Дипломды› жоба а (ж±мыс›а) Т®сіндірме жазба жоба та›ырыбы Форреактор › олданылатын й німділігі 2
жүктеу/скачать 2.78 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТАПСЫРМА № 11
- УниверситеттіЈ № 3-726 с ,________03.04.07________б±йры“ымен бекітілген
- Т®СІНДІРМЕ ЖАЗБА МАЗМ°НЫ
- Графикалы› материалдар тізбесі
| Ф.4.7.-007-03
љАЗАљСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫў БІЛІМ ЖШНЕ ’ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.ШУЕЗОВ АТЫНДА’Ы ОўТ®СТІК љАЗАљСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ «М±най мен газ» институты «М±най, газ жЩне полимерлер технологиясы» кафедрасы «Бекітемін» Кафедра меЈгерушісі _______ т.“.к., доцент Са›ыбаева С.Ш. «___» _____________________2006 ж дипломды› жоба“а (ж±мыс›а) Т®СІНДІРМЕ ЖАЗБА Жоба та›ырыбы Форреактор ›олданылатын йнімділігі 2 млн. 250 мыЈ т/ж дизель отынын сутегімен тазалау ›ондыр“ысын дайындау КеЈесшілер: Дипломды› жоба(ж±мыс) жетекшісі _________ т.“.к., доцент м.а. ДЩуренбек Н.М. (бйлім атауы) (“ылыми дЩрежесі, ата“ы Т.А.Ж.) _____________________________ (“ылыми дЩрежесі, ата“ы, Т.А.Ж.) (кЇні, ›олы) __________________________ (кЇні, ›олы) __________ Тапсырманы орындау“а ›абылдадым (бйлім атауы) Студент Алтаев Р.Ж. (“ылыми дЩрежесі, ата“ы, Т.А.Ж.) (Т.А.Ж., ›олы) __________________________ (кЇні, ›олы) __________ (бйлім атауы) __________ (“ылыми дЩрежесі, ата“ы, Т.А.Ж.) ____________________________ (кЇні, ›олы) __________ (бйлім атауы) __________ (“ылыми дЩрежесі, ата“ы, Т.А.Ж.) ____________________________ (кЇні, ›олы) __________________________ (бйлім атауы) __________ (“ылыми дЩрежесі, ата“ы, Т.А.Ж.) ____________________________ (кЇні, ›олы) Рецензент
(“ылыми дЩрежесі, ата“ы, Т.А.Ж.) __________ (кЇні, ›олы) ШЫМКЕНТ 2006 Ф.4.7.-007-02 љАЗАљСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫў БІЛІМ ЖШНЕ ’ЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ М.ШУЕЗОВ атында“ы ОўТ®СТІК љАЗАљСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ « М±най мен газ» институты «М±най, газ жЩне полимерлер технологиясы» кафедрасы 390640 - «М±най, газ жЩне кймірдіЈ химиялы› технологиясы» маманды“ы «Бекітемін» МГ жЩне ПТ кафедрасы меЈгерушісі ______т.“.к., доцент Са›ыбаева С.Ш. «_____»__________________2006ж. диплом жобасын орындау“а
Студент: _____Алтаев Роман ЖЩнібек±лы, НГ-02-1к1_________________ (Т.А.Ж) (тобы) Жоба та›ырыбы Форректор ›олданылатын йнімділігі 2 млн. 250 мыЈ т/ж дизель отынын сутегімен тазалау ›ондыр“ысын дайындау
Жобаны ая›тау мерзімі_________1 маусым 2006 ж. ___________________ Жоба бойынша бастап›ы мЩліметтер___Щдеби жЩне “Атырау м±най йЈдеу зауыты” ЖШС мЩліметтері ___________________________________ Жеке тапсырма_______________________________________________________
№
Тіршілік ›ауіпсіздігі
ТапсырманыЈ берілген уа›ыты _________________________________2006 ж. Дипломды› жоба жетекшісі__________________________________________ (›олы) (А.Ж.Т.) Тапсырманы орындау“а ›абылда“ан студент___________ _Алтаев Р.Ж.__ (›олы) (А.Ж.Т.) Мазм±ны Аннотация ........................................................................................................... Нормативтік сілтемелер ..................................................................................... Аны›тамалар ....................................................................................................... Белгілеулер жЩне ›ыс›артулар .......................................................................... Кіріспе................................................................................................................... 