Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
Артериялық гипертензияның себептері
жүктеу/скачать 300.27 Kb.
|
| 1.2. Артериялық гипертензияның себептері
Артериялық гипертензияның екі түрі бар – маңызды (біріншілік) және қайталама. [55]. Маңызды гипертензия әлдеқайда жиі кездеседі. Қан қысымы жоғары науқастардың шамамен 90-95% аурудың маңызды түрінен зардап шегеді. Маңызды гипертензия екінші гипертензиядан айқын себеп болмағандықтан ерекшеленеді. Қан қысымы жоғары науқастардың басым көпшілігінде аурудың басталу сәтін дәл анықтау мүмкін емес. Алайда, артериялық гипертензияның даму ықтималдығын арттыратын бірқатар факторлар белгілі. [56; 57; 58; 59]. Аурудың пайда болу қаупін барынша азайту немесе оның дамуына жол бермеу үшін алдымен осы факторларды білу қажет: Дене қан қысымының деңгейін бақылайтын және оны шамадан тыс түсіп кетуден немесе көтерілуден сақтайтын бірнеше жүйеге ие. Бұлар жүрек, артериялар, бүйрек, бірқатар гормондар мен ферменттер, сонымен қатар жүйке жүйесі. Қанның сол жақ қарыншадан қолқаға шығарылуы үшін қажетті күш жүрек бұлшықетінің айдау әрекетімен жасалады. Жүрек қаншалықты көп айдау күшін жасаса, соғұрлым тамырлар қабырғаларына әсер ететін күш соғұрлым көп болады. [60; 61]. Артериялардың қабырғалары тегіс бұлшықет талшықтарымен жабдықталған, олар қан толқыны өткен кезде тамырлардың кеңеюіне және қысылуына қатысады. Артериялар неғұрлым серпімді болса, тамырлардың қабырғаларына әсер ететін күш аз болады. Егер тамырлар икемділігін жоғалтса немесе қандай да бір себептермен зақымдалса, бұл қан ағымына төзімділіктің жоғарылауын тудырады және қан тамырлар арқылы «итеру» күшінің жоғарылауын талап етеді. Бүйрек организмдегі натрий мен судың мөлшерін реттейді. Организмде натрий қаншалықты көп болса, соғұрлым сұйықтық қанмен айналады. Сұйықтықтың көп мөлшері қан қысымын жоғарылатуы, ал натрийдің көп мөлшері тамырларға зақым келтіруі мүмкін. [62; 63; 64]. Басқа факторлар. Орталық жүйке жүйесі гормондармен, ферменттермен және басқа химиялық заттармен бірге қан қысымының деңгейіне әсер етуі мүмкін. Жүрек қабырғаларында және кейбір қан тамырларында барорецепторлар деп аталатын ұсақ түйінді құрылымдар бар. Бұл құрылымдар сіздің үйіңіздегі бөлме термометрі сияқты жұмыс істейді. Барорецепторлар артериялар мен тамырлардағы қан қысымының деңгейін үздіксіз бақылайды. Егер қысымның өзгеруі туралы сигнал келсе, барорецепторлар оны миға жібереді, сол жерден жауап ретінде олар жүрек соғу жылдамдығын төмендету немесе жоғарылату, сондай-ақ қан қысымын қалыпты деңгейде ұстап тұру үшін тамырларды кеңейту немесе тарылту туралы бұйрықтар алады. [65; 66; 67]. Ми – жүрек, қан тамырлары мен бүйректің жұмысына әсер ететін гормондар мен ферменттердің бөлінуін ынталандыру арқылы барорецепторлардың импульсіне жауап береді. Қан қысымын бақылауға қатысатын негізгі гормондардың бірі – адреналин, оны эпинефрин деп те атайды. Адреналин стресс немесе шиеленіс жағдайында қанға түседі, мысалы, тапсырманы орындау кезіндегі мазасыздық пен асығыс жағдайда. Адреналин қан тамырларының қысылуына әкеліп соқтырады, жүректің үлкен күш пен жылдамдықпен жиырылуына әкеледі, бұл қан қысымының жоғарылауына әкеледі. Адамдар көбінесе жоғары қан қысымын адреналиннің бөлінуімен байланыстырады. [68;69]. Денедегі қан қысымын реттейтін басқа гормондар бар. Олардың ішінде бүйректе түзілетін ренин ангиотензин I-ге ауыса алады, қанға енгеннен кейін ангиотензин I ангиотензин II-ге айналады. Ангиотензин II-нің әсері қан тамырларын қысып, бүйрек үсті бездерінде синтезделетін альдостерон гормонының бөлінуін ынталандырады. Альдостерон концентрациясының жоғарылауы нәтижесінде бүйрек организмде су мен тұзды көбірек ұстай бастайды. Ғалымдардың айтуы бойынша, қан қысымы жоғары кейбір адамдарда ангиотензин синтезіне жауапты геннің ерекше түрі бар. Нәтижесінде денеде ангиотензин шамадан тыс түзіледі. [70; 71]. Артериялар қабырғасы эндотелий деп аталатын жасушалардың ең жұқа қабатымен қапталған. Тәжірибеде көрсетілгендей, бұл қабат қан қысымын реттеуде өте маңызды рөл атқарады – мысалы, қан тамырларының жиырылуына және босаңсуына себеп болатын химиялық заттар. Қанда болатын азот оксиді деп аталатын газ – қан қысымына әсер етуі мүмкін. Бұл газ қан тамырлары қабырғасын босаңсытуға және оның қабырғасын кеңейтуге көмектеседі. Азот оксидінің деңгейін белгілі бір жүрек-қан тамырлары ауруларын емдеуге қолданылатын препарат – нитроглицерин әсерінен жоғарылатуға болады. Азот оксидінің тамыр қабырғасына керісінше әсерін эндотелин деп аталатын ақуыз жасайды. Бұл қан тамырларының жиырылуына әкеледі. [72; 73]. Басқа жағдайларда қайталама, симптоматикалық артериалды гипертензия диагнозы қойылады: бүйрек (нефрогендік) – 3-4%, эндокриндік - 0,1-0,3%, гемодинамикалық, неврологиялық, стрессті, белгілі бір заттарды қабылдауға байланысты және жүкті әйелдердің гипертензиясы, онда қан қысымының жоғарылауы негізгі аурудың белгілерінің бірі болып табылады. Көбінесе қайталама артериалды гипертензия жасырын бүйрек қабынуының немесе бүйрек тамырларының зақымдануының белгісі болып табылады. [74]. жүктеу/скачать 300.27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|