Н. Е. Дабылтаева инвестицияны
жүктеу/скачать 0.82 Mb. Pdf көрінісі
|
| 9.3. Банктік кепілдік
Несие қайтару қамтамасыздығы дәстүрлі тәсілдердің біріне банктік кепілдік беру жатады. Қолайлығы және жеткілікті сенімділігіне байланысты оны, банк қаржы жоғалтудан қорғану құралы ретінде жиі қолданылады. Қазақстанда банктік кепілдік бойынша операциялар жүргізу үшін заң актілік –нормативтік база болып «ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР-ның Заңы табылады (30-бап). Сонымен бірге банктік кепілдікке қатысты халықаралық ережелер де бар, оның ішінде 1992ж. қолданыстағы Халықаралық Сауда Палатасы қабылдаған «Келісім-шарттық кепілдік бойынша үйлестірілген бір ізділік ереже» болып табылады. Бұл ережеде «банктік кепілдік» түсінігіне келесідей анықтама берілген: «Банктік кепілдік бұл үшінші тұлға белгіленген, бірақ орындауды уақытында атқармаған жағдайда, ондағы көрсетілген соманы төлеу үшін банктің кері шақырылмайтын міндеттемесі болып табылады. Кепілдік, бұл несие беруші мен негізгі қарызгер арасындағы келісім-шарттан немесе негізгі қарыз бойынша қалыптасқан қатынастардан тәуелсіз өз алдында жеке міндеттеме болып табылады. Кепілдік беру арқылы, оның мәтінінде қарастырылған жағдайлар орындалған болса, онда 1-ші талап бойынша төлеуге міндеттенеді». Халықаралық талаптарға сәйкес банктік кепілдікте келесідей негізгі мәліметтер бейнеленуі қажет болып табылады: 1) қарызгердің, кепілдік берушінің және несие берушінің аттары; 2) кепілдік беру бойынша міндеттемелердің қамтамасыздығы туралы мәліметтер; 3) төлем жүргізу бойынша валюта аты; 4) төлеуге мүмкін болатын максималдық кепіл сомасының шамасы; 5) кепіл мерзімі немесе кепілдікті тоқтатуға себебі болатын жағдайлар; 6)төлем талаптарын жою жолдары; 7)міндеттеме сомаларын азайту мүмкіндігі және оның факторлары. Бұлардан басқа,банктік кепілдік текстінде оның кері шақырылмайтындығы да көрсетілуі мүмкін. 51 Несиені қайтарудың қамтамасыздығының тәсілдері ретінде банктік кепілдік пен кепіл болу арасында көп жақты қатынастар болғанымен (мысалы, үш жақтылық қатысушылар: - қарызгер, несие беруші және кепілші), олардың арасында белгілі-бір айырмашылықтар бар,оның ішінде: 1) кепіл болудан банктік кепілдіктің айырмашылығы негізгі міндеттеме қамтамасыздығын орындаудан тәуелсіз болуында, тіпті бұл жағдайда кепілдікке сәйкес сілтеме жасалынған болса да; 2) банктік кепілдіктің субъектілері болып тек несие мекемелерімен сақтандыру ұйымдары ғана бола алады, ал кепіл болу субъектілері – түрлі заңды және жеке тұлғалардан тұрады; 3)жақтар арасындағы қатынастарды орнату формасы бойынша да айырмашылық бар. Мысалы, банк- гарант пен банк- несие беруші арасында банктік кепілдік туралы келісім-шарт жасалуы мүмкін немесе банк-гарант несие беруші-банкке кепілдік хат жібереді. Кепіл болу бойынша қатынастар тек жақтар арасындағы кепіл болушылық келісім-шартын жасаумен ғана орнатылады. Банк-гарант, кепілдік беру мәселесін шешу кезінде қарызгердің нақтылы қаржылық жағдайына аса көңіл аудару қажет,себебі оның төлем қабілетсіздік жағдайы гарант үшін өте негативті болуы мүмкін. Осыған байланысты,тәжірибиелі британдық қаржыгер Кристофер Блумфилд гарант-банктерге мынадай негізгі ережелерді сақтауды ұсынады: - кепілдік берілетін келісімнің (несие мәмілесінің) сенімділігіне қатаң көз жеткендік болуы; - келісім мәнін және қарызгердің несиені қайтару мүмкіндік болашағын тыңғылықты зерттеу; - банк-гарантқа қолайлы нақтылы сомаға кепілдік берілетіндігі туралы несиелеуші банкпен алдын-ала келісу. Банктік кепілдік әдетте, кері шақырылмайтын сипатта болады, яғни оны кері шақырып алуға, жоюға (аннулирование) немесе біржақтылық шешіммен өзгертуге болмайтындығы болып табылады. Сонымен бірге кепілдік мәміледе қарастырылған жағдайда оның кері шақырылатыны да болуы мүмкін. Бұл жағдайда, банк-гарант кезкелген уақытта өзінің кепілдігін кері шақырып алуы мүмкін. Сондықтан, мұндай кепілдік банк- несие беруші үшін ешқандай мәні жоқ болып табылады. Несиелік қызметтегі субъектілер арасындағы қатынастарда (банк- несие беруші, қарызгер және банк-гарант) банктік кепілдіктің күшіне ену уақытын анықтау аса маңызды болып табылады. Әдетте, бұл уақыт оның берілген күні болып есептелінеді. Дегенмен, банктік кепілдік туралы мәміледе, бұл келесілермен әрі қарай нақтылануы мүмкін: - кепілдікті берген күннен бастап; - банк-гаранқа қарызгер комиссиялық сыйлықты қарызгердің аударғаннан кейін, оның мөлшері мәміле жағдайы бойынша кепілдік сомадан анықталған пайызды құрайды; - қарызгер алатын несиенің барлық сомасын,оның көрсеткен шотына есепке алу уақытынан бастап; 52 - несие мәмілесіне сәйкес несиені тек мақсаттық пайдалану жағдайы кезінде ғана және т.б. Заңдық шиеленісу жағдайын болдырмау үшін банктік кепілдік мәміледе және кепілдік хатта қандай міндеттерді орындауға кепілдік берілді,кімге берілді, яғни несие беруші-банктің аты және кім үшін (яғни қарызгер аты) берілгендігі анық түрде жазылуға тиісті болып табылады. Алыс шетелдерде банктік кепілдік кеңінен тарау алған және бұл қызмет түріндегі банкаралық қатаң бәсекелестік жағдайында банк-гаранттардың коммисиялық алымдары айтарлықтай төменгі ставкада қалыптасып, кепілдік сомасының 0,1-0,8%-ды құрайды. Ал Ресей Федерациясында және бізде кейде болып тұратын экономикалық және құқық тұрақсыздық кезінде жоғарғы банктік тәуекел жағдайында бұл көрсеткіш (комиссиялық алым) айтарлықтай жоғары болады, яғни кепілдік сомасының 4-10%-зын құрайды. жүктеу/скачать 0.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|