Морфологиясе

1 Бу термин соћгы вакытта чыккан татар теле грамматикаларында кулланыла башлады.

2 Кайбер хезмђтлђрдђ ул г о м у м г р а м м а т и к мђгънђ дип бирелђ.

1 Бу турыда кара: М.З.Зђкиев. «Введение» // Татарская грамматика.–Т. II: Морфология.–Казань, 1993.– 16 б.

1  - нуль морфеманы белдерә.

1 Алар турында тулырак мђгълњмат фигыльне љйрђнгђндђ бирелђчђк.

1 Бу турыда тулырак мђгълњматны түбәндәге китаптан кара: Татар грамматикасы. I т.,

М.: “Инсан”, Казан: Фикер, 1998.– 175–200 б.

1 Т (тамыр), СЯ (сњз ясагыч кушымча), ФЯ (форма ясагыч кушымча), ФТ (форма тљрлђндергеч кушымча).

1 Сњз тљзелешенећ бу ягын љйрђнњ тел тарихына, тарихи морфологиягђ карый.

2 Русская грамматика. Т.1.–Фонетика. Фонология. Ударение. Интонация. Словообразование. Морфология.–М.: Наука, 1980.–С. 124, 129.

1 Хђзерге югары уку йортлары программаларында да сњз ясалышын морфологиядђ љй­рђнњ каралган.

2 Бу турыда карагыз: Татарская грамматика.-Т. I.–Казань, 1993.–С. 188–190.

1 Бу турыда тулырак мђгълњматны карагыз: Тумашева Д.Г., Гыйлђ­ќиева А.Р. Хђзерге татар ђдђби теле. (Сњз ясалышы џђм морфология): Практик џђм лаборатор эшлђр љчен књрсђтмђлђр џђм биремнђр.–Казан: КДУныћ офсет лабораториясе, 1988.

1 Сњз ясалышына караган хезмђтлђрдђ сњз ясалыш чылбырына кергђн кушымчалар еш кына кушылып бирелђ: -лылык, -чылык, -сызлык џ.б. рђвешендђ. Безнећ фикеребезчђ, мондый очракларны ясагыч кушымчаларныћ эзлекле ялгануы, ягъни с њ з я с а л ы ш ч ы л б ы р ы дип карау телнећ морфологик тљзелешен аћлату љчен џичшиксез отышлырак.

1 Морфологик юл белђн сњз ясалыш структурасы алдагы параграфта ќентеклђп яктыртылды.

1 Љстђвенђ, бу сњзлђр арасында кайберлђренећ кушма яки тезмђ сњз булуы да шик тудыра (комлы туфрак, кара туфрак, озын аяклы џ.б.).

1 Автор мисалы.

1 «Татар грамматикасы»нда (Т. I) парлы сњзлђргђ карата «куш сњзлђр» термины кулланыла (Татар грамматикасы, 1998).

2 Болар турында тулырак мђгълњматны карагыз: Татар грамматикасы, 1998: 297–300 б.

1 Бу очракта ђле грамматик яктан укымаган (кеше) дип тђ ђйтергђ мљм­кин. Ђмма семантик яктан аныћ мђгънђсе фигыль мђгънђсеннђн књпкђ кићрђк.

1 «Татар грамматикасы»ныћ II томында 13 сњз тљркеме књрсђтелђ. Ул турыда алдагы бњлеклђрне карагыз.

1 Традицион рђвештђ я р д ђ м л е к сњз тљркемнђре дип йљртелгђн бу тљр­кемне б ђ й л ђ г е ч л ђ р дип атау, безнећчђ, књбрђк синтаксик якка тар­­та, шућа књрђ морфология љчен баштагы термин, ягъни ярдәмлек сүзләр кулайрак дип саныйбыз.

1Исемне ачыклап килгђн џђр сыйфат фигыль сыйфат була алмый дип ђйтње белђн М.З.Зђкиев, џичшиксез, хаклы. Ђмма укыган (кеше) тезмђсендђ укыган сњзенђ беркадђр адъективлашу (сыйфатлашу) хас. Ђмма ђле ул фигыль билгелђрен дђ саклый: (укыган кеше – укымаган кеше – Ф.Х.).

