1.4. Артериялық гипертензияның клиникалық белгілері
I сатыдағы гипертензия (жұмсақ) «мақсатты органдарда» ешқандай өзгеріс жоқ. Ол систолалық қысым 160/179 (180) мм с.б. және диастоликалық қысым 95/104 (105) мм с.б. аралығында қан қысымының салыстырмалы түрде аз көтерілуімен сипатталады. Кейбір науқастарда денсаулықтың нашарлауы байқалмаса, кейбір науқастар бас ауруы, басындағы шу, ұйқының бұзылуы және ақыл-ой қабілетінің төмендеуі туралы шағымдарды айтады. Кейде бас айналу, мұрын қуысының бітелуі пайда болады. Әдетте сол жақ қарыншаның гипертрофиясының белгілері болмайды, ЭКГ нормадан сәл ауытқиды, бүйрек функциялары бұзылмаған, қан тамыр жүйесі іс жүзінде өзгермейді. [96; 97].
Гипертензияның II кезеңі алдыңғы кезеңнен қан қысымының жоғарырақ және тұрақты деңгейімен ерекшеленеді, демалу кезінде систолалық қысым 180/200мм.с.б. және диастолалық қысым 105/114 мм.с.б. аралығында болады. Науқастар көбінесе бас ауруы, бас айналу, жүрек аймағындағы ауырсыну шағымданады. Бұл кезең үшін гипертониялық криздер тән. Мақсатты мүшенің зақымдану белгілері: сол жақ қарыншаның гипертрофиясы. Орталық жүйке жүйесінің тарапынан тамыр жеткіліксіздігінің әртүрлі көріністері байқалады; өтпелі церебральды ишемия, церебральды соққылар болуы мүмкін. Артериолалардың тарылуына қосымша тамырлардың қысылуы, олардың кеңеюі, қан кету, экссудат бар. Бүйректегі қан ағымы мен гломерулярлық фильтрация жылдамдығы төмендейді, дегенмен зәр анализінде ауытқулар байқалмайды. [98; 99; 100].
III сатыдағы гипертензиядасистолалық қан қысымы 200/230 мм.с.б. және диастолалық қан қысымы 115/129 мм.с.б. жетеді. Қан қысымын өздігінен қалыпқа келтіру мүмкін емес. Клиникалық көрінісі жүректің зақымдалуымен (стенокардия, миокард инфарктісі, қанайналым жеткіліксіздігі, аритмия), ми (ишемиялық және геморрагиялық инфаркттар, энцефалопатия), бүйрек (бүйрек қан ағымының төмендеуі және гломерулярлық фильтрация) зақымдалуымен анықталады. [101; 102].
1.5. АГ-ның диагностикасы.
Ауру тарихы. Дәрігер науқастан бұрын қандай аурулармен ауырғанын немесе қазір ауырып жатқанын анықтайды. Қауіп факторлары бағаланады (темекі шегу, жоғары холестерин, қант диабеті), сонымен қатар тұқым қуалаушылық бар ма, яғни науқастың ата-анасы, ата-әжесі және басқа жақын туыстары артық АҚҚ-нан зардап шеккені немесе зардап шекпегені анықталады. [103].
Адамда гипертензияның болуын анықтауға мүмкіндік беретін үш негізгі диагностикалық әдіс бар:
Қан қысымын өлшеу,
Физикалық тексеру,
Электрокардиограмманы жазу.
Қан қысымын бақылау арнайы аппарат арқылы жүзеге асырылады тонометр, сфигмоманометр және фонендоскоппен жүргізіледі. Сонымен қатар, қазіргі уақытта қан қысымын, жүрек соғу жылдамдығын өлшейтін, сондай-ақ қан қысымының көрсеткіштерін құрылғының жадына енгізуге мүмкіндік беретін арнайы электронды құрылғылар бар. [104; 105].
Қан қысымы адамның жасына, жүрек жағдайына, эмоционалды күйіне, физикалық белсенділігіне және адамның қандай-да бір мезгілде қабылдаған дәрі-дәрмектеріне байланысты өзгеруі мүмкін.
Компрессиялық манжетті және сфигмоманометрді қолдана отырып адамның жоғарғы қолындағы қан қысымын бірінші рет инвазивті емес өлшеуді 1895 жылы педиатр С.Рива-Рокки жасады. 1905 жылы орыс хирургі Н.С. Шорт манжетті босату кезінде артерияда шуылдың пайда болғанын анықтады. Осы жаңалықтың негізінде ол қан қысымын өлшеудің аускультативті әдісін жасады. Қан қысымын бақылаудың бұл әдісі өзінің өмір сүрген 100 жылдан астам уақытында іс жүзінде өзгерген жоқ және гипертонияны анықтаудың және емдеудің тиімділігін бағалаудың негізгі әдісі болып қала береді, бірақ бұл белгілі бір шеберлікті қажет етеді. [106; 107; 108].
Жақында электронды қан қысымын бақылау қондырғыларының пайда болуымен қан қысымын өлшеу процедурасы едәуір жеңілдеді. Электрондық қан қысымын өлшейтін қондырғыларда қолданылатын артериялық қысымды өлшеу тәсілінің Н.С. Коротков әдісінен айырмашылығы аускультативті емес, осциллометриялық. Сонымен қатар, жүрек соғу жылдамдығы да бір уақытта бағаланады.
