Дипломдық жұмыстың өзектілігі
Ағылшын тілінде тіл дамытуда сурет көрнекіліктері мен оқу-сөздік жағдаяттарды қолдану кезінде алынған тәжірибе
жүктеу/скачать 260.77 Kb.
|
| 2.3 Ағылшын тілінде тіл дамытуда сурет көрнекіліктері мен оқу-сөздік жағдаяттарды қолдану кезінде алынған тәжірибе
Қазіргі таңда шет тілдерін оқыту барысында көрнекілікті қолдану саласы едәуір кеңейіп, оның құрал-жабдықтары күрделенді. Оның іс-әрекет қимылдардан, суреттерден және заттардан, бейнефильмдер мен күрделі компьютерлік бағдарламаларға дейін, олардың көмегімен мұғалім сабақта және сыныптан тыс жұмыста пән бойынша объективті болмыстың фрагменттерін көрсетуге мүмкіндігі бар. Біз осы жылы педагогикалық практика кезінде жұмыс істеген орта оқу орындарының оқушыларына арналған ағылшын тілі бойынша жаңа технологияларды пайдалана отырып қана қоймай көрнекі материалдарды пайдаландық. Бірінші педагогикалық практикаға шыққанға дейін біз грамматикалық және лексикалық тақырыптарға көрнекі құралдарды таңдай бастадық, олардың көпшілігін шет тілі сабақтарында және пән бойынша сыныптан тыс іс-шараларда пайдаландық. Бұл жасалып жатқан жұмыстардың мақсаты көрнекілікті пайдалана отырып, оқу жұмысын ұйымдастыру, оқушылардың ағылшын тіліне деген қызығушылығын тудыруы үшін болды. Осы кезеңде шет тілін оқытуда ең басым бағыт коммуникативтік әдіс болып табылады, оның мақсаты – білім, дағды, тәжірибе, пайдалы және қажетті ақпарат алмасу жүргізілетін субъектілердің өзара іс-қимылы. Сондықтан орта мектепте шет тілі пәнінің мұғалімі алдында: оқушыларды тілді меңгеруге үйрету міндеті тұрады. Қазіргі уақытта орта мектепте коммуникативтік әдіс шеңберінде оқушыларды қарым-қатынас жасауға, бастауыш, орта және жоғары кезеңдерде шет тілін үйретуге ынталандырудың көп жолы бар. Пайдалы және тиімді тәсілдердің бірі, әрине, тілде сөйлеуге итермелейтін көрнекі материал болып табылады. Бұл факт біздің зерттеуіміздің өзектілігін айқындап берді, өйткені шет тілі пәні бойынша сынып және сыныптан тыс жұмыста қандай да бір көрнекі материалдарды пайдалану оқушылардың танымдық іс-әрекетін жандандыруға, олардың ой-өрісін кеңейтуге ықпал етеді, оқытылатын тілге деген қызығушылықты арттырады. Көрнекілік құралдарды пайдалану арқылы оқушылардың тілдік және экстралингвистикалық материалдарды түсінулерін жеңілдеттік. Біз шет тілін оқытуда көптеген сөздердің мағынасын аударма арқылы емес, осы сөздерге жазылған затты немесе оның суреті бар суретті көрсету арқылы түсіндірілетін көрнекі семантизация әдісін қолдандық. Кіші мектеп жасындағы балаларды шет тіліне оқыту кезінде көрнекілікке барынша көңіл бөлдім. Есту бейнесі міндетті түрде көру арқылы бекітілуі керек болғандықтан, шет тілдерін оқытуға қатысты меңгеру процесін басқару сөйлеу қызметін талдаумен, оның оқу процесінде моделдеуімен және осы негізде бағдарлы және жаттығу оқу іс-қимылдарының бағдарламасын құрумен байланыстырдым. Мұндай тәсіл әрбір сабақ пен