Білім беру зерттеулерінің сипаты. Білім беру зерттеулерінің тарихы
жүктеу/скачать 44.84 Kb.
|
| 3-ТАПСЫРМАНЫҢ ОҚУ МАТЕРИАЛДАРЫ
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ V-ХІХ ғасырларда ғылымның дамуы Көшпенділердің астрономия, география және басқа да жаратылыстану ғылымдары бойынша білімі орта ғасырларда ғылыми трактаттар түрінде жаңа дизайнға ие болды, олардың көпшілігі, өкінішке орай, бізге жеткен жоқ. Бізге Қазақстанның көптеген ғалымдарының есімдері белгілі. Олардың арасында Әбу Насыр Әл-Фараби ерекше орын алады. Әл-Фараби. Әбу Насыр ибн Мұхаммед Тархан ибн Узлаг әл-Фараби 870 жылы Отырар қаласында қыпшақ ортасынан шыққан қолбасшы отбасында дүниеге келген. Әбу Насыр бала кезінен ғылыммен айналысқан, оның бақытына орай, Отырарда бай кітапхана болған. Әл-Фараби парсы, грек тілдерін оқып, осы тілдерде ғылыми трактаттар оқыды. Кәмелетке толғаннан кейін ол білімін жалғастыру үшін жетекші мәдени орталықтарға барады. Шаша (Ташкент), Самарқанд, Исфахан, Хамадан және басқа қалаларда болды. Ол ұзақ уақытты халифаттың астанасы Бағдадта, сол кездегі ғылым мен мәдениетті дамыту орталығында өткізді. Мұнда ол өзінің білімін Мұқият толықтырады, көрнекті ғалымдармен байланысқа түседі және олардың арасында тез арада жетекші орын алады. Алайда, бұл теологтардың қызғанышын, оған және оның ғылыми көзқарастарына жеке дұшпандық тудырды, бұл Әл-Фарабиді Бағдадтан кетіп, Хорасанға көшуге мәжбүр етті. Ол өмірінің соңғы жылдарын Аллепо мен Дамаскіде өткізді. Әл-Фараби ғылыми білімнің барлық салаларына елеулі үлес қосқан энциклопедиялық ғалым болды. Ол барлық ғылымдарды теориялық (логика, жаратылыстану, математика) және практикалық (этика, Саясат) деп бөлді. Оның қаламына философия, логика, математика, медицина, астрономия, әлеуметтану, Құқықтану, физика, Музыка теориясы бойынша көптеген трактаттар жатады. Аристотельдің ілімін жалғастырып, дамыта отырып, Әл-Фараби көзі тірісінде "екінші ұстаз" (Аристотельдің өзінен кейін) құрметті атағына ие болды. Араб ортағасырлық ғылымы әл-Фарабидің еңбектерінде қалыптасты, оның әсерінен Ибн Рушид, Ибн Сина, Омар Хайям, Роджер Бэкон, Леонардо Да Винчи және басқа ойшылдардың дүниетанымы дамыды. Әл-Фарабиден басқа Отырар жері сол кездегі тағы екі атақты ғалымды тәрбиелеген. Отырар қаласында дүниеге келген Аббас Жаухари астрономия мен математикамен айналысып, әл-Хорезмимен бірге астрономиялық кестелер құрастыруға қатысты және бүгінде өзінің дәлдігімен таң қалдырады. Лингвистика және географиямен Әбу Насырдың жерлесі Ысқақ әл-Фараби айналысқан. Атақты географ Ертіс жағалауында дүниеге келген Жанақ ибн Хакан-Әл-Кимеки болды. Әл-Қашқари. Бірақ бұл тізімде "Диуани лұғат ат-Түрік" (түркі тілдерінің сөздігі) авторы, тамаша лингвист және географ Махмуд ибн әл-Хусаин ибн Мұхаммед әл-Қашқари ерекше орын алады. Махмуд Барсхан қаласында Ыстықкөл жағасында дүниеге келген, өмірінің көп бөлігін Қашқарда өткізген. Мұнда 1072-1074 жылдары ол өз еңбегін жазды. Өз сөзімен айтқанда, кітап жазу үшін ол түріктер мекендеген барлық жерлерді басып озды. Карликов, қанғаров, оғыздар, қыпшақтар, қырғыздар туралы сөз қозғады. олардың әндері, мақал-мәтелдері, аңыздары мен әдет-ғұрыптары. "Диуани лұғат ат-түркі" - түркі халықтары өмірінің өзіндік энциклопедиясы, оның мәдениеті, түркілердің шаруашылығы, этнонимдер, топонимдер, халық күнтізбесі, географиялық терминология және т.б. туралы мәліметтер алуға болатын бірден-бір дерек көзі. Осылайша, ортағасырлық Қазақстан сол кездегі әлемнің ғылыми орталықтарының бірі болған. Баласағұн мен Отырар Дамаск пен Бағдадқа жол берсе де, олардың ғылыми білімді дамытудағы маңызы өте зор. Өкінішке орай, қазақстандық ғалымдардың еңбектері сақталған атақты Отырар кітапханасы аз сақталған, бірақ бізге жеткен кітапхана Қазақстанның түркітілдес халықтары арасындағы ғылымның нағыз өркендеуін айғақтайды. жүктеу/скачать 44.84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|