Осциллометриялық әдістің артықшылықтары:
шу жүктемелеріне төзімділік;
айқын «аускультативті сәтсіздік», «шексіз екінші тон» және әлсіз Коротков тондары бар ақпараттық мазмұн;
өлшеудің тәуелсіздігі манжеттің қолға бұрылуынан және оның қол бойындағы қозғалыстарына аз тәуелділіктен туындайды (манжета шынтақ буынына жеткенше);
жұқа мата арқылы қан қысымын дәлдікті жоғалтпай өлшеу мүмкіндігі.
Электрондық тонометрлер екі түрге бөлінеді:
жартылай автоматты (ауа манжетке қолмен айдалады);
автоматты (ауа компрессормен жеткізіледі). Манжет, тонометр түріне байланысты, иыққа, білекке немесе саусаққа бекітілуі мүмкін.
Қан қысымын өлшеу ережелері
АҚ тамақтану, темекі шегу, кофе ішуден 1-1,5 сағаттан кейін тыныш жағдайда өлшенуі керек; адам жаңа ортаға үйренуі керек.
Өлшеу отыру күйінде жүзеге асырылады, қол толығымен үстелге жатады, артқы жағы орындықтың артқы жағына сүйенеді, қан қысымын өлшеу кезінде сіз сөйлей алмайсыз.
Манжета жоғарғы қолдың шеңберіне сәйкес келіп, иыққа (білекке) дұрыс орналасуы керек - жүрек деңгейінде.
Кезектегі өлшемдер арасындағы аралық 1-3 минут ішінде болуы керек. Аритмия кезінде қатарынан 4-6 өлшеу жүргізіп, орташа мәнін есептеу ұсынылады.
Арнайы дағдылары жоқ адам қан қысымын механикалық тонометрмен өлшеу кезінде қателіктер жіберуі және нақты нәтижелерден айтарлықтай ауытқулар алуы мүмкін (15 мм сынап бағанасына дейін). Үйде қан қысымын өлшеу кезінде қан қысымының деңгейіне әсер ететін факторларды білу және есте сақтау қажет (тамақтану, телефонмен сөйлесу, оқу және т.б.), мүмкін болса, бұл әсерді нөлге дейін азайту керек.
Егер қан қысымының қайта-қайта көтерілген деңгейі анықталса, диагноз қою және емдеу үшін маманмен (терапевт, кардиолог) кеңес алу қажет. Гипертонияның денеге теріс әсерін азайту үшін сіз тағайындалған терапияны қатаң сақтауыңыз керек. [109; 110].
Физикалық тексеру. Науқасты физикалық тексеру, ең алдымен, фонендоскоптың көмегімен жүректі зерттеуді қамтиды. Бұл әдіс жүрек шуының болуын, өзіне тән тондардың өзгеруін (күшейту немесе керісінше әлсіреу), сонымен қатар тән емес дыбыстардың пайда болуын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл мәліметтер, ең алдымен, қан қысымының жоғарылауына байланысты жүрек тіндеріндегі өзгерістерді, сонымен қатар ақаулардың болуын көрсетеді.
Электрокардиограмма (ЭКГ) – бұл жүректің электрлік потенциалдарының уақыт бойынша өзгеруін арнайы таспаға тіркеуге мүмкіндік беретін әдіс. Бұл ең алдымен әр түрлі жүрек ырғағының бұзылыстарын, артериялық гипертензияға тән сол жақ қарынша қабырғасыныңгипертрофиясынанықтайтын диагностикалық әдіс.
Осы диагностикалық әдістерден басқа, басқа әдістер қолданылады, мысалы, жүректің құрылымында ақаулардың болуын, оның қабырғаларының қалыңдығының және клапандар күйінің өзгеруін анықтауға мүмкіндік беретін эхокардиография (жүректі ультрадыбыстық зерттеу).
Артериография, оның ішінде аортография - артериялардың қабырғалары мен олардың жарықтарының күйін зерттеуге арналған рентген әдісі. Бұл әдіс коронарлық артериялардың қабырғасында атероматозды бөлшектердің болуын, қолқаның коарктациясының болуын (белгілі бір аймақта қолқаның туа біткен тарылуы) және т.б. анықтауға мүмкіндік береді.
Доплерлік ультрадыбыс –қан тамырлары мен веналық тамырлардағы қан ағымын диагностикалауға арналған ультрадыбыстық әдіс. Гипертензия кезінде дәрігер ең алдымен ұйқы артериялары мен ми артерияларының жағдайын тексереді. Ол үшін ультрадыбыстық кеңінен қолданылады, өйткені оны қолдану мүлдем қауіпсіз және асқынуды тудырмайды.
Гипертензия диагнозында биохимиялық қан анализі де қолданылады. Ең алдымен, жоғары, төмен және өте төмен тығыздықтағы холестерин мен липопротеидтердің деңгейі анықталады, өйткені олар атеросклерозға бейімділіктің индикаторы болып табылады. Сонымен қатар, қандағы қант деңгейі анықталады.
АГ диагнозында бүйректің күйін зерттеу де қолданылады, ол үшін жалпы зәр анализі, биохимиялық қан анализі (креатинин мен мочевина деңгейіне), сондай-ақ бүйрек және олардың тамырларының ультрадыбыстық зерттеу әдістері қолданылады.
Қалқанша безінің ультрадыбыстық зерттеуі – қан қысымының жоғарылауында қалқанша безінің рөлін анықтауға көмектеседі. [111; 112; 113; 114].
Достарыңызбен бөлісу: |