Дәріс тезистері № апта Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі №1 дәріс Қарастырылатын сұрақтар
Психикалық жас ерекшеліктеріне сәйкес жас кезеңдері
жүктеу/скачать 208.12 Kb.
|
| Психикалық жас ерекшеліктеріне сәйкес жас кезеңдері
Адамның дамуын айналасындағылармен қарым-қатынас жасаудың даму деңгейі бөлімдердің, тәсілдердің, қабілеттердің даму деңгейі арасындағы байланыс анықтайды. Адамның өмір сүру ерекшеліктеріне байланысты, психикалық жас ерекшеліктеріне сәйкес жас кезеңдерін былай топтастыруға болады: Нәрестелік кезең (0-1 жас) Ерте балалық шақ (1-3 жас) Мектепке дейінгі жас (3-5 жас) Кіші мектеп жасы (6-12 жас) Жасөспірімдік шақ (13-19 жас) Жастық және ерте есею (20-40 жас) Кемелдік кезең (40-65 жас) Қарттық кезең (60-70 жас) Кәрілік кезең (70тен жоғары) 1. Нәрестелік кезең (0-1 жас) Нәрестелік кезең бала туғаннан бастап 1 жасқа дейінгі кезеңді қамтиды. Нәрестелік шақ (туғаннан бастап 2 айға дейін). Нәрестелік шақ – бұл нәрестелік жастың басталуы. Бала өмірге келгендігін өзінің алғашқы жылауымен білдіреді. Бала туылған кезде физикалық тұрғыдан анасынан бөлінеді. Ол мүлдем басқа жағдайға тап болады: температура, жарық, кеңістік, тамақтану жолы, дем алудың басқа жолын талап ететін орта. Жаңа ортаға бейімделуі барысында бала дағдарысқа ұшырайды. Нәрестелік кезеңнен өту кезеңі бір жастағы дағдарыс деп аталады. Бұл дағдарыс белгілері басқа әлеуметтік ортада емес, ең бірінші отбасында байқалады. Л.С.Выготский 1 жас дағдарысты баланың алғашқы автономды сөйлеуімен және өз бетінше алғашқы қадам басуымен байланыстырады. Бұл дағдарыс та әрбір дағдарыс сияқты, дербестілік, ызалану реакцияларының пайда болуымен байланысты болады. Үлкендердің бала тілегін, сөзін, ым-ишарасын түсінбегендіктен немесе түсініп, оған қажет нәрсені орындамау салдарынан балада реніш сезімі пайда болады. Баламен жаңа қатынас құру жолдары, яғни балаға көбірек еркіндік беру, үлкендер тарапына шыдамдылық пен сабырлық көрсету дағдарысты жеңілдетіп, балаға аса қатты эмоциялық күштен арылуға көмектеседі. Бір жастағы бала жаңа кезең – сәбилік шағына аяқ басарда көп нәрсені үйреніп үлгереді. Ол жүре бастайды, заттармен әрекеттеседі, үлкендер сөзін біршама түсінетін болады. Сөздері анық болмаса да сөйлеуге талпынады. Танымдық және эмоциялық жағына дами түседі. Нәрестелік кезеңінің танымдық процестері: қарапайм түстерді ажырыта алу үш айлығында болады. Ол генетикалық қан арқылы беріледі; балалардың көзі алдымен горизонтальды жатқан затқа түседі. Одан кейін бала вертикальды затқа қарады. 2-3 айында балалар таныс және таныс емес адамдарды ажырата бастайды. ассоциациалық ес 2 жаста аяқталады, бір сөздің орнына екінші сөз пайдалану бастапқы сөз еске түсуі, яғни көру, есту екі жаста аяқталады. бағдарлай зерттеу әрекеті жүзеге асырылады. Сөйлеуге келетін болсақ бірінші дыбыс шығарады, 2-3 айда гуілдейді, содан кейін былдыр пайда болады, 9-10 айда алғашқы сөз пайда болады. 2. Ерте балалық шақ (1-3 жас) 1 жастан 3 жасқа дейінгі бөбектік кезеңдегі негізгі ерекшеліктер: адамдармен қарыс-қатынас жасауда түсіну пайда болады; ойлауға өзін-өзі тежеу қалыптасада; тілдің дамуы 1 жаста жеке сөз айтылады: 2 жаста 2-3 сөзді құрастырып айтады, 3 жастың аяғында толық балалармен қарым-қатынас жасайды; фанемадан кейнгі кезеңде фанемді сөзге ауысады; экоцентрлік сөз 1 жастан аяқталады. Заттық әрекеттер монепулярлық тұрғыда емес, мағынасын түсініп жасауда болады, ойын 1-3 жаста алғашқы сюжеттік ойындар ойнай бастайды. 3 жаста бала қарапайым жаңа форманы ажыратады. Спектордың негізгі түстерді ажыратады. Іс-әрекеттен іске асады. Осы кезеңдегі дамудың негізгі аспектілеріне мыналар жатады: Ата-анаға деген сүйіспеншілікті қалыптастыру және сенім сезімін дамыту. Жорғалау, жүру және сөйлеуді дамыту сияқты негізгі дағдыларды меңгеру. Эмоционалды дамуы және негізгі эмоционалдық реакциялардың қалыптасуы. 