Біздің Республикамызда жоғары температурада қататын көміртекті араластырғыш қоспасы бар парафинді мұнайды айдау қолданылады
Өндіріс шығын және өнімнің өзіндік құны
жүктеу/скачать 301 Kb.
|
| 2.4 Өндіріс шығын және өнімнің өзіндік құны
Шығындар, өндіріс шығыны және өзіндік құндар негізгі экономикалық категориялар болып табылады. Олардың деңгейі көбіне кәсіпорынның тиімділігін және кіріс мөлшерін, оның шаруашылық қызметінің тиімділігін анықтайды. Ұдайы өндіріс жағдайына қарай шығындар үш түрге бөлінеді: өзіндік құнын құрайтын өнімді өндіруге және таратуға шығындар. өнеркәсіпті жаңартуға және кеңейтуге шығындар. Ереже түрінде бұл, ірі тұрақты капиталды салымдар. Бұл шығындардың ерекше қаржыландыру көздері бар: амортизациялық қор, кіріс, кредит және т.б. мәдени-шаруашылық, құрылыстық-тұрмыстық және осыларға ұқсас қажеттілік шығындары. Олар өнімнің өзіндік құнына қосылмайды, негізінен таратылатын кірістермен құралатын арнайы қорлармен қамтамасыздандырылады. Өнімнің өзіндік құнына, өнімді өндіру үрдісіндегі қолданатын табиғи қорлар еңбек қорларының құндылық бағасы және сонымен қатар оны өндірудегі және таратудағы т.б. шығындар. өзіндік құн өнеркәсіптік сипатын беретін ағымды шығын мөлшерін көрсетеді. Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығынның құрылымы және құрамы: 1. Материальдық шығындар (шикізатқа және негізгі материалдар, отын, энергия) 2. Еңбек ақысы; 3. Әлуметтік қажеттіліктерге аударым; 4. Амортизация; 5. Ағымды жөндеуге шығындар; 6.Тағы басқа шығындар; Айналым қаражаттары және финансттік активтер, т.б. айналымнан тыс активтер және негізгі қаражаттар құрайтын фирма мүліктері. Негізгі қаражаттар – ұзақ уақыттағы қызметі бар, материалдық құндылықтар ретіндегі негізгі қорлардың ақшалай құны. Негізгі қорлар - өндіретінін өнімдегінің құнын бөліп тасымалдайтын және амортизацияның жинақталған қорынан өтеу, қызметтің барлық уақыт ағымында өзінің табиғи формасын толығымен немесе бөлігін сақтайтын, өнеркәсіп қаражатының бір бөлігі. Негізгі қорлар өндіру үрдісінде (процессінде) жайлап тозады және өте көп немесе аз уақыт аралығында бөлшектеп жаңартуды талап етеді (капиталды жөндеу), содан кейін толық жаңарғаннан соң (рековация) негізгінен жаңа техникалық негізде. Қолдану шамасына қарай олар, алғашқы құндылығын жоғалтады, ал кейінен өндірілетін өнімге ауысады. Негізгі қорлар екіретті тозуға шалдығады: Физикалық Орынсыз (моральді) Физикалық тозу – уақыт өту аралығында өзінің алғашқы сапасын жоғалтып және еңбек қызметінінің жаңа түрлерін ауыстыруды талап етеді, нәтижесінде негізгі қорлар материалды тозуы – Физикалық тозу деңгейіне негізгі қорлардың сапасы, салмақ деңгейі (жыл және тәулік аралығындағы жұмыс режимі, процесстің интенсивтілігі), өндіріс жағдайы (температура, қысым, агрессивті орта және т.б.), климаттық жағдайы (ылғалды – субтропикалық климат, т.с.