«Дене шынықтыру және спорт» кафедрасы 6В01-Педагогикалық ғылымдар бағыты бойынша бакалавриат даярлау
жүктеу/скачать 489.62 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қосымша әдебиеттер
- 18. Тақырып. Спорттық патология негіздері
| Пайдаланған әдебиеттер:
1.Мұстафина Т.Қ. Спорттық медицина: оқулық.-А.:1997, 313 б. 2.Мұстафина Т.Қ., Дунаева З.Қ. Студентердің спорттық медицинадан лабораториялық жұмыстарды өздігінен орындауға арналған әдістемелік нұсқау.- А.:1993, 50 б. 3.Мұстафина Т.Қ. Спорттық медицина: оқу құралы.- А.: 1992, 65 б. 4.Мұстафина Т.Қ. Валеология негіздері: оқулық.- А.: 2001, 176 б. 5.Мұстафина Т.Қ., Дунаева З.Қ. Спорттық медицина (спорттық аурулар мен жарақаттар): оқу құралы. – А.: 1993, 65 б. 6.Мұстафина Т.Қ. т.б. Врачебно-педагогические наблюдения при занятиях физической культурой и спортом: учебное пособие на каз. и рус. языках. – А.: 1990, 75 с. Қосымша әдебиеттер: 1.Ильющенко К.В. Баскетбол в Казахстане: учебное пособие по истории баскетбола Казахстана. – Алматы:, 2019 2.Баскетбол: Учебник для институтов физкультуры /под общ. ред. Ю.Н. Клещева, А.Г. Айриянца. Изд. 3-е, испр. и доп. – : «ФиС», 2015 3.Ильющенко К.В. Обучение и тренировка в баскетболе. – Алматы: «Кітап», 2016 Дәріскер ____________________ Оқытушы ______________ №18. Тақырып. Спорттық патология негіздері Жоспар: 1. Спорт және денсаулық 2.Спорттың теориялық тұрғыдан денсаулыққа әсері: спорт – құрылымдық тұрғыдан ағзаны қайта құру факторы 3. Жүйке жүйесінің аурулары. Тірі организмде әрқандай процесс бірер әсерлердің нәтижесінде пайда болады. Оранизмге ең маңызды сыртқы орта а) физик, химик, биологын, социол, психолог, әрекеттің кемеюі, екі асып кетуі. Аурулардың физмк себептері - механик, термин, шікәстер, сәуле энергиясы, электр тогы, атмосфера басымы кіреді. Механик шікәсіне, ұрылу, жығылу, өткір құралдарымен кесілу, саншулар кіреді,( оқ атылған құралдар)нәтижеде клеткалар мен толалар жарақатталады. б) ыстықтық - термин шікәстену. организм және оның кейбір нүктелеріне ыстықтқ болмаса сауықтық патологын әсерлер көрсетуі мүмкін. Мұнда организм ыстықтануы болмаса саулықтануы мүмкін. Ыстықиан шікәсланған құрық, қатты сұйық ыстық, заттар бу, ыстық ауа, от, рентіген және күн сәулелері, химик заттар түзіледі. Күю 4 дәрежеге бөлінеді. в) аурулардың химк факторлары –түрлі химик заттар адамдардың бүйрек, бауырларына әсер етеді аутотоксан заттар дейді, процесті аутоинтоксикация дейді. Химик заттар жергілікті және жалпы болып бөлінеді жергілікті химик заттарға кисло талар сілтілер кіреді жалпы химик заттарға, ипприт, фосген, табук, басқасы бұлар буушы, жара пайда қылатын, жас ағынушу жалпы захарлайтын бақалар. г) ауруларды биологын факторлары – түрлі жануарлар паразиттері өсімдік паразиттеріне вирустар әсерінен пайда болады. Жануарлар паразиттеріне анарыда құрттар қозғалады.эхинокктер, гелминттер. Өсімдіктер паразиттеріне түрлі бактериялар саңырау құлақтар әсерінен болады. Саңырау құлақтар әсерінен болатын аурулар эпидермофития спротшыларда ұшырап тұрады. Бактериялармен саңырау құлақ негізінен топырақ, су, ауа арқылы жұғады. Вирустар микроскопик организм болып олар адамдарда қызылша, құтыру, полимэлит вирус групп. Ауруларын қозғатады. д) әрекеттің шектелуі (Гипокинезия) техниканың дамуы өндірістердің еңбек процестерінің автоматтануы әрекеттенудің кемеюіне организмнің функцияларының бұзылуына алып келеді кейбір ауруларды келтіріп шығарады. Мысалы, кем әрекеттену нәтижесінде жүрек қан айналу кеселдігі келіп шығады.Әрекеттің нормадан артық болуы (гипердинамия). Денешынықтырушы спортшы организмінің функционал мүмкіндіктеріне тура кеместігінен келіп шығады. Нәтижеде спортсменнің орган, организмдерінде әлсіреу процесстері болады. Мысалы, жүрек бұлшық еттерде, сүйектерде әлсіреу нәтижесінде түрлі аурулар келіп шығады патологин өзгерістер күшейеді. Спорт медицинасында кейінгі уақыттарда жүрек қан тамыр системасы аурулардың алдын алу, организмдердің жайсыз факторларға мықты болу кәртею процесстерін кешіктіруде дене шынықтыру мен спроттың маңызы көптеген дәлелдерде келтіріледі. Спортсмендер спортпен шұғылданбайтын замандастарына қарағанда ауруға шыдамдырақ болады. Мысалы, спортпен шұғылданатын студенттердің 6% жалпы аурулармен ауырады. Спортпен шұғылданбайтын студенттердің 23,6%ауруға шалдағар екен. Соған қарамастан спортсмендерде сыртқы орталардың әсерінен белгілі бір ауруларға шалдығады. А.