1 Шдеби шолу........................................................................................................ 2 индіріс Щдісін таЈдау жЩне оныЈ ›±рылыс орны........................................... 3 Шикізат, реагент жЩне дайын йнімдердіЈ сипаттамасы............................... 4 Жобаланушы ›ондыр“ыныЈ технологиялы› схемасыныЈ суреттемесі жЩне оныЈ ерекшеліктері.................................................................................... 5 ПроцестіЈ материалды› тепе-теЈдігі.............................................................. 6 Технологиялы› есептеулер.............................................................................. 7 Механикалы› есептеулер................................................................................. 8 Негізгі жЩне ›осал›ы ›±рал-жабды›тарды таЈдау........................................ 9 индірісті аналитикалы› ба›ылау.................................................................... 10 Ба›ылау - йлшегіш приборлар жЩне процесті автоматтандыру................. 11 љорша“ан ортаны ›ор“ау................................................................................ 12 Тіршілік ›ауіпсіздігі....................................................................................... 13 ПроцестіЈ техника-экономикалы› кйрсеткіштері....................................... 14 Бизнес-жоспар................................................................................................. 15 ’ылыми-зерттеу ж±мысы элементтері......................................................... Жалпы ›орытындылар......................................................................................... љолданыл“ан Щдеби кйздер тізімі....................................................................... љосымша...............................................................................................................
Дизель отынын сутегімен тазалау ›ондыр“ысыныЈ берілген дипломды› жобасы негізгі 15 тараудан т±рады. Республика халы› шаруашылы“ында“ы м±най йндірісініЈ маЈызы кіріспеде берілген. Шдеби шолуда дизель отынын сутегімен тазалау процесі бойынша отанды› жЩне шет елдік Щдебиеттер бойынша талдау жасалын“ан. Талдау нЩтижесінде йндірістіЈ Щдісі мен ›ондыр“ыныЈ ›±рылыс орны таЈдалды. Дизель отынын сутегімен тазалау ›ондыр“ысыныЈ технологиялы› схемасыныЈ суреттемесі келтірілген . Жобаланушы ›ондыр“ыныЈ материалды› тепе-теЈдігі ›±растырылды жЩне негізгі аппараттардыЈ тексеру технологиялы› есептемелері жЇргізіліп, дизель отынын сутегімен тазалау реакторы сейсмикалы› жЩне жел жЇктемесіне есептелінген. Технологиялы› есептеулер негізінде негізгі жЩне ›осал›ы ›±рал-жабды›тар таЈдап алынды. БиљжА тарауында ›ондыр“ыныЈ кейбір бйліктері автоматтандырыл“ан жЩне деЈгей, шикізат шы“ыны, ›ысым, температураны кйрсететін ›±ралдар орнатыл“ан. љорша“ан ортаны ›ор“ау тарауында ›орша“ан орта“а тигізетін шы“ындар есептелген. Тіршілік ›ауіпсіздігі тарауында ›ондыр“ыда“ы ›ауіпсіздік ж±мыстары бойынша кЇтпеген жа“дайларда ›олданатын іс-шаралар жасал“ан. Дипломды› жобаныЈ экономикалы› бйлімінде ›ондыр“ыныЈ негізгі техника-экономикалы› кйрсеткіштері есептелген. ’ылыми-зерттеу бйлімінде љаза›стан м±найыныЈ май фракцияларыныЈ гидротазалау процесі зерттелген. ТЇсіндірме жазба 177 беттен, 57 кестеден, 8 суреттен т±рады. Дипломды› жобаныЈ сызба бйлімі 9 пара›тан т±рады.
Б±л дипломды› жобада сілтемелер келесідей нормативті ›±жаттар“а ›олданыл“ан: МЕСТ 22387.2-77. Кймірсутекті газдар. љ±рамында“ы кЇкіртсутек мйлшерін аны›тау Щдісі. МЕСТ 3900-85. М±най жЩне м±най йнімдері. Ты“ызды›ты жЩне салыстырмалы ты“ызды›ты пикнометрмен аны›тау. МЕСТ 19134-74.М±най жЩне м±най йнімдері. Кокстенуді аны›тау Щдісі. МЕСТ 33-82 М±най жЩне м±най йнімдері. Кинематикалы› т±т›ырлы›ты аны›тау Щдісі. МЕСТ 6258-85 М±най жЩне м±най йнімдері. Шартты т±т›ырлы›ты аны›тау Щдісі. МЕСТ 20287-74 М±най жЩне м±най йнімдері. љату температурасын аны›тау Щдісі. МЕСТ 4333-87 М±най жЩне м±най йнімдері. Ашы› тигельде т±тану температурасын аны›тау Щдісі. МЕСТ 6356-75 М±най жЩне м±най йнімдері. Жабы› тигельде т±тану температурасын аны›тау Щдісі. МЕСТ 2177-82 М±най жЩне м±най йнімдері. Фракциялы› ›±рамын аны›тау Щдісі. МЕСТ 511- 82. Бензиндер. Октан санын аны›тау Щдісі МЕСТ 6321- 69. М±най жЩне м±най йнімдері. Мыс пластинкасында“ы зерттеу МЕСТ 11011-85 М±най жЩне м±най йнімдері. Фракциялы› ›±рамын аны›тау Щдісі. МЕСТ 5985-79 М±най жЩне м±най йнімдері. љыш›ылдылы› пен ›ыш›ыл санын аны›тау Щдісі. МЕСТ 3122-67. Дизель отындары. Цетан санын аны›тау Щдісі МЕСТ 4039-49. Бензиндер. Индукциялы› кезеЈді аны›тау Щдісі. МЕСТ 6365-75. М±най жЩне м±най йнімдері. Лап ету температурасын аны›тау Щдісі. СН-245-71. инеркЩсіп орындарын жобалаудыЈ санитарлы› нормалары. љНжЕ II-90-90-81 инеркЩсіп орындарыныЈ йндірістік “имараттары. Жобалау нормалары. љНжЕ II-92-76 инеркЩсіп орындарыныЈ ›осал›ы “имараттары мен бйлмелері. љНжЕ II-106-79 М±най жЩне м±най йнімдерініЈ ›оймалары. Жобалау нормалары. љНжЕ II-33-75 Жылу беру, желдету жЩне ауаны кондиционирлеу. Жобалау нормалары. љНжЕ II-2-80 ’имараттар мен ›±рыл“ыларды жобалаудыЈ йртке ›арсы нормалары. љНжЕ II-89-80 инеркЩсіп орындарыныЈ бас жоспарлары. Жобалау нормалары. МЕСТ 12.2.020-76. Жарылыстан ›ор“ал“ан электр ›±рал-жабды›тары. МЕСТ 12.1.005-76. Ж±мыс айма“ыныЈ ауасы. Жалпы санитарлы›-гигиеналы› талаптар. МЕСТ 12.1.021-80. ирт ›ауіпсіздігі. Аны›тамалар Автоматтандыру – энергия, материалдарды немесе а›паратты алу, тЇрлендіру, беру жЩне ›олдану процестерінде ›атысатын адамды жартылай немесе толы› босататын техникалы›, экономика - математикалы› ЩдістердіЈ жЩне бас›ару жЇйелерініЈ ›олдануы. илшеу ›±ралы – ба›ылаушыныЈ ›абылдауына ›олайлы тЇрде йлшеу а›парат сигналы йндіруіне арнал“ан йлшеу ›±ралы. Ба›ылаушы – тймен кернеулі электрлік кйп позициялы ауыстырып ›осушы аппарат, оныЈ кймегімен электрлік энергия ›абылда“ыштарыныЈ ж±мыс тЩртібін йзгертеді. ТЇрлендіргіш – берілген функционал тЩуелділікпен бір немесе бірнеше сигналдармен байланыс›ан шы“атын сигналды ›алыптастырушы электрлік, гидравликалы› жЩне пневматикалы ›±рыл“ы. Термож±п - температураны йлшеуге арнал“ан ›±рыл“ыларда, бас›ару жЇйелерінде жЩне ба›ылауда термиялы› сезімтал элемент. изара екі жЇйелі ›осыл“ан Щр текті жЩне жартылай йткізгіштерден т±рады. Реттеуші органдар – технологиялы› ›±бырларда ›±растырылатын конструкциясы бойынша ±сынылатын ›±рыл“ылар. Б±л ЩртЇрлі клапандар, шибер жап›ыштары жЩне т.б. Фракция – белгілі диапазонда ›айнау температурасымен ерекшеленетін м±най ›±растырушысы. Гидротазалау (сутекпен тазалау) – м±най йЈдеудегі сутектендіру процесіне жатады, Щр тЇрлі м±най йнімдері кЇкіртті, азотты, оттекті, металорганикалы› ›осылыстардан жЩне ›аны›па“ан кймірсутектерден тазартылады. Дистиллят – айдап алын“ан йнім. М±найды айда“анда алын“ан йнімдер – бензин, керосин, дизель отыны, майлар дистиллят›а жатады. Дизель фракциясы – 230-350°С (180-350°С) аралы“ында айдалады. Б±л фракцияны автомобильдерде, тракторларда, тепловоздарда, теЈіз жЩне йзен кемелерінде орналас›ан дизель ›оз“алт›ыштардыЈ отыны есебінде пайдаланады. љажет бол“ан жа“дайда, оны гидрогенизациялы› Щдіспен кЇкірттен тазалайды. Иодты› сан – м±най йнімдерініЈ ›±рамында“ы ›аны›па“ан кймірсутектердіЈ мйлшерін сипаттайды. Т±т›ырлы› – с±йы›ты› а“ымына кедергісі. М±най йнімдерініЈ кЇлділігі – м±най йнімініЈ ›алды“ын кЇлсіз ›а“аз сЇзгісінде жа“удан ›ал“ан салма“ын аны›тау. М±най йнімдерініЈ ›ыш›ылдылы“ы – 100 см3 м±най йнімін бейтарапатандыру“а ж±мсалатын мг КОН (калий гидроксиді). Белгілеулер жЩне ›ыс›артулар МЕСТ – мемлекеттік стандарт «Атырау МиЗ» ЖШС – «Атырау м±най йЈдеу зауыты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ЛК-6у – жылына 6 млн. т м±най йЈдейтін Ленинградты› ›±растырма ›ондыр“ысы ТУ - техникалы› шарт ОСТ – салалы› стандарт МиЗ – м±най йЈдеу зауыты МЭА - моноэтаноламин ТЭљ– тетраэтил›ор“асын АИ-93 – зерттеу Щдісі бойынша октанды› саны 93 автомобиль бензині МТБЭ – метилтретбутил эфирі СН – санитарлы› нормалар љНжЕ – ›±рылыс нормалары жЩне ережелері 20-V-001, 002– колонналар 20-E-001A/B/C, 002A/B/C/D – жылуалмастыр“ыштар 20-P-001A/B, 001A/B – сораптар 20-A-005 – конденсатор 20-D-001 – сыйымдылы› 20-R-001 – гидротазалау реакторы 20-A-001 – тауарлы дизель отыныныЈ тоЈазыт›ышы 20-C-001 – ортадан тепкіш компрессор ТЖК – таби“и жары›тандыру коэффициенті
