Д2: Динамика. Ньютонның заңдары. Физикадағы өзара әсерлесу күштерінің классификациясы. Бүкіләлемдік тартылыс заңы. Жұмыс, энергия және қуат. Сақталу заңдары

Масса. Кез келген дене жылдамдығын бағыты жағынан да, модулі жағынан да өзгертуге қарсылық білдіреді. Дененің жылдамдығын өзгертуге қарсылығын, өзінің осыған дейінгі күйін сақтауға тырысуын дененің инерттілігi деп атайды. Барлық денелерде бұл қасиет əртүрлі байқалады. Инерттіліктің өлшемін масса деп атайды. Массасы үлкенірек денелердің инерттілігі де үлкенірек болады жəне керісінше.

• Масса. Кез келген дене жылдамдығын бағыты жағынан да, модулі жағынан да өзгертуге қарсылық білдіреді. Дененің жылдамдығын өзгертуге қарсылығын, өзінің осыған дейінгі күйін сақтауға тырысуын дененің инерттілігi деп атайды. Барлық денелерде бұл қасиет əртүрлі байқалады. Инерттіліктің өлшемін масса деп атайды. Массасы үлкенірек денелердің инерттілігі де үлкенірек болады жəне керісінше.

Екі дененің əртүрлі массаларының қатынасын оларға түсірілген бірдей күштің беретін үдеулерінің кері қатынасы түрінде анықтап, масса түсінігін енгізейік:

• Екі дененің əртүрлі массаларының қатынасын оларға түсірілген бірдей күштің беретін үдеулерінің кері қатынасы түрінде анықтап, масса түсінігін енгізейік:
• бірдей күш əсер ететін екі дененің массаларын салыстыру олардың үдеулерін салыстыруға келіп тіреледі.
• СИ жүйесінде массаның бірлігі ретінде киллограмм (кг) алынады.
• Тəжірибе көрсеткендей, ньютондық механика аумағында осылайша анықталған массаның аса маңызды екі қасиеті бар.

1) масса – аддитивтік шама, яғни құрама дененің массасы оның бөліктерінің массаларының қосындысына тең болады;

2) дененің массасы тұрақты шама болып табылады, ол – оның түрліше қозғалыстары кезінде өзгеріссіз қалады.

Мaссaның сaқтaлу зaңы деп aтaлaтын осы тұжырымды тaғы дa былaй aйтуғa болaды: тұйық жүйеде қaндaй процестер өтпесін, бұл жүйенің мaссaсы осындaй процестер кезінде өзгермейді.

• Мaссaның сaқтaлу зaңы деп aтaлaтын осы тұжырымды тaғы дa былaй aйтуғa болaды: тұйық жүйеде қaндaй процестер өтпесін, бұл жүйенің мaссaсы осындaй процестер кезінде өзгермейді.
• Дененің бойынaн деген нүктені белгілейік. Ондa дененің осы нүкте орнaлaсқaн жердегі тығыздығы мынaдaй қaтынaспен aнықтaлaды: