Білім берудегі психология – ғылыми білімнің пәнаралық саласы. Білім беру психологиясының жалпы-ғылыми сипаттамасы
жүктеу/скачать 74.46 Kb.
|
| 1.Деструктивтілік-адамның жеке басының дамуының құрамдас бөліктерінің бірі. Бұл әлеуметтік объектілердің, процестердің жойылуында көрінеді және қиындықтармен күресу әдісі ретінде әрекет етеді. Қазіргі ғылыми әдебиеттердегі деструктивтілік құбылысы әлеуметтік объектілер мен құрылымдарды жарамсыз етуге бағытталған жеке тұлғаның белсенділігінің көріну формасымен анықталады. Тұлғаның жойылуы міндеті психологиялық қорғауды қамтамасыз ететін механизмдерінің әрекетімен байланысты. Осыған сүйене отырып, адам өзінің іс-әрекеті барысында мінез-құлқындағы айырмашылықтарды көрсетеді, бұл іс-әрекеттің құрылымы мен сана мазмұнының өзгеруіне әкеледі.
Деструкцияның екі негізгі түрі бар: 1.Стихиялық- нақты жағдайлар кешенімен анықталады. 2.Мәжбүрлі-жеке тұлғаның құрылымымен, сыртқы түріне қарамастан, әрқашан жеке адамда болатын деструктивті критерийлердің болуымен байланысты. Л. С. Выготский тұлға ұғымын әлеуметтік ұғым ретінде қарастырды. Тұлға әрқашан бір кезеңнен екінші кезеңге өтіп, өзінің әлеуметтік-мәдени даму процесінде пайда болады және дамиды. Еңбек тұлғаның дамуына нәтижелі әсер ететін тағы бір фактор. Еңбек адамның психикасына оң әсер ететіні белгілі. Алайда, қазіргі әлемде мамандықтардың үлкен тобы ерекшеленеді, олардың орындалуы әртүрлі ауырлық дәрежесіндегі кәсіби ауруларға әкеледі. Сонымен қатар, зиянды деп жіктелмеген еңбек түрлері бар, бірақ олардың жағдайлары мен кәсіби қызметінің сипаты психикаға травматикалық әсер етеді (мысалы, монотонды еңбек, үлкен жауапкершілік, апаттың өзекті мүмкіндігі, психикалық еңбек шиеленісі және т.б.). Тұлғаның кәсіби деформациясы-кәсіби қызметтің ұзақ мерзімді орындалуының әсерінен пайда болатын жеке қасиеттердің өзгеруі (қабылдау стереотиптері, құндылық бағдарлары, мінезі, қарым-қатынас тәсілдері мен мінез-құлқы). Деструкцияның ең үлкен көрінісі-бұл кәсіби қызметі басқа адамдармен үнемі қарым-қатынас жасаумен байланысты адамдар, яғни.әлеуметтік сипатқа ие. Бұл шенеуніктер, психологтар, медицина қызметкерлері, ұйымдар мен мекемелердің басшылары, сондай-ақ педагогтар болуы мүмкін. Кәсіби деформациялардың дамуы әртүрлі факторлармен анықталады: объективті-әлеуметтік-кәсіптік ортаға (әлеуметтік-экономикалық жағдайға, кәсіптің имиджі мен сипатына, оқу-кеңістіктік ортаға)байланысты факторлар; субъективті-мұғалім мен оқушылардың жеке ерекшеліктеріне, олардың қарым-қатынастарының сипатына байланысты факторлар; объективті – субъективті-бұл кәсіби-білім беру процесінің жүйесі мен ұйымдастырылуы, басқару сапасы, менеджерлердің кәсібилігі тудыратын факторлар. Педагогтың кәсіби және жеке қасиеттерінде осылай көрінуі мүмкін 3 себебін атайды: 1.Кәсіби маңызды қасиеттердің зерттелмеуі, "кәсіби маңызды білім мен біліктілік" ұғымдарының арасындағы шекараның болмауы ; 2.Кәсіби маңызды қасиеттерді сипаттаудың нақты құрылымының негіздемесінің болмауы; 3.Оқыту, бейімдеу және кәсіби белсендіру үшін іріктелген кәсіби маңызды қасиеттер мен олардың маңыздылығының жеткіліксіз негіздемесі. 3. Т. А. Жалагинаның жұмысында аталған ұғымдарға келесі анықтамалар берілген: А) деградация (лат. gradus-деңгей) - жинақталған кәсіби қасиеттерін жоғалту, негативке бейімділік. Б) деформация (лат. deformation) - олардың әрекеті нәтижесінде ішкі және сыртқы факторлардың өзгеруі; В) деструкция (лат. destructio) - қалыптасқан құрылымның бұзылуы. Н.С.Ахтаеваның айтуынша, кәсіби деформация-бұл әртүрлі кәсіби аурулардың бір түрі, олардан құтылу мүмкін емес. Кәсіби деструкциялар-бұл осы процеске қатысушылардың еңбек жетістіктері мен арабизациясына теріс әсер ететін жеке тұлғаның құрылымындағы қалыптасқан әрекеттер мен өзгерістер. Э.Ф.Зере бойынша кәсіби деформация-еңбек тиімділігіне және осы процеске қатысушылардың өзге де іс-әрекеттеріне теріс әсер ететін қалыптасқан іс-әрекет пен тұлға құрылымының өзгеруі. Ресейлік ғалым Э.Ф.Зеер кәсіби деформацияның көріну деңгейін көрсетеді: 1.Шебердің жеке ерекшеліктері мен мінез-құлқы қызметкерлерді жұмыс процесі арқылы анықтауға болатындығын көрсетеді, бірақ деформациялардың сипаты мамандыққа байланысты өзгереді. 2.Кәсіби қызметте кәсіпті игеру процесінде пайда болатын арнайы кәсіби деформациялар. Біздің білуімізше, әр мамандық бірнеше мамандықтардан тұрады. Әр мамандықтың өзіне тән деформациялары бар. 3. Кәсіптік-типологиялық деформациялар 4.Жеке деформациялар әр түрлі мамандықтағы жұмысшылардың ерекшеліктерімен анықталады. Ұзақ жыл бойы кәсіби қызметті орындау барысында жеке және кәсіби маңызды қасиеттердің деңгейі артады, жағымсыз жақтары дамиды. Бұл өз кезегінде екпінге, гиперактивтілікке әкеледі. жүктеу/скачать 74.46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|