| 5.2. КӨРУ СЕНСОРЛЫҚ ЖҮЙЕСІ
Бұл сенсорлық жүйенің рецепторлық аппараты-бұл торлы қабық (көп қабатты). Ол пигмент қабатынан, фоторецепторлардан және жүйке
жасушаларының бірнеше қабаттарынан тұрады. Жарық толқындарын қабылдайтын фоторецепторлар екі түрлі жасушадан тұрады: конустар мен таяқша тәрізді клеткалар. Таяқша тәрізді клеткалар сезімталдыққа ие. Ымырт көру аппараты торлы қабықтың шетінде орналасқан. Ортасында әртүрлі түстерді қабылдайтын конустар бар, олардың сезімталдығы аз және олар тек жарықта жұмыс істейді. Жүйке жасушалары торлы қабықтағы ақпаратты бастапқы өңдеуді жүзеге асырады. Олардың аксондары оптикалық нервті құрайды, оған сәйкес ақпарат бас миына беріледі. Туылған кезде торлы қабық қалыптасады, конустық аппарат ерте кезеңде қалыптасады ал оптикалық нервке келетін болсақ, оның миелинациясы алғашқы 3 айда пайда болады. Және бұл миға ақпарат беру жылдамдығының айтарлықтай өсуін жүзеге асырады.
Оптикалық рецепторлық аппараттан сенсорлық ақпарат таламустың релелік ядролары арқылы ми қыртысының проекциялық бөлімдеріне енеді.
Көру сенсорлық жүйе әсіресе адам өмірінің алғашқы үш жылында тез дамиды, содан кейін оны жетілдіру 12-14 жылға дейін созылады. Алғашқы екі аптада екі көздің қозғалысын үйлестіру қалыптасады (бинокулярлық көру). Екінші кезеңде заттарды бақылау кезінде көздің қозғалысы байқалады. Төрт айдан бастап көздер затты дәл анықтап, ал көздің қозғалысы қолдың қимылымен біріктіріледі. Алты айда-бұл көздің сигналға алдын-ала қозғалысының реакциясы орнығады.
Адам өмірінің алғашқы 4-6 жылындағы балаларда көз алмасы әлі де жеткіліксіз өседі. Көздің линзасы жоғары икемділікке ие және жарық сәулелеріне жақсы назар аударады, бірақ кескін тордан тыс түседі, яғни балалардың көрушілігі пайда болады. Бұл жаста түстер әлі де нашар ерекшеленеді, өйткені конустардың саны ересектерге қарағанда аз. Балалар ойындары мен жаттығулары үшін осы ерекшеліктерді ескере отырып, үлкен және жарық заттарды таңдау керек. Көру қабілетін жақсарту үшін сабақтың эмоционалды сипаты үлкен мәнге ие, соның арқасында көру өткірлігі артады.
Мектепке дейінгі кезеңнен бастауыш мектепке ауысқан кезде, визуалды ақпарат пен моторикалық іс әрекеттер байланысы артып кеңістікті дұрыс бағалауды жақсартады. Көру жітілігі алты жастан бастап күрт артып, сегіз жасқа дейін ересектер дәрежесіне жетеді. Көру адам өмірінде өте маңызды рөл атқарады, сондықтан оны қорғау керек. Көздің жоғары жүктемесіне байланысты көру өткірлігінің нашарлауының алдын алу үшін белгілі бір ережелерді орындау керек:
1) оқу кезінде жеткілікті және біркелкі жарық болуы керек;
2) жарық сол жаққа түсуі керек;
3) көзден затқа дейінгі қашықтық шамамен 30-35 см болуы керек;
4) көлікте оқуға болмайды, өйткені кітап пен линза арасындағы үнемі өзгеріп тұратын толқын нәтижесінде линза мен цилиндрлі бұлшықеттің әлсіреуіне әкеледі, бұл көру қабілетінің нашарлауына әкеледі.
Көзді шаң мен бөгде заттардан, фотосезімтал рецепторларды бұзатын тым ашық жарықтан қорғау керек. Сондықтан өте жарық күн сәулесінен қорғану мақсатында көзілдірік кию керек.
Достарыңызбен бөлісу: |