1 Бу турыда тулырак, мәгълүматны карагыз: Фаттахова Р.Ф. Категория числа в современном татарском литературном языке: Автореф. дис. ... канд. филол. наук.–Казань, 2002.–Б. 10–12.

1 Ганиев Ф.А. Проблемы классификации частей речи в современном татарском литературном языке // Вопросы морфологии татарского языка.–Казань, 1980.–С. 9–14.

1 Русча язылган хезмђтлђрдђ бу књренеш «принцип разового вхождения падежных форм в структуру предложения» дип атала. Бу турыда кара: Га­джиахмедов Н.Э. Словоизменительные категории имени и глагола в кумыкском языке (сравнительно с другими тюркскими языками): Автореф. дис. ... д-ра филол. наук.–Махачкала, 1998.–С. 12.

1 Карагыз: Татарская грамматика. Т. I, 1993: С.318-322.

1 Бу турыда карагыз: Хђмзин К.З., Мђхмњтов М.И., Сђйфуллин Г.Ш. Гарђпчђ-татарча-русча алынмалар сњзлеге.–Казан, 1965.– 838–839 б.

1 Мисаллар «Татарская грамматика»ныћ I томыннан китерелђ.– 358–376 б.

1 Большой энциклопедический словарь. Языкознание.–М.: Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 2000.–С. 172.

1 Бархударов Л.С., Штелинг Д.А. Грамматика английского языка.–М.: Высшая школа, 1965.–С. 78.

1 Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков: Региональные реконструкции.–М.: Наука, 2002.–С. 319.

1 Соћгы вакытта грамматик хезмђтлђрдђ мондый књренеш «выделительная функция» дип билгелђнђ башлады.

1 Грамматика современного башкирского литературного языка.–М.-Л., 1948.–С. 109.

1 Ирисов Н.И. Генитив в современном татарском литературном языке...–Казань, 1983.

1 Грамматикада бу күренеш “килешләр белән башкару” (управление падежами) дип атала.

1 Бу турыда мәгълүматны карагыз: Татар грамматикасы.- Т. II.-121-132 б.

1 Бу турыда тулырак мәгълүматны «Сыйфат фигыль», «Хђл фигыль», «Исем фигыль» темаларыннан карагыз.

1 Бу формалар турында тулырак мәгълүматны § лардан карагыз.

1 Татар грамматикасы. Т. II.– 121–132 б.

1 “тамганалган” термины русча лингвистик хезмәтләрдәге “маркированное значение” мәгънәсенә туры килә.

1 Модаль формалар алдагы бүлекләрдә каралачак.

1 Уянды исә

1 Типологиягә мөрәҗәгать итсәк, Һинд – Европа телләрендәге “причастие”ләр бер үк вакытта эш башкаручы субъектны һәм эш-хәлнең үзен белдерә алмыйлар: “Имена действия и имена действующего лица, имеющие вообще говоря свои специальные морфемы, никогда не смешиваются, они внутри более общей категории имени составляют две специальные категории, четко разграниченные” [Вандриес, 1937: 124].

1 -ган бар/юк төзелмәсенең кулланылыш үзенчәлекләре турында ... битләрне кара.

1 Бу үзенчәлеге белән, ягъни бернинди өстәмә кушымчаларсыз килгәндә тамырдагы процессның субъектын гына ачыклавы белән, бу форма рус телендәге причастиеләргә охшашлык күрсәтә.

1 Карагыз: Ш.А.Рамазанов Татар телендә фигыль ясалышы. – Татар теле буенча очерклар. Казан, 1954. Д.Г.Тумашева. Хәзерге татар әдәби теле морфологиясе... 226-237 б. Татар грамматикасы, т. I, 1998: 324-379 б.

1 Типологик планда да књбрђк шундый сњзлђр модаль сњз тљркеменђ кертелђлђр.