Бөж тақырыбы: Абай философиясындағы адам мәселесі
жүктеу/скачать 42.85 Kb.
|
1 2
БӨЖ ФИЛОСОФИЯ СЕРИКБАЕВА Д- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылғанәдебиеттертізімі
| Абай философиясы
Ұлы Абайды өмір, қоршаған дүние, табиғат, болмыс сыры, олардың заңдылықтары көп ойландырған, ол дүние сырына бойлап, өзін мазалаған сауалдарға жауап табуға тырысқан. Ол өзінің ілімінде, пәлсапалық шығармаларында адам баласының өмір сүру мақсатын, сол мұратына жету жолын, әлемдегі болмыстың мәні мен өзіндік ішкі байланысты, жалпы заңдылықтарын ашып көрсетеді. Абайдыңайтуыбойыншажанжүректеорынтепкен. Жан адамныңтыныс-тіршілігін, іс-әрекетінжүрекарқылыбасқарады. Егержанжетілмегенболса, ондаадамныңіс-әрекетінде де кемшілікболады. Ішкідүниесітазарып, жетілгенадамғанақателіккеұрынбай, өмірдежаңсақбаспай, дұрысөмірсүреалады. Адам баласыныңбақытыоныңжүрегініңтазалығыментығызбайланыстыдепүйретеді Абай. Сонымен, жетілудіңнегізі – женді, жүректіжетілдіруекен. Бұл – адамныңішкінәзікболмысынтазартудегенсөз. Абай өз шығармаларында жетілу жолдарын, олардың түрлі белестерін көрсетеді. Әр бір адам осы жетілу жолдарынан өте отырып өзінің қай деңгейде тұрғанын және өмірінің келесі белесін анықтай алады. Мәні терең ашылып, келешегі айқындалғанда ғана адам өмірі маңызды болмақ. Абай ілімі осылай әркімнің өмірінің мәнін ашып, оның келешектің жарқын жолына шығуына мүмкіндік береді. Ақын мұрасында бір жүйеге түсірілген көзқарасын тұжырымдайтын арнайы философиялық шығармасы жоқ. Дегенмен, Абайдың көптеген өлеңдері мен прозалық шығармаларында "… адам мен адамгершілік, ар, ұждан, мораль философиясына төтелей қатынасы бар, толып жатқан бөлек-бөлек бір көлемді, әрі сапалы ойшылдық пікірлері бар екені даусыз. Абай шығармашылығын зерттеудің алғашқы кезеңінде, 1920-30 жылдард аақынның идеялық мұрасы қызу айтыстар тақырыбына айналды, «Абай философиясын» діншілдігі басым әдеттегі буржуазиялық идеалистік философияның жамап-жасқаған бір түрі деп дәлелдемек болушылар да табылды. Көрнекті мәдениет қайраткерлері мен жазушылар: М.О.Әуезов, С.Мұқанов, Қ.Жұбанов, С.Сәдуақасов, С.Қожанов, І.Жансүгіровт.б. Абайдың ақындық мұрасына найы-социологиялықша буылдан қорғап, мақалалар жазды. «Көзқарасының қарама-қайшылықтарына карамастан, - деп жазды Мұқанов, - Абай бұл сөздің ұнамды мәнін де ең озық реалист-суреткер болды және сонысы үшін де біз оны құрмет тұтамыз, сондықтан да оның әдеби мұрасы біз үшін баға жетпес байлық болып табылады, тап солай болғандықтан да қазақ халқы Абайды өзінің аса ірі ұлттық ақыны деп біледі» ҚОРЫТЫНДЫ Ұлы Абайды өмір, қоршаған дүние, табиғат, болмыс сыры, олардың заңдылықтары көп ойландырған, ол дүние сырына бойлап, өзін мазалаған сауалдарға жауап табуға тырысқан. Мен осы кіммін? Жан иелері өмірінің түпкі мәні неде? Барлық адам баласы, жан-жануарлар да тамақтанады, ұйықтайды, қорғанады, артына ұрпақ қалдырады. Сонда адам баласының басқа жан иелерінен айырмашылығы неде? Міне, Абай әркімді де толғандыратын терең сырлы сұрақтарға жауап іздейді. Адам бойындағы осы үш қасиеттің басын қосып, оны үлкен әлеумет тік ізгі күшке айналдыратын ғылым деген қорытындыға келеді. Ол ғылымды үйреткенде, бақталастық, атақ – данқ үшін емес, айқын мақсатпен, білмек үшін үйрену керектігін баса айтады. Өйткені қайқоғамда болмасын, бақталастық адамды жаман жолға жетелейтіні рас. Абайдың пікірі бойынша адамгершілік нормалары мен принциптерін күнделікті өмір сүру тәсіліне айналдырған адамды ғана нағыз адам деп есептеуге болады Пайдаланылғанәдебиеттертізімі 1.Қайратұлы Б., Факир Т./Адам жәнезаман 2. Ғабдуллин Б. Абай және Сократ/ «Абай тағылымы», Алматы: «Жазушы», 1986. 159-171 б. 3. Әл-Фараби. Әлеуметтік-этикалықтрактаттар.Алматы : «Ғылым»,1975.– 419 б. 4. Абай Құнанбаевөлеңдержинағы.Алматы, «Жазушы» 1976.147б. 5. Абай. Қарасөз А. 1993ж. 76. б 6. А. Құнанбаев: шығ. ҚазақАғарту. фил. 10т. Астана 2007ж.380б. 7М.Әуезов.А.Құнанбаев:мақалалар мен зерттеулер.А-ты,1967,13-15 бб. жүктеу/скачать 42.85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2