«бизнес және қҰҚЫҚ» факультеті
Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың теориясы мен тәжірбиесі
жүктеу/скачать 71.52 Kb.
|
| 2.2 Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құрудың теориясы мен тәжірбиесі
Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру және қоғамды демократияландыру – қайшылықты, ұзақ және қиын процесс. Бұл біздің жас мемлекетіміздің ұстанымынан жақсы көрінеді. Тоталитарлық жүйеден демократиялық қоғамға көшу қажеттілігі анықталған сәттен бастап Қазақстан халқының алдында ең алдымен Қазақстан мемлекетінің егемендігі мен тәуелсіздігін қорғау міндеті тұр. Сонымен қатар, демократияны дамыту – меншік қатынастарын реформалау мен нарықтық экономикаға көшудің, ұлттық мемлекеттің қалыптасуына қолайлы жағдай жасаудың сарқылмас жолы. Саяси саладағы басты мақсат – республика ретінде мықты президенті бар жас егеменді мемлекет қалыптастыру. Біздің елімізде барлық азаматтардың теңдігі, кімнің иелігінде болса да, заң алдында барлығы бірдей жауапты. Әрине, кей жағдайда жергілікті ұлт – қазақтың мүддесі ескеріледі. Мұндай жағдай ұлттық мәдениетті, тілді дамытуды, қазақ диаспорасының рухани, мәдени және басқа да байланыстарын қалпына келтіруді, олардың туған жерге оралуына қолайлы жағдай жасауды қамтиды. Басқа елдермен салыстырғанда экономикалық байлыққа жетудің алғы шарты – бүкіл қоғамдық өмірді демократияландыратын тұрақты құқықтық мемлекет құру. Демократиялық құқықтық мемлекетте Конституцияның, яғни қоғамымыздың Негізгі Заңының маңызы зор. Конституцияның жобасы Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан бері әзірленді. Конституция қабылданар алдында бүкілхалықтық талқылау болды. Конституциямызға сәйкес Қазақстан халқы егемендіктің иесі, республикадағы мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы болып табылады. Республикада тек қазақтар ғана емес, басқа ұлт өкілдері де тұрады. Сондықтан, саяси ымыраға келу қажеттігіне байланысты қазақ халқы өз қамын ойлап қана қоймай, жас мемлекетіміздің тыныштығын, оның одан әрі нығаюын ойлауы керек. Құқықтық мемлекет орнату, қоғамдық өмірді демократияландыру, ұлттық келісім мен ынтымақ Қазақстан Республикасының әлемдік қауымдастықтың толыққанды мүшесі болуының басты шарттары болып табылады. Құқықтық мемлекеттің нақты тарихи қалыптасуының тәжірибесі мен дамуы оның әлеуметтік-экономикалық және саяси деңгейімен, қоғамдық құқықты қабылдауымен, ұлттық және тарихи дәстүрлерімен анықталады. Сондай шарттардың бірі – мемлекеттің болуы. Құқықтық мемлекет мәселесімен айналысатын ғалымдар, соның ішінде заңгерлер мен саясаттанушылар, ең алдымен, құқықтық мемлекет ұғымына, оның принциптері мен заңдарына назар аударады. Бұл жолда, әрине, құқықтық мемлекеттің теориялық тұжырымдамаларын ескеру қажет. Мемлекет пайда болғанға дейін азаматтық қоғам болды. Алғашқы қауымдық құрылыста адамдардың өмірі азаматтық қоғам негізінде реттелді. Өмір мен адамдар арасындағы қарым-қатынасты азаматтық қоғам институттары жүзеге асырды. Өндіргіш күштердің пайда болуымен, артық өнімдердің белгілі бір топтар мен отбасылардың қолында шоғырлануы, меншікті, меншік құқығын, мүліктік қатынастарды реттеу қажеттілігі саяси күш – мемлекеттің пайда болуына әкелді. Мемлекет құрылып, оның құрылымдық жағдайлары нығая бастаған кезде бұрынғы азаматтық қоғам институттары ауыстырылып, қоғамды басқару мемлекет қолына өтті. Мемлекет күшейген сайын азаматтық қоғамның қызметін шектеп, олардың шеңберін бірте-бірте тарылтады. 1990 жылы 25 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-нің Тәуелсіздік Декларациясын қабылдаса, бір жылдан кейін 1991 жылы 16 желтоқсанда Елбасы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заңға қол қойды. « "Ол елдің үлкен жетістікке жететініне сенбеді. Сарапшылар Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде КСРО-дан қалған экономикалық, саяси және экологиялық мәселелердің ауыртпалығын көтеріп отыр дейді. Бірақ біздің еліміз барлық қиындықтарды жеңіп, біртұтас мемлекет болды. Әлемнің жетекші елдерінің қатарында.Біздің еліміз мінсіз, тәуелсіз ел.Соңғы 20 жылда бізде мемлекеттік басқарудың барлық институттары мен азаматтық қоғам элементтері дамыды.Әлеуметтік-экономикалық қатынастардағы өзгерістер түбегейлі реформалармен қатар жүрді. саяси-құқықтық жүйелердің.Уақыт өте келе ол заң үстемдігі мен мемлекеттің беделін нығайтты,Конституцияның мызғымастығын қамтамасыз етті. Демократиялық мемлекеттің іс-әрекет принциптері.Конституциямызда демократия мұраттары, адамгершілік пен әділеттілік.Қазақстан Республикасының құрылуына байланысты еліміздің құқықтық жүйесін кешенді реформалауға бағытталған үш бағдарламалық құжат қабылданды. Қоғамдық қатынастардың дамуының әрбір кезеңі оның дұрыс құқықтық реттелуін, жаңа ойлау жүйесін құруды талап етті. Осының негізінде барлық сот институттары, соның ішінде ұлттық құқық пен институттық білім де құрылды. Сөйтіп, экономикалық, саяси, әлеуметтік және басқа салалардағы өзгерістер құқықтық «өмірдің» жаңаруымен қатар жүрді. Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформалар жөніндегі мемлекеттік бағдарламаның бірінші құжаты 1994 жылы 12 ақпанда қабылданды.Бұл құжаттың басты жетістігі ұлттық заңнаманы (конституциялық, азаматтық, банктік, салықтық, қаржылық, кедендік, азаматтық-құқықтық заңнаманы) түбегейлі жаңғырту болып табылады. заң). заң). қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу). Бұл ретте сот және құқық қорғау органдары қалды. Қазақстанның барлық заңнамалық инфрақұрылымы кезең-кезеңімен реформаланды. Екінші құжат 2002 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат тұжырымдамасы деп аталады. Ол құқықтық жүйені дамытудың 2010 жылға арналған негізгі бағыттарын айқындайды. Азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын одан әрі қамтамасыз ету және нығайту жолдары. заң және сот билігінің тәуелсіздігі. Атап айтқанда, әсіресе судьялардың тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін қосымша құқықтық және материалдық кепілдіктер жасалды. Өлім жазасы адам өліміне әкеп соқтырған соғыс жылдарындағы террористік және ауыр қылмыстар үшін ғана қалдырылды, бұл Қазақстан жағдайында оны атымен жоюға мүмкіндік берді. Қамауға алуға санкция беру тәртібі енгізіліп, прокуратура мен сотқа қылмыстық іс жүргізуге тыйым салатын конституциялық норма өзгертілді. Қазақстанның тәуелсіздік алған жылдарында пайда болған омбудсмен және жеке нотариус институттары дамып келеді. Азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын қамтамасыз етудің жаңа тетіктері енгізілді: медиация және жеке негізде сот актілерін орындау. Еліміздің одан әрі тұрақты дамуын қамтамасыз ету мақсатында 2007 жылы енгізілген конституциялық өзгерістер Президент пен Парламенттің рөлін арттырды. Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің тәуелсіз мемлекетіміздің негізін қалаушы және негізін қалаушы ретіндегі тарихи миссиясы заң жүзінде мойындалып, Президент мәртебесін алды. Жоғарғы өкілді органның Үкіметті жасақтаудағы бақылауы күшейтіліп, бюджет пен оның атқарылуын бақылау жөніндегі өкілеттіктері айтарлықтай кеңейтілді. Бұл ретте мемлекет стандарттарды белгілеу үдерісін жаңа деңгейге көтеру шараларын қабылдады. Олардың қатарында заң жобаларын ұзақ мерзімді жоспарлау, нормативтік құқықтық актілер жобаларын ғылыми талдау, қабылданған заңдарды толық қаржылық қамтамасыз ету және т.б. бар. Қорыта келгенде, мемлекеттің құқықтық саясаты – қоғамымыздың заңнамалық және саяси жүйесін одан әрі демократияландыруға бағытталған заңнамалық шара. Сонымен қатар әлемдік экономика мен саясаттағы түбегейлі өзгерістер, сондай-ақ ел дамуының ішкі серпіні заңгерлер алдына жаңа міндеттер қойып отыр. Ұлттық құқықтарды уақыттың жаңа талаптарына сәйкестендіру үшін мемлекеттің заң үстемдігі мен құқық қолдану әрекеттерін одан әрі жетілдіру қажет болды. Осыған байланысты 2009 жылғы 24 тамызда Мемлекет басшысының Жарлығымен «Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат тұжырымдамасы» (бұдан әрі – Тұжырымдама) деп аталатын үшінші бағдарламалық құжат қабылданды. Ол алдағы он жылға (2010-2020) арналған. Ол жинақталған тәжірибе мен ғылыми негіз арқылы қысқа және ұзақ мерзімді перспективаларға, қазіргі даму тенденцияларына негізделген Қазақстанның біртұтас мемлекеттік және қоғамдық құқықтық саясатын айқындайды. Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында көрсетілген адам өмірінің, құқықтары мен бостандықтарының ең жоғары құндылығы болып табылатын барлық отандық заңнамалық құрылымдардың, құқықтық жүйенің өзекті мәселесі. Бұл еліміздің өз азаматтарын қорғаудан асқан парызының жоқтығын көрсетеді. Мемлекет адам құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ете отырып, оларға қол сұғудың мемлекеттік тетіктерін белгіледі, жеке тұлға өзін заңсыз әрекеттерден заңсыз құралдармен қорғай алатын жеке тұлға ретінде танылады. Соттар мен құқық қорғау органдары адам мен мемлекет арасындағы қарым-қатынаста адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғауға жауапты. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында құқық қорғау жүйесін одан әрі жетілдірудің негізгі бағыттарын айқындап берді. Онда Елбасы басымдықты «ведомствоаралық мүдделерді қорғаудан азаматтардың құқықтары мен мемлекет мүдделерін қорғауға» ауыстыру қажеттігін айтты. Бұл ретте Елбасы құқық қорғау жүйесін оңтайландыруға, есеп беру жүйесін нақтылауға және әрбір құқық қорғау органының біліктілігі мен жауапкершілігіне парламенттік және қоғамдық бақылауды одан әрі күшейту қажеттігін айтты. Жеке адамның құқықтары мен бостандықтары, қоғам мен мемлекет мүдделері бұзылған жағдайда оларды дереу қалпына келтіруге бағытталған міндеттерді орындау үшін заңнаманы, құқықтық институттар мен құралдарды одан әрі жетілдіру қажет. жүктеу/скачать 71.52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|