Энергетикалы› ›орлар ›азіргі экономикада жетекші рйл ат›арады. Кез келген мемлекеттіЈ йндіргіш кЇштерініЈ деЈгейі негізінен энергия ›орларын ж±мсау ау›ымымен аны›талады. Энергия ›орларыныЈ маЈызыныЈ зорлы“ына дЇние жЇзінде йндірілетін пайдалы ›азбалардыЈ 70%-дан астамы энергия кйздеріне жататынды“ы дЩлел бола алады. Энергия ›орларыныЈ негізгі тЇрлері - кймір, м±най, таби“и газ, гидроэлектроэнергиясы жЩне ядролы› энергия. М±най мен газ XX “асырдыЈ 60-жылдарыныЈ ортасында дЇние жЇзілік энергетикада жетекші рйл ат›ара бастады. Германия, °лыбритания сия›ты елдерде м±най мен таби“и газдыЈ жалпы энергия ›орын пайдалануда“ы Їлесі 55-60%, АљШ-та жЩне Жапонияда ол 75-80%-ды ›±рады. ДЇние жЇзі бойынша м±найды пайдаланудыЈ жо“ар“ы деЈгейі, “алымдар мен мамандардыЈ жа›ын кезеЈде м±най ›орыныЈ таусылу мЇмкіндігі туралы ойларын дЩлелдей тЇседі. XXI “асырдыЈ соЈына таяу дЇние жЇзілік м±най ›орыныЈ таусылуы туралы пікірлер кйп айтылуда. М±найдыЈ энергия йндіруде негізгі шикізат бол“ан кезеЈінде, оныЈ дЇние жЇзілік экономикалы› жЩне саясатты› мЩні арта тЇсті. Мемлекетте м±най ›орыныЈ бар болуы, м±найды жЩне м±най йнімдерін экспорт›а шы“ару мЇмкіндігі б±л мемлекетке экономикалы› жЩне Щлеуметтік йркендеуде Їлкен жетістіктерге жетуге мЇмкіндік береді. Сонымен бірге, м±найдыЈ дЇние жЇзілік ба“асыныЈ йзгеріп т±руы, м±най базарында“ы коньюктура, м±най йндіруші елдермен ›атар, м±найды йндірісіне шеттен алып келіп пайдаланатын елдер Їшін экономикалы› саясатта кЇрделі йзгерістер жасау“а тура келеді. М±найдыЈ дЇние жЇзілік барлан“ан ›оры 306 млрд.т., оныЈ 95 млрд.т. йндірістік йндірілетінін ›±райды. М±най кен орындарыныЈ дЇние жЇзілік елдерде жЩне айма›тарда орналасуы біркелкі емес. индірілетін м±най ›орыныЈ жартысынан кйбі Таяу жЩне Орта Шы“ыс (Сауд Аравия, Ирак, Кувейт), та“ы СолтЇстік Африка (Ливия, Алжир), Индонезияда, Иранда, сонымен ›атар СолтЇстік жЩне ОЈтЇстік Америка елдерінде орналас›ан [1]. ДЇние жЇзі бойынша, ал оныЈ ішінде љаза›станда м±най ›оры ›ома›ты екенін соЈ“ы жылдары аны›талды. Шсіресе Каспий теЈізініЈ љаза›стан бйлігіндегі жа“алауыныЈ љаша“ан кен орныныЈ м±най ›оры шамамен 7,0 млрд.т. деп болжануда. Б±л йте жо“ар“ы кйрсеткіш, дЇние жЇзіндегі кен кйздерініЈ ішіндегі еЈ ірісі деп аны›талуда [2]. љаза›стан Республикасы кймірсутектік шикізат ›оры бойынша ЩлемніЈ жетекші елдерініЈ ›атарына кіреді, ал тЩуелсіз мемлекеттер достасты“ы (ТМД) республикаларыныЈ арасында Ресейден кейін екінші орынды иеленеді. љаза›стан халы›аралы› тЩжірибені ›олдана отырып, м±най мен газ саласыныЈ дамуында Їлкен жетістіктерге жетті. Алайда ›аза›станды› экономиканыЈ йзіндік даму жолы бар, сонды›тан м±най жЩне газ саласын