Дәріс сабақтарының конспектілері 1,2 ДӘріс негізгі жағдайлар. Таным мен шығармашылықтың методологиялық ғылыми негіздері
жүктеу/скачать 0.7 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3,4 ДƏРІС Теориялық жəне эмпирикалық зерттеулер. Зерттеу əдістері. Теориялық жəне эмпирикалық зерттеу əдістері.
- Жалпығылымдық əдіске
| Бақылау сұрақтары:
1. Адам өміріне ғылымның ролі. Жаратылыстану, техникалық және қоғамдық ғылымдар бір-бірімен қалай байланысты? 2. Білім функцияларына не жатады ? 3. Ғылыми зерттеулердің негізгі этаптары. 4. Ғылыми таным әдістерінің деңгейлері. 5. Кез келген зерттеудің соңғы нәтижесі не болып табылады? 6. Шығармашылық мотивтері. 3,4 ДƏРІС Теориялық жəне эмпирикалық зерттеулер. Зерттеу əдістері. Теориялық жəне эмпирикалық зерттеу əдістері. Ғылымға зерттеу əдістері кіреді. Кез келген ғылыми теория сол не басқа процестердің сипатын түсіндіре отырып əрқашан белгілі бір жекелеген зерттеу əдістерімен байланысты болады. Жалпы немесе жекелеген зерттеу əдістеріне сүйене отырып ғалым қорытындыға қандай жолмен бару керек, фактілерге қалай қатынас жасау керек зерттеуді неден басату керек деген сұрақтарға жауап алады. Қазіргі кезде зерттеудің математикалық əдісіне біршама маңызды көңіл бөлінуде яғни құбылыстар мен процестердің санды зерттеу əдістері. Бұл кибернетканың, есептеу техникасының жəне ЭЕМ дамуына негізделген. Əдіс – бұл мақсатқа жету тəсілі. Əдіс дегеніміз қандай да бір құбылыс пен процестің теориялық зерттеу əдісі мен практикалық жүзеге асуы. Əдіс – бұл ғылымның басты мақсатын шешетін құралы - яғни объективті əрекет заңдылығын ашушы. əдіс индукция мен дедукция қолдану орнын, талдау мен синтезді əрі теориялық жəне эксперименттік зерттеу əдістерін салыстырушы қажеттілікті анықтайды. Əдісті мынадай бөлуге болады: жалпы, ғылымның барлық аумағында жəне зерттеудің барлық сатысында болатын; жалпығылымдық, (яғни барлық ғылым үшін); жекелеген (яғни белгілі бір ғылымдар үшін); арнаулы немесе арнайы (берілген ғылым үшін). Жалпығылымдық əдіске мыналар жатады: қадағалау, салыстыру, есеп, өлшеу, тəжірибе, жалпылау, абстрактілеу, формалау, анализ, синтез, сонымен қатар аксиоматикалық, гипотетикалық, тарихи жəне жүйелік əдістер. Қадағалау - объективті ортаның тану әдісі. Болып жатқан жағдайға сезім мүшелері арқылы кедергі жасамай қадағалау. Салыстыру - материалды ортаның объектісін немесе айырмашылығы мен ұқсастығын табу. Сезім мүшелері және қажетті приборлар арқылы іске асады. Есеп - белгілі санды табу, біртекті объектілердің сандық өлшеулерін анықтау немесе олардың параметрлерін дәлелдейтін қасиетін табу. Өлшеу - эталонмен салыстырып, сандық өлшемін табатын физикалық процесс. Тәжірибе - объективті ортаның заңдылықтары мен гипотезаның шынайылығы тексеріледі. Бұл процеске тану үшін араласады, бірақ осы кезде бір жағдайлар шеткеріледі, ұлғаяды немесе әлсірейді. Жалпылау - танудың жалпы анақтамасы. Негізгі бастапқы және объектіні сипаттайтын көзқарастар жиынтығы. Жаңа ғылым түсініктердің, заңдардың және теориялардың шығарылуының әдісі. Абстрактеу - зерттеушіні қызықтыратын қасиеттері, байланыстары саналы өзгерістері. Формалау - жасанды тілде (математика, химия және т.б.) белгілер түрінде көрінісі. Аксиомалық әдіс - ғылыми теорияның құрастыру әдісі кезінде кейбір жағдайлар дәлелденбейтін түрде қабылдана береді және арнайы логикалық ережелер үшін басқа білім алуда қолданылады. Жалпы белгілі, мысалы аксиома паралельді сызықтар (қиылыспайтын), геометрияда дәлелдеусіз қабылданды. Анализ - бөлшектеу және біріктіру арқылы тану әдісі. Осыған байланысты аналитикалық әдістің негізін құрайды. Синтез - әртүрлі жағдайдың бір ортақ шешімге келуі. Анализ және синтез бір-бірімен байланысты және қарама-қайшылықтар бірлігін көрсетеді. Индукция - кейбір жағдайлар болжамының нақты шешімге келуі. Аналогтеу - әдіс пен көріністі зерттей отырып, басқа заттармен ұқсастығын, айырмашылығын анықтау. Анология модельдеу немесе модельді тәжірибемен тығыз байланысты. Системалық әдістер - күрделі көпбайланысты системаларды зерттеуде қолданылады. Үздіксіз және детерминирлеуді, дискретті және байқаусызды сипаттайды. Әртүрлі әдістері ғылыми таным белгілі деңгейлерге бөлінеді: эмпирикалық, тәжірибелі – теориялық, теориялық және метатеориялық деңгейлер. жүктеу/скачать 0.7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|