұр тал- Salix cinerea - күлді сұр немесе қара түктермен тығыз жабылған өркендері бар биіктігі 4-5 м-ге жететін бұта. Жапырақтары сопақ пішінді, мыжылған, үстіңгі жағы кір-сұр, сұр-күлді, төменгі жағы түкті. Ареалы:Ресейдің еуропалық бөлігінде, Батыс Сібірде, Қазақстанда, Орта Азияда өседі. Орман тал – Salix aurita – биіктігі 1-2 м, қызыл-қоңыр түтікті өркендері бар бұта. Жапырақтары ромб тәрізді – сопақ пішінді, күңгірт, үсті мыжылған, асты сұрғылт, түкті. Жапырақтары шыққанша гүлдейді. Ареалы:Ресейдің еуропалық бөлігінің орманды бөлігінде таралған. Сабаутал - Salix viminalis - биіктігі 6-8 (10) м-ге дейін немесе бұталы, ұзын таяқша тәрізді, сұр-жасыл өркендері бар кең тәжді ағаш. Жапырақтары ұзындығы 10-12 см сызықты-ланцетті, екі жағында жас түкті, кейінірек қою немесе сұр-жасыл, жылтырлығы бар жалтыраған, төмен күміс түсті. Жапырақашу алдында гүлдейді. Ресейдің еуропалық бөлігінде, Батыс және Шығыс Сібірде, Қазақстанда таралған. Қызылтал – Salix acutifolia – биіктігі 10-12 м-ге жететін ағаш немесе қара қабығы бар бұта. Жапырақтары ұзындығы 15 см-ге дейін, ланцетті, үстінде қара-жасыл, төменнен сарғыш, гүлденген. Жапырақтан бұрын гүлдейді. Ареалы:Ресейдің еуропалық бөлігінде тундрадан шығыс Кискавказға дейін таралған. Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар 1. Қайың мен жаңғақ тұқымдасына жалпы сипаттама? 2. Қайың мен жаңғақ тұқымдасына қандай белгілер тән; Бұл тұқымдастар қандай тұқымдастар мен түрлерге жатады және бұл түрлер мен тұқымдастар бір-бірінен несімен ерекшеленеді? 3. Қайың тұқымдасы мен оның бөлімдерін қандай морфобиологиялық белгілер мен экологиялық қасиеттер сипаттайды? 4. Ресей флорасындағы ең маңызды қайың түрлерін, олардың шаруашылық маңызын көрсетіңіз? 5. Қызыл кітапқа қайың мен жаңғақтың қандай түрлері енген? 6. Ресейдегі ұсақ жапырақты орман түзілімдері топтарының негізгі өсірушілері қайың тұқымдасының қандай түрлері болып табылады? 7. Тал тұқымдасының жалпы сипаттамасы, бұл тұқымдастар, олардың айырмашылықтарының диагностикалық ерекшеліктері қандай? 8.Терек тұқымдасына және оның өкілдеріне қандай морфобиологиялық белгілер мен экологиялық қасиеттер тән. Ресей флорасындағы теректің маңызды түрлері, олардың шаруашылық маңызы. 9. Тал тұқымдасы мен оның өкілдеріне қандай морфобиологиялық белгілер мен экологиялық қасиеттер тән. Ресей флорасындағы талдың маңызды түрлері, олардың шаруашылық маңызы. 10. Ресейдегі ұсақ жапырақты орман түзілімдері тобының ең маңызды ата-анасы ретінде көктеректің дендрологиялық сипаттамасы қандай? ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Негізгі
Қосымша 2. Булыгин,Н.Е.Дендрология:учебник/Н.Е.Булыгин,В.Т.Ярмишко.–М.:МГУЛ,2001. – 528 с. 3. Валягина-Малютина,Е.Т.ДеревьяикустарникисреднейполосыЕвропейскойчастиРоссии/Е.Т.Валягина-Малютина. –М.:Издательство КМК,1991. –435с. 4. Гроздова,Н.Б.Деревья,кустарникиилианы/Н.Б.Гроздова,В.И.Некрасов,Д.А.Глоба-Михайленко.–М.:Леснаяпромышленность, 1986.– 349с. 6. Колесников,А.И.Декоративнаядендрология. /А.И.Колесников.М.:Леснаяпромышленность,1974.-703с. 7. Кремер,Б.П.Деревья:МестныеизавезенныевидыЕвропы:Пер.снем./Б.П.Кремер.–М.: «Издательство Астрель»:«Издательство АСТ»,2002.– 288 с жүктеу/скачать 210.82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|