3. Мектепке дейінгі жас (3-5 жас) Тұлға дамуының екінші кезеңінде балалар үлкен дербестік таныта бастайды және қоршаған әлемді белсенді түрде зерттей бастайды. Бұл кезеңде олар балабақшаға барып, басқа балалармен араласа бастайды. Бұл кезеңнің негізгі мақсаттары: Өзін-өзі тану және өзіндік сана сезімін дамыту. Бөлісу және жанжалдарды шешу сияқты негізгі әлеуметтену дағдыларын меңгеру. Қиялын, шығармашылық ойлауын дамыту. 4. Кіші мектеп жасы (6-12 жас) Тұлға дамуының үшінші кезеңінде балалар белсенді түрде білім алады және өздерінің оқу дағдыларын дамытады. Бұл кезеңде мектеп маңызды рөл атқарады және балалардың қызығушылықтары мен құмарлықтары дами бастайды. Бұл кезеңнің негізгі аспектілеріне мыналар жатады: Интеллектуалдық қабілеттерін, тәрбиелік дағдыларын тереңдету. Әлеуметтік рөлдерді және мұғалімдермен және құрдастарымен қарым-қатынасты қалыптастыру. Адамгершілік құндылықтар мен этикалық сананы дамыту. 5. Жасөспірімдік шақ (13-19 жас) Жасөспірімдік шақ қарқынды физиологиялық және психологиялық өзгерістермен сипатталады. Жасөспірімдер өз болмысын қалыптастырып, қоғамда өз орнын таба бастайды. Осы кезеңдегі дамудың негізгі аспектілеріне мыналар жатады: Жеке тұлғаны және өзін-өзі түсінуді қалыптастыру. Әлеуметтік рөлдер мен құндылықтармен эксперименттер. Абстрактілі ойлау, рефлексия қабілеттерін дамыту. 6. Жастық және ерте есею (20-40 жас) Бұл кезеңде жас ересектер белсенді түрде мансапқа ұмтылады, отбасын құрады және үлкен жауапкершілікті алады. Олар басқалармен қарым-қатынастарын тереңдетіп, өмірде маңызды шешімдер қабылдауға үйренеді. Осы кезеңдегі дамудың негізгі аспектілеріне мыналар жатады: Отбасылық және кәсіби рөлдерді қалыптастыру. Тұрақты қарым-қатынас орнату және отбасын құру. Жеке және кәсіби мақсаттарды дамыту. 7. Кемелдік кезең (40-65 жас) Орта жас өмір басымдықтарын қайта қараумен және мүмкін орта жас дағдарысымен сипатталады. Адам өзінің құндылықтарын және отбасы мен жұмыс арасындағы теңгерімді қайта қарастыра алады. Осы кезеңдегі дамудың негізгі аспектілеріне мыналар жатады: Жетістіктерді бағалау және жаңа мақсаттар қою. Психологиялық жетілуі мен даналығын дамыту. Қарым-қатынастар мен мансаптық жоспарларды қайта қарау мүмкін. 8. Қарттық кезең (65-79 жас) Бұл кезеңде егде жастағы адамдар физикалық денсаулығының нашарлауы және жақындарынан айырылу сияқты физиологиялық және психологиялық өзгерістерге тап болады. Бұл адамның өз өмірін түгендеп, құндылықтарын қайта қарастыратын кезі. Осы кезеңдегі дамудың негізгі аспектілеріне мыналар жатады: Өмірге және жетістіктерге рефлексия. Физиологиялық өзгерістер мен жоғалтуларға бейімделу. Қартайғанда мағына мен қанағат табу. Кәрілік кезең (79+ жоғары) Кәрілік - бұл көптеген аспектілерде, көптеген мүмкіндіктер азайғанымен, толық психологиялық жетілу шоғырланатын өмірлік кезең. Егде жастағы адамдар - бұл өмір сүру ұзақтығының ұлғаюына байланысты эволюция процесін қамтитын өте маңызды кезең, бұл көптеген вариациялар мен көптеген айнымалыларды ескереді. Бұл кезеңде ұйқы режимі жиі бұзылады, әйелдерде болжамдылық шамамен менопауза аяқталған кезде келеді, бұл физикалық симптомдар арқылы да, басқа эмоционалды белгілермен де әсер ететін, гормоналды өзгерістердің сериясын тудырады, бұл оқиғаның басталуымен байланысты. Кәріліктің бұл кезеңінде дағдарысқа үйреніп, бақыт деңгейі де төмендемейді. Алайда, бұл ойлауды өзгертеді. Нақтырақ айтқанда, бұл жалпыға ортақ меланхоликтік ойлау үлгісі онда өмір естеліктер арқылы көріне бастайды, өткен өмір. Бірнеше жыл бұрын болған оқиғалар мен қазіргі кездегіні салыстыру өте жиі кездеседі. Екінші жағынан, белсенді отбасылық өмірге ие адамдар бос ұя синдромына шалдығуы мүмкін, соның салдарынан ұлдары немесе қыздары үйден кетеді, жалғыздық, кейде көңілсіздік пайда болады. жүктеу/скачать 208.12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|