сабақ буынының алдында тұрған оқыту міндеттерін барынша нақтылауға және мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеттерін қойылған міндеттермен дәл айқындауға мүмкіндік берді. Негізгі дағдылардың бірі-сөйлеу дағдысы. Айтуды меңгергенде, балалардың тек қана дұрыс айтқанын ғана емес, сонымен қатар оны автоматты түрде жасай отырып, бұл туралы арнайы ойламай, қажетті дыбыстарды білгендіктерінің маңыздылығын түсіндірдім [63, 49б.]. Зерттеу жұмысының нәтижесі бойынша бұл сынып оқушыларының қызығушылығы лексикамен жұмыс жасаудың әртүрлі әдістерінің, атап айтқанда: ойындар, түрлі сипаттағы жаттығулар, тіректер, көрнекілік арқасында анағұрлым артты. Зерттеу жұмысын орындау барысында алынған нәтижелермен басында лексикалық дұрыс сөйлеуді салыстырған кезде әлсіз оқушылардың білім деңгейі біршама жоғарылағанын атап өту қажет. Олар шет тілін қызықтырды, өйткені оқытуда дифференциалды және жеке-бағытталған тәсіл, проблемалық тапсырмалар, танымдық белсенділікті дамытуға арналған жаттығулар қолданылды. Әрине, оқушыға жеке-тұлғалық көзқарас, оқытудың ойын әдістерін пайдалану лексиканы жақсы меңгеруге және ауызша және жазбаша сөйлеуде дұрыс сөз қолдануға ықпал етеді. Іс-тәжірибе барысында лексикалық материалды енгізу, бекіту кезінде кейбір қиындықтардың туындауына байланысты лексикалық дағдыларды қалыптастыру процесінің тиімділігін арттыру бойынша кейбір ұсыныстар берілді: Біріншіден, лексикалық материалды семантизациялау кезінде әртүрлі тәсілдерді қолдану, оларды біріктіру, өйткені бұл монотондылық пен біртектілікті болдырмауға көмектеседі, оқушылардың лексиканы жақсы түсінуіне ықпал етеді. Екіншіден, оқушылардың алдында осы лексикалық материалды меңгерудің нақты мақсаты болу үшін коммуникативтік сипаттағы ұстанымдарды мұқият ойластыру қажет. Үшіншіден, оқушыларға оқытылатын тілдің елімен, оның мәдениетімен танысуға мүмкіндік беретін заманауи дәлме-дәл материалдарды қолдану. Бұл оқушыларға шет тілінде лексиканы оқытудың құндылығын түсінуге көмектеседі. Төртіншіден, оқушылардың шаршауына, шаршауына, олардың оқу іс-әрекетіне және жалпы пәнге деген қызығушылығын басуға жол бермей, релаксация, зейін ауыстырып қосу мақсатында ойын сипатындағы жаттығуларды өткізуге уақыт бөлу. Бесіншіден, оқытудың тиімділігін арттыру, оқушылардың практикалық сипаттағы танымдық іс-әрекетке қызығушылығын арттыру мақсатында сыныптардың қазіргі заманғы ақпараттық технологиялармен жабдықталуын міндетті түрде жақсарту. Алтыншыдан, мұғалім оқушылардың тілмен айналысуға деген ынтасы пайда болуы үшін қарым-қатынаста кедергі болмайтындай, сабақта жақсы атмосфера жасауы қажет. Жұмысты орындау барысында қойылған міндеттерге қол жеткізілді, бұл әзірленген сабақтардың тиімділігін әзірлеуге, ұйымдастыруға және тексеруге мүмкіндік берді. Сабақты ұйымдастыру және өткізу барысында ерекше қиындықтар болған жоқ. Бұл зерттеу жұмысын шет тілі мұғалімдері пайдалана алады, өйткені