Г. Дрембо классификацичсы бойынша спортсмендердің ауруға шалдығу себебі 2 үлкен топқа бөлінеді. Бірінші топқа негізінен физкультура және спортпен шұғылдануға байланысты болмаған себептер (сыртқы ортаның әсерлері иефекция). Екінші топтағы аурулар спортшылардың меншікті негізгі аурулары деп есептелінеді. Спортшылардың ауруға шалынуы негізінен спорт трекировкасының дұрыс ұйымдастырылмауынан келіп шығады. Сонымен қатар спорт трекировкасы дұрыс ұйымдастырылғандада кейбір аурулар келіп шығады. Мұндай жағжайда аурулардың негізгі себебі трекер мен врачтардың спортсмендерге дұрыс болмаған қарым-қатынасынан болады. Тренер мен физкультура оқытушыларының дұрыс болмаған әрекеттері төмендегіше : спортшылардың саулығына есепке алмастан , жоғарғы спорт , нәтижелеріне жету үшін , медицина бақылауынан өтпеген спортсмендерді ойнаса аурудан енді тұрған спортсмендерді врач рұқсатына қарамастан тренировкаға жарыстарға қатысуына рұқсат беруі. Дәрігердің дұрыс болмаған жұмыстары. Саулығы нормально болмаған спортсмендерді тренировка наргузкаларын асып баруы нәтижесінде өте саулығы мықты деп спортсмендер жарыстарға қатынасуы керек.Кейбір жағдайларда саулығы нормаль жағдайларда болмаған спортсмендерді дене-шынықтыру спорт жаттығуларына дәрігерлердің рұқсат бермеуі мүмкін емес. Оларды әрбір жаттығулар немесе жарыстардан алдын толық дәрігерлік көріетен өтуі шарт. Тренировка уақытында спортсмендер дәрігерлер мәслиқатын толық атқаруы керек. Сортсмендердің жұмыс қабілетінің төмендеп кетуіне белгіленген тренировка , уақытында режим боцынша тамақтану шарт. Сортсмендердің саулығына әсер етуші әртүрлі нәпселер (спирт ішімдіктер, шегу, допингтер ) қолдануы. Допинг формакологин зат болып, жарыс уақытында спорт нәтижелерін көбейтіру үшін қолданылады. Бұл препораттар жаңа энергия бермейді. Организмнің шаршағанын уақытынша тоқтатып , организмді өз нормасынан артықша істеуіне мәжбүр етеді. Бұл процесстер уақытынша болады. Халқара олимпия комитетінде (1962)допингтер қолдануға қарсы шаралар қолдану мәселесі көрілді. Алькаголь-наркотиктер организмге әсер ететін заттар болып олар орталық нерв системасына әсер етеді ішкіліктің аз дәрежесіде жүрек қан тамыр системасына әсер етіп атерескелерін гипертония бауырдың май басуы күшейтіріп түрлі ауруларға келтіріп шығарады ішкілік әсерінен спортсменнің жұмыс қабілеті төмендейді. Мысалы, штанга көтеретін спорт мастері 50г алькагол ішкізіп күзетілгенде спорт нәтижесі 18-25%төмендейді баскетболшылар 36г ішкілік ішкенде допты халқаға түсіруі төмендеп кетеді. Мұның бәрі ішкілік нәтижесінде координацияның бұзылуын көрсетеді. Темекі түтіннің құрамында никотин болып олар нерв системасына әсер етеді. Никотин әсерінде есте сақтау қабілеті төмендейді. Ол ми және қан тамырларына таратылады. Ол есе алдын тамқтануын кемейтіріп нәтижеде бас ауруларын келтіріп шығарады. Шегу гипертония және қан айналу системасының түрлі ауруларын келтіріп шығрады. Никотин бронх, өкпе трахеяларда әсер етіп оларды түрлі ауруларды келтіріп шығарады. Шегушілерде шекпейтіндерге қарағанда өкпе ракі 10 рет асқазан – ішек системасына 12 рет көп ұшырайды. Жалпы айтқанда никотин спортсмендердің жұмыс қабілетін төмендетеді. Спортта бірден қайтыс болу мәселесі 3-ке бөлінеді: Сортсмендердің аурулары уақытында анықталынбауы.( грипп, ангена ) , болса да тренировка жарысқа қатысуы.Жүрек қан-тамыр системасындағы аурулар (пороктар). Нерационал (имкониятаға тура келмейді) спорт наргузкаларын атқару . Сыртқы орта температурасы жоғары болған уақытта спортсмендердің тамақтанбастан алькагол никотиндермен зақарлануы допингтер қолдануы нәтижесінде үлкен нагрузкалар атқарады. Травмалар себептері омыртқаларды зақымдайды.Бас жүректердің зақымдану нәтижесінде болады. жүктеу/скачать 489.62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|