с), қарау және жөндеу сапасы, жұмысшылар квалификациясы, қондырғыны пайдаланатын әсер етеді. Моральді тозу, негізгі қорлардың басынан өткеретін, техникалық прогресстегі олардың толық физикалық тозуы нәтижесіндегі еңбек қызметінің экономикалық тиімділігінің төмендеуімен сипатталады және екі түрде көрсетіледі: Бірінші түрінде халықтың еңбек өнімділігінің жоғарлауы нәтижесінде оларды қайта өндіру арзандауы байланысты негізгі қорлардың құны төмендейді. Бұл еңбек қызметіне үстеме ақыны төмендетуге әсер етеді. Моральді тозудың бірінші түрінің әсері ескеріліп және қалпына келтіру құны бойынша негізгі қорларды қайта бағалауда көбіне есепке алынбайды. Моральді тозудың екінші түрінде жұмыс істеуші негізгі қорлардың құнсыздануы жаңа машиналарды жұмысқа кіргізумен сипатталады. Оларды қолдану өндіріс көлемін көбейтеді, өнімнің өзіндік құнын азайтады, кірісті ұлғайтады және моральді ескірген еңбек қызметін қолдануды тиімсіз жасайды. Моральді тозудың бұл түрі тек құнға әсер етіп қоймай сонымен қатар негізгі қорлардың қызмет уақытына да әсер етеді. Оның әсері экономикалық тиімділікке машиналарды қолдану сондықтан ол өте күшті. Машиналарды және механизмдерді шамаға сай қолдану моральді тозу басталғанға дейінгі олардың берілуін тездетеді. Еңбек қызмет орындарын уақытын анықтауда, техникалық жаңару телепін ескеретін, экономикалық мақсаттылығын эксплуатация уақытынан шығарып отыру керек. Моральді тозудың екінші түрінің төмендеу әсерінің негізгі түрі, бақылау-реттеуші қондырғыларды және бейімдеу қондырғыларын орнату, жеке бөлшектер мен жүйелерді конструктивті жаңарту жолымен қазіргі қажеттіліктерге сәйкес жұмыс істеуші қондырғыларды техникалық жаңарту мақсатындағы қондырғыларды жаңғырту болып табылады. Қондырғыларды жаңғырту көп жағдайда саластырмалы аздаған шығындарда машиналардың эксплуатациялық көрсеткіштерін көтеруге көмектеседі және негізгі қорлардың экономикалық мақсатта қолдану уақытын ұзартуға. Ол технологиялық режимді қарқындандыруға жағдай жасайды, автоматизация және механизация деңгейін көтеруге экономикалық көрсеткіштерді жақсартуға жағдай жасайды. Қондырғыларды жаңарту көп жағдайда олардың капиталды жөндеумен бірге жүргізеді. Жобаның бұл бөлімінде мұнай айдаушы “Бейнеу-Құлсары” станциясының негізгі қорлар және капиталды салымдар есептеу жүргізеді. МАС объектілерінің құрылыс құны сметалы бөлімінде анықталады. Сметалар, негізгі құжат болып табылады, олар негізінен құрылысты-монтажды жұмыстар қаражаттандыру және сұраныс беруші, генмедігерлік және субмедігерлік ұйымдармен есептермен жүргізіледі. Мұнай құбырөткізгіш объектілері құрылысында сметалы құжатты құру негізгі болып, СНиП орнатылған, құрлыстық-монтаждық жұмыстарға смета мөлшері болып табылады, жалпы республикалық жобалау және құрылыс бойынша нормативті құжаттардың жүйесін құрайды. СНиП смета мөлшері мәліметтері бойынша, материалдар бағасы, конструкциялар мен бұйымдар құрылыс машиналар және қондырғылар машина смета бағалары, сонымен қатар құрылыс үшін жүк тасымалдау бағаларына смета жасалынған, сметалық мәліметтер мен жинақтар жасалынған, онда МАС құрылысында орындалатын негізгі барлық жұмыстар құны берілген. Сонымен қатар, құрылыс объектілерінде орындалатын кешенді жұмыстардың басым бөлігі ескірілетін соңғы өнімнің бағалары қолданылған (су қоршаулары, канализациялы, сораптар және т.б. объектілер). Жиынтық сметаның есебі бойынша, МАС құрылысындағы капитал салымдарының көлемі 749,55 млн теңге құрайды. Негізгі өндірістік мағынадағы объектілер көбіне капиталды мөлшерлі элементтер болып табылады. Оның ішінде резервуарлық паркты атап өткен жөн болар. Өндірістік құрлыстағы капиталды салымдардың құрылымдық құрамы төмендегі кестеде келтірілген. жүктеу/скачать 301 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|