онда лексикалық материалмен жұмысты оны оқытудың бастапқы кезеңінде ұйымдастыру бойынша практикалық ұсыныстар берілген, ал жаттығулар мен тапсырмалар түрлері кез келген оқылатын тақырып бойынша лексикалық дағдыларды автоматтандыру үшін пайдаланылуы мүмкін. Бүгінгі күннің ерекшелігі ол жаңартылған технологияларды пайдалану. Осы орайда ағылшын тілінде тіл дамытуда сурет көрнекіліктері мен оқу-сөздік жағдаяттарды қолдануға байланысты сауалнама жүргіздік. Сауалнамаға 4-5 сыныптың 50 оқушысы қатысты. Содан кейін алынған ақпаратқа талдау жүргізілді. Нәтижелер графиктер мен кестелерде көрсетілген. Сұрақтар: 1) Ағылшын тіл сабағында барлық сабақ түрлері интерактивті тақта мен көрнекілік құралдары арқылы өткізіледі ме? Иә Жоқ Қатысқан оқушылардыңішінде 48 бала (100%) оларға кітаптан қарап оқығаннан, интерактивті тақтамен өткізілген сабақтар және әр түрлі карточкалар арқылы сабақ өту қызық екендігі айқындалды. Диаграмма – 1. Зерттеудің көрсеткіші Расында жаңа технологиялар мен көрнекілік құралдары арқылы жүргізілген сабақ оқушыларға шыныменде жақсы әсер қалдырады. 2) Көрнекілік құралдарымен өткізілген сабақтарда жаңа тақырып ашылып, сабақтың нәтижелі өтуіне барлық оқушылар ат салысады ма ? Иә Жоқ Сауалнамаға қатысқандардың 43-і (90%) қатысып, сабақты түсінетіндіктерін айтса, 5-і (10%) ашыла алмай өз ойларын айта алмай сыныптастарының алдында қысалатындығын айтты .
Диаграмма – 2. Зерттеудің көрсеткіші Оқушылардың 90% сабақ барысында ағылшын тілінде түсіндірілетін сабақтар ұнайтындығын және интерактивті тақта арқылы әр түрлі ойындар ойнайтындығын айтты. Сонымен қатар көру арқылы сөздердің немесе басқа да тақырыпқа байланысты өлең шумақтары, суреттер есте тез сақталатынын баяндады. Жаңа технологияның дәл осы түрі сөздік қорын белсенді толықтыруға, грамматика мен лексиканы үйретуге мәжбүр етті, шақырды, ынталандырды, өйткені басқа оқушылармен қарым – қатынас осы ойындар немесе топтық жұмыс кезінде табыстың кепілі болды. 3) Көрнекілік құралдары оқытудың 3 компоненттінің қай түрінде оқушы толыққанды меңгере алады? а) жазуға (Writing)6 оқушы – 12,5% б) тыңдауға (Listening) 23 оқушы – 48% в) сөйлеуге (Speaking) 19 оқушы – 39,5%
Диаграмма – 3. Зерттеудің көрсеткіші Жалпы көріп отырғанымыздай, балалардың қызығушылығы әр қалай. Ең жоғарғы пайызды сөйлеуге үйрететін тәсіл иеленіп отыр.Себебі бала сабақта жаңа сөз үйренер болса, онда ол сөді күнделікте өмірінде пайдалана алады. Біз тағы бір сабақта көрнекілік құралдарын тыңдауға байланысты жасаганбыз. Ол да жақсы нәтижеге жетті. Балаларға үй тапсырмасына сөздер береміз, келесі сабқта сол сөздерге байланысты аудио койылады. Мысалға. Отбасы үшінде болып жақан жағдай немесе жануарлардың дауысын қоса отырып оқушылар оның атын ағылшын тілінде айтуы керек. Алайда, төменгі пайызды алып отырған жазуға үйрету тәсілі төмен. Себебі бала жаңа сөздерді біліп тұрсада, кейде сөйлем құрастыра алмай, қай жерде қандай сөзді қою керектігін білмей, сөйлемдерді өзара байланыстыра алмайды. Сондада, тек бір оқытудың түрімен жұмыс жасап қана қоймай, барлығын бірге алып жүру керек. Дегенмен де көрнекіліктер арқылы мәліметті көбінесе бала өзі жинап, жаңа сөздермен танысып карточкалар арқылы, сол сөздерді аударып есіне сақтайды. Егерде сурет ретінде берілсе тапсырма, ол жағдайда сәйкестендіру арқылы белгілі бір жануарларды, отбасы мүшелерін құрастырғанда бала өзіне жауапкершілікті ала отырып сабаққа барынша ат салысады. Көрнекілік құралдарының тағы бір түрі доппен ойнау. Балалар доппен ойындарды жақсы көреді. Біз әріптерді, сөздерді, сандарды бекіту кезінде допты бір оқушымен бірге, сондай-ақ мүлдем сыныппен қолданғанбыз. Мысалы, әріптердің атауын алфавиттік тәртіппен үйретеміз. Мен оқушыға допты лақтырып, алфавиттің бірінші әрпін атаймын, оқушы келесі алфавитті айтып , мұғалімге допты қайтарады. Ойын бірінші қатеге дейін жалғасады, оқушы басқасын ауыстырады. Мұғалім рөлінде мықты оқушы бола алады. Немесе тақтада 8-10 оқушыдан тұратын бағаналар тұрғызылады, мұғалім бірінші оқушыға допты лақтырып, сөзді ағылшын тілінде (қазақ тілінде) атай алады. Оқушы қазақ тілінде (ағылшын тілінде) сөз сөйлейді және бағананың соңына тұрады. Егер оқушы сөзді айта алмаса, өз орнын алады және басқа оқушылар ойнағанша сөздерді есте сақтауға тырысады [64, 109б.]. Соңғы оқушы жеңіске жетіп, үздік фишка алады. Сөздерді бекіту үшін «Бинго»ойынын қолданамыз. 3-4 тақырыптан кейін, алдыңғы сабақтарда барлық зерттелген сөздер бар үлкен карта дайындаймыз Балалар өздерін жайлы сезінуі үшін, олар екі адамнан жұмыс істейді, яғни екі оқушы бір карта мен түрлі-түсті фишкадан жиынтық алады. Мұғалім сөзді ағылшын тілінде атайды, ал балалар тиісті алаңды фишкамен жабады. Карточкадағы барлық сөздер жабық болған кезде балалар қолын көтеріп, « Бинго!»- деп айтады. Өз карточкасын бірінші толтыратын адам жеңеді. Екінші сыныпта сурет өрісін пайдалану және сөздерді ағылшын тілінде айту жақсы. Бұл ойынның басқа нұсқасы – «Lotto». Сондай-ақ, ойындарды белсенді қолданамыз: «не жоғалды?», «есте сақта және ата», «кімде көп?» , «сөз тізбегі», «қар комасы» және т.б. Көрнекі құралдардың ең маңызды және тиімді мысалдарының бірі «Flashcards activity» – бұл берілген тақырыпқа қатысты ағылшын тілінде нақты, айқын және елеулі жазылған немесе басылған карточкалар. Бұл әдіс тілді оқытудың барлық кезеңдерінде, барлық деңгейлер мен жасы үшін, кез келген тақырыпты оқығанда қолдануға болады. «Flash card activity» жаңа лексикалық материалды енгізу және өңдеу кезінде пайдаланылды. Бұл тәсіл немен пайдалы? Ең алдымен, ол оқу техникасын пысықтауға бағытталды. Біз оқушыларға карточканы көрсетеміз, жазылған сөзді дұрыс, дауыстап және анық айтамыз, «Repeat all together!»