Білім беру бағдарламасының (ларының) білім алушыларына арналған gpzja 6308Ғылыми-практикалық зерттеулер жүргізу әдістемесі

жалпығылыми әдістердің әртүрлі үйлесімін құрайды. Оларды екі үлкен топқа 
бөлуге болады: дәстүрлі және дәстүрлі емес. Дәстүрлі арнайы-тарихи әдістер 
қатарына тарихшылар СССР-де кең қолданылатын таптық талдау әдісі, тарихи-
генетикалық, тарихи-салыстырмалы, тарихи-типологиялық, тарихи-жүйелі, 
диахронды талдау әдістері жатады. Таптық талдау әдісін танымал орыс және кеңес 
тарихшысы М.Н.Покровский өзінің «Русская история с древнейших времен» 
еңбегінде қолданды. Экономикалық өмірдегі кез-келген қоғамдық құбылыс онда 
таптық күрес шеңберінде қарастырылып, оған сәйкес «таптық» сипаттама берілді. 
Таптық тәсіл арқылы тарихи процесс өзіндік өндіріс әдістері бар қоғамдық-
экономикалық формациялардың бірізді ауысуы ретінде түсіндірілді (алғашқы 
қауымдық, құл иеленуші, феодалды, капиталистік, социалистік). Бұл сызба 90-
жылдардың басына дейін қолданылды, бірақ оның қатаң шеңберіне адамзат 
тарихының көптүрлілігі сәйкес келмейді. 
Марксистік түсіндіруде таптық тәсіл билік басында коммунистік партиялар 
тұрған елдердің тарихи жазбасына бөліне бастады. Осы кезде әлемдік тарихи 
ғылымда тарихи жазба тұжырымдамаларына әсер еткен таптар мен таптық 
күреске берілген басқа түсіндірмелер пайда болды. 
Ағылшын әлеуметтанушысы Г.Спенсер таптарды ұқсастығына қарай 
органикалық әлеммен бірге қарастырды. Жоғары қабаттар бақылау мен реттеуді 
жүзеге асырады, төменгі қабаттар - өнімдер мен тауарларды өңдейді, ал ортаңғы 
қабаттар (саудагерлер) – олардың арасындағы дәнекер болады. 
Неміс марксисті К.Каутский адамдарды таптарға бөлудің негізгі белгілері 
ретінде, табыстың көлемі мен табысты бөлудің әртүрлі көздерін атады. Ол бөлу 
теориясының негізін қалаушылардың бірі болды. 
Кейбір ғалымдар таптардың пайда болуының теорияларын таратты, олардың 
пайда болуының негізгі себебі ретінде нәсілдік бірлікті немесе үстемдік ету мен 
бағынудың қатынастарын, адамдардың биологиялық құндылығын атап көрсетті. 
Семантиканың өкілдері таптық айырмашылықтар сөздер мен тілдік ұғымдарды 
әртүрлі қолдануда көрінеді деп болжайды. 
Қоғам дамуындағы таптардың мәнін, рөлін және таптық күрестің орнын 
әртүрлі түсіндіруге байланысты, зерттеушілер таптық талдау әдісін әртүрлі 
қолданады. Бірақ кез келген жағдайда оны қолдану шектеулі. Егер осы әдісті 
таптар сияқты, макроәлеуметтік бірлікті талдауға қолдануға болса, оны ұсақ 
әлеуметтік құрылымдарға қатысты қолдануға болмайды (отбасы, тек, тапішілік 
топтар және т.б.). Бұдан басқа, марксистік дәстүрде таптар арасындағы өзара 
қатынастар әдетте антагонистік болып саналады. 

жүктеу/скачать 2.5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: