Абдуллина г. К
Т.Б. Филичева мен Г.В. Чиркинаның «Фонетикалық-фонематикалық
жүктеу/скачать 1.97 Mb. Pdf көрінісі
|
| Т.Б. Филичева мен Г.В. Чиркинаның «Фонетикалық-фонематикалық
жетілмеуі бар балаларды тексеру» әдісі Балаларды логопедиялық тексеру үш кезеңнен тұрады: - дыбысты дыбыстауды тексеру; - фонематикалық естуді тексеру; - сөздің буындық құрылымын тексеру. Дыбысты дыбыстауды тексеру Баланың дыбысты буындарда, сөздерде, сөйлемдерде, мәтіндерде жеке қалай айтатынын тексеру үшін, зерттелетін дыбыс түрлі күйде туған сөздердерде зерттелетін дыбысты қайталау: суреттерді атау беріледі (мысалы, сөздің басында, ортасында, соңында). Бұл сөздерде қиын дыбысталатын дыбыстардың болмауы керек. Мектепке дейінгі балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, әр түрлі ойын тәсілдерін қолдану арқылы тиімді тексеруді өткізу керек. Балаларда дыбысты дыбыстауды тексеруге арналған ойындар мен ойын тәсілдері. 1. «Сиқырлы қақпақ». Ойын алаңында атауында зерттелетін дыбыс бар суреттер салынған шұңқырлар бар. Сиқырлы қақпақ олардың біреуіне түседі. Сол шұңқырдағы суретті бала атайды. 2. «Вертолина». Дөңгелек циферблат бірнеше секторларға бөлінген. Олардың әрбіреуінде сәйкес сурет салынған, циферблаттың ортасында бағдар. Бала бағдарды қозғалыста отырып, оны бір суретте тоқтатады және атайды. 3. «Көңілді балық ұстау»». Қораптың ішінде атауында зерттелген дыбыс бар картиналар салынған. Бала қармақтың көмегімен картиналарды ұстап, оларды атайды. 4. «Кім ең байқағыш». Үстел үстінде конверттер жатыр, олардың әр біреуінде қиылған картинаның бөлігі. Бала жеке бөліктерді алып, жетіспейтін жеке бөліктерді іздейді, оны құрастырып, суретті атайды. 5. «Сиқырлы ромашка гүлі». Ромашканың әрбір жапырағында зерттелген дыбыс бар сурет салынған. Бала жапырақтарды ашып, суретті атайды. 6. «Жұмбақты сандық». Әдемі безендірілген сандықта атауында зерттелген дыбыс бар ойыншықтар салынған. Бала сипап сезу арқылы ойыншықты алады, оны шешіп, атайды. 7. «Шыршамызды безендірейік». Үстел үстінде кішкентай жасанды шырша орнатылады. Бала логопедтің сұрауы бойынша картинка- ойыншықтарды шыршаға іледі және оларды атайды. 8. «Керісінше» ойыны. Логопед балаға допты лақтырады, аталмыш дыбысы бар тура буынды атайды, ал бала допты қайтара отырып, сол дыбыспен кері буынды атайды. 105 9. «Өз жұбыңды тап». Үстел үстінде бір немесе бірнеше бірдей заттық бейнесімен картинкалар орналасқан, балалар ұнатқан картинканы алып, содан кейін логопедтің белгісі бойынша бір балада бір заты бар, ал екіншісінде жұптарға бөлінеді. Содан кейін балалар өз картинкасындағы суретті атайды. 10. «Күзгі гүлшоғырды жина». Топта ағаш өсіп тұр, оған күзгі жапырақтар контурлары ілінеді. Олардың кері жағында тексерілген дыбыс бар суреттер салынған. Балалар топта серуендеп, (күз туралы әсем ән) музыка тыңдайды. Балалар тез ғана жапырақтарды алып, логопедке жақындайды. Содан кейін әрбір бала өзінің жапырағындағы суретті атайды. Сөздің буындық құрылымын тексеру Фонетико-фонематикалық жетілмеуі бар балаларда көп буынды сөздерді айтқан кезде бұзылыстар болу мүмкіндігін ескере отырып, логопед суретте бейнеленген әрекеттер қатарын ұсынады. Олар: 1. Қарбыз, қолшатыр, құлпынай. 2. Ормандағы жолбарыстар, шалбар, автобус. 3. Жапырақ, балапан, боксшы. 4. Логопедтің соңынан сөздерді қайталайды: құрылысшы, транспорт, мереке, шаңғы, аспазшы, домбыра. Дыбысты дыбыстау кезінде 10 әдістеме қолданылды («Керісінше», «Жұмбақты сандық», «Шыршамызды безендірейік», «Өз жұбыңды тап», «Күзгі гүлшоғырды жина», «Сиқырлы қақпақ», «Вертолина», «Сиқырлы ромашка гүлі», «Кім байқағыш», «Балық аулау»). Фонематикалық естуді тексеруде 5 әдістеме қолданылды («Тыңда және көрсет», «Кім ең байқағыш», «Тыңда және қайтала», «Буратино сыйлықтары», «Саяхат»). Әртүрлі сөйлеу бұзылыстарының салдарынан баланың ана тілінде дыбыстау жүйесі қалыптасуының бұзылуы фонетикалық-фонематикалық кемістіктер деп аталады. Баланың фонематикалық қабылдау қабілеті қалыптасуының жеткіліксіздігінен лексикалық-грамматикалық дамуы да кешеуілдейді. Баланың дұрыс сөйлей алмауы тілі мен мінез-құлқындағы ерекшеліктеріне және жетекші әрекетіне - ойынға да әсер етеді. Срндықтан логопедиялық сабақтарда ойынды - ойын терапиясы ретінде қолдану арқылы жағымды жетістіктерге жетуге болады. жүктеу/скачать 1.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|