-деп айтып, содан кейін біз қайтадан «Repeat once again!» -деп айтамыз. Содан кейін балалар қайтадан қайталайды. Сол арқылы оқушылардың сөйлеу аппаратына қатысты жаа сөздер есте қалады, сөз қалай оқылады, содан кейін оқушыларға жаңа лексикалық материалды үйрету және пайдалану қалай болады оқушыларға барлығы баяндалады. Біздің жұмысымыздың нәтижелерін іс жүзінде тексердік. 4 сынып оқушыларына жоғарыда сипатталған суреттер жиынтығы ұсынылды. Оларды біз әзірлеген тапсырмаларды орындауды сұрадық. Топта 15 адам болды. Олар 3 топқа бөлінді, олардың әрқайсысында күшті, қабілетті және артта қалған оқушылар болды. Суреттер берілгеннен кейін барлық топтарда жандану байқалды, жұмыстың жаңа түрі оқушыларды қызықтырды. 2-3 минуттан кейін оқушылар өз пікірін білдіруге тырысты. Күшті оқушылардың сабаққа байланысты түсініктері 1,5-2 минутқа созылды. Одан әрі оқушылар екінші тапсырманы орындады, онда олар талқылауда топтың бір пікіріне келуге тиіс болды, яғни олардың әрқайсысы өз пікірін айтуға тиіс болды. Осы тапсырманы орындағаннан кейін барлық оқушылар өз пікірлерін білдірді. Алдын ала тағайындалған «спикер» топтың пікірін білдірді, оны басқа өкілдер түзете алды. Біз бұл кезеңде бөлімде оқыған және тақтада жазылған лексиканы қолдануды бақыладық. Жұмыстың бұл кезеңінде жауап қарқыны өте үлкен емес, өйткені алдын ала «спикерлер» ең күшті емес, бірақ әлсіз оқушылар болғандықтан олардың жауатары қызық емес болды. Бірақ бұл жұмыстың артықшылығы талдау барысында жаман оқитын балалар да өз ойларын білдіріп, сабаққа белсенді қатысады. Барлық пікірлерден кейін біз өз пікірімізді білдіріп, тақырып бойынша сұрақ қойдық. Сұрақтарға жауап бере отырып, оқушылар өз пікірлерін таластыра бастады. Біз оқушылардың қарым-қатынасқа деген ынтасына қол жеткіздік. Біз сабақ жүргізілу барысында орыс немес қазақ тілін қолданбағанын және әлсіз оқушыларға олардың сөздерін құрастыруға көмектесуді қадағаладық. Біздің ойымызша, оқушылардың шығармашылық ой-өрісін ұштастырудың ең нәтижелі құралдарының бірі, олардың ынталы өзге тілді сөйлеу іс-әрекетін дамытумен ішкі көрнекілікті пайдалану болып табылады. Ішкі көрнекілік деп қандай да бір тілдік құбылыстың лингвистикалық білім беру формаларын білу ғана емес, оқушының өмірлік тәжірибесі мен оған негізделген ұғымдар мен олардың барлық байлығы мен әртүрлілігі туралы ойлар түсіндіріледі. Сыртқы көрнекілікті пайдалану сөйлеу элементтерін меңгеруді, ішкі пайдалану – тіл дамытуды көздейді. Бір көрнекілікті пайдаланудан екіншісіне өту кезінде біздің бақылауымызша, түсініксіз жағдайларды, яғни сөйлейтін немесе белгісіз кезекті тұлға жасайтын қандай да бір іс-қимылдарды ғана белгіленген жағдайларда қолдану қажет. Түсініксіз жағдайлар оқушыларға ауызша, жазбаша немесе сурет түрінде ұсынылды. Жаңа сөзді үйрену сөздіктен басталады .Өз оқушыларыма мен жаңа сөздермен жұмыс істеу үшін электрондық сөздіктерді пайдалануды ұсындым, өйткені олар көлемі жағынан айтарлықтай асып қана қоймай, бірнеше секунд ішінде ізделетін сөз немесе сөз тіркесін таба алады, электрондық сөздіктерде неологизмдердің көп саны бар, өйткені тіл-адамдардың нақты өмірінің, олардың мәдениетінің көрінісі [65, 82б.]. Оқушыларым 4 колонкадан тұратын өз вокабулярларын құрастырды: шетел сөзі, транскрипциясы, орысша немес қазақша аудармасы, сөз тіркесі немесе зерттелген сөздермен ұсыныстар. Соңғы баған ерекше мәнге ие, өйткені сөздерді қолдану оқушылар үшін аса қиындық тудырады. Біз оқушылармен бірге ұмытылған нәрселерді еске түсіру үшін жеке сөздіктерге ораламыз. Мысалы, мен кез келген зерттелген зат есім аламын, ал оқушылар осы зат есімімен үйлескен вокабулярдан сын есімдер немесе етістіктерді таңдайды. Тағы бір мысал: жад картасын құрастыру, онда оқушылар вокабулярдан сөздерді қолданып, зерделенген сөздер арасындағы схема-ассоциациялар құрайды. Сөздіктермен жұмыс жасағанда әр түрлі ойын түрлерімен немесе жағдаяттар арқылы орындаймыз. Мысалы, сөздерге аударма жазу тапсырмасын кім жылдам орындайды ойыны деген сияқты. Бұл ойынды біз етістіктерге қатысты біз қозғалыстар мен әрекеттерді білдіретін етістіктерден бастадық: go, run, jump, sit, stand, count, see, sleep, sing, dance, fly, swim, climb, play және т.б. Осы сөздерді балалар сөздіктен іздеп, жоғарыда көрстілген баған бойынша жазады. Оларды жаттап, сабақ барысында қолданады. Сонымен қатар сөздер есте жақсы сақталу үшін сол сөздерді пайдалана отырып, сөйлем құрастырып талдайды [66, 65-73б.]. Ағылшын тілі сабағында оқушылар көптеген сөздерді үйренеді, оларды қалай есте сақтаймын деп ойлайды, біз осыған байланысты бірқатар ұсыныстармен жұмыс жасадық. 1) Сөздік дәптеріне сол күнгі тақырыпқа байланысты жаңа сөздерді жазу (сөз-транскрипция-аударма); 2) Оларды дауыстап оқып, содан кейін осы сөздерді пайдаланып сөйлем құрау; «My family, my relatives» тақырыбы бойынша Unit 3-тен өту кезінде сабақ әзірленді және өткізілді, оның мақсаты оқушыларды тақырып бойынша жаңа лексикамен таныстыру және сөйлеуге арналған жаттығуларда оқыған сөздерді алғашқы бекітуді жүргізу, қою арқылы сөз тіркестерін құрастыру болып табылады. Жаңа сөздердің семантизациясы көрнекілік пен контекст қолдану арқылы өтті. Жаңа лексикалық материалмен танысу кезінде әрбір оқушы сөзді бірнеше рет, әсіресе үлгерімі нашар оқушылар оқыды, сөйлеуде сөздерді пайдалануды жаттықтыруға арналған тапсырмаларды топтарда, жұптарда және жеке орындады. Көрнекілікті, ойын сәттерін, орнына қою жаттығуларын пайдалана отырып, лексикалық материалды таныстыру және алғашқы бекіту сабағы оқушылар үшін қызықты болды, бұл олардың сабаққа белсенді қатысумен дәлелденді. Сабақта лексикалық материалды автоматтандыруға бағытталған түрлі әдістер мен тәсілдердің болуы оны меңгеруге ықпал етті [67, 98б.]. Сөздікпен жұмыс жасаудың тағы бір түрі оқушылармен тікелей байланыста болатын ойын түрі бар. Ол үшін тақтаға кесте сызып, белгілі бір үш сөзді жазамыз. Оқушыларға тізімдегі сөздер бар карточкаларды таратамыз: жүктеу/скачать 260.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|