йркениетті жЩне тиімді бас›аруда“ы йзініЈ арты›шылы›тары мен жеке Щдістерін ›олдану ›ажет [3]. љаза›стан РеспубликасыныЈ Президенті Н±рс±лтан Шбіш±лы НазарбаевтыЈ 2007 жыл“ы 28 а›панда“ы љаза›стан хал›ына жолдауында йндіруші сектордыЈ тиімділігін арттыру бойынша мЩселе осы жолдаудыЈ Їшінші міндетінде баяндал“ан. Кймірсутегі секторын одан Щрі дамытуды, шетел мен жергілікті инвесторлар тартуды экономиканы Щртараптандырумен тікелей байланыстыру жЩне жаЈа келешегі мол йндірістер ›±ру жйніндегі аса маЈызды міндеттерді шешу ›ажет. љаза›станныЈ аса бай жер ›ойнауын игеріп жат›ан шетелдік Щріптестер елдіЈ мЇддесіне ›арай на›ты бетб±рыс жасап, біздіЈ экономикамызды Щртараптандыру“а шешуші тЇрде, нары›ты› негізде ›атысу“а тиіс. Б±л мЩселеде љаза›станмен келісетін компаниялар ›олдау“а ие болады. ЕЈ алдымен, љаза›станныЈ ±лтты› басымды›тары негізге алынады. Б±л ретте љаза›стан энергия ресурстарын беріп отыр“ан кйршілер мен халы›аралы› Щріптестер мЇдделерініЈ т±ра›тылы“ын, болжамдылы“ын жЩне ±за› мерзімділігін ›амтамасыз етеді. љаза›станныЈ йЈірлік, содан кейінгі жерде Щлемдік энергетикалы› кеЈістіктегі т±“ырларын одан Щрі ны“айтудыЈ толымды стратегиясын Щзірлейтін уа›ыт жетті. изіміздіЈ энергетикамыз бен м±най химиясын дамытудыЈ басты мЩселесі – энергия йнімдерініЈ ›осыл“ан ›±нын ±л“айту ар›ылы б±л секторлардыЈ кірістілігін кйтеру. Шсіресе, м±най химиясы, газ ресурстары, экспортты› энергия дЩліздері сия›ты басым секторларды бас›ару тиімді болу“а тиіс [4]. Дизель отындарыныЈ экологиялы› ›асиеттеріне кері Щсерін тигізетін негізгі факторлар олардыЈ ›±рамында“ы кЇкіртті ›осылыстар болып табылады. Есептеулер кйрсеткендей, ›±рамында 0,2% (2000 млн-1) кЇкірті бар 50-54 млн. т дизель отыны жан“анда атмосфера“а шамамен 200 мыЈ т кЇкірт оксидтері шы“арылады, ал олардыЈ айтарлы›тай бйлігі ірі ›алалар“а тиесілі. Одан бйлек кЇкірттіЈ полициклді ароматты кймірсутектермен ›осылысы дизельді ›оз“алт›ыштардан шы››ан газдарда ›атты бйлшектердіЈ негізгі кйзі болып табылады. Шет елдерде дизель отынында“ы кЇкірттіЈ ›±рамына ›ойылатын талап жыл йткен сайын ›атаЈдана тЇсуде, я“ни 1996 жылы 500 млн-1-ден 2005 жылы 50 млн-1-ге дейін. Бір›атар елдерде б±л кйрсеткіштер тіптен бйлек. Швецияда ›азірдіЈ йзінде кЇкірттіЈ ›±рамы 10 млн-1-ден жо“ары болмау керек. Америка ›±рама штаттарында (АљШ) 2006 жылдыЈ ортасынан бастап 15 млн-1 деЈгейінде шектеу енгізілді, я“ни осы елдіЈ м±най йЈдеу зауыттарыныЈ 80%-ы йте аз кЇкіртті дизель отынын – ultra low sulfur diesel (ULSD) йндіруде, ал 20%-ы оны йндіруге 2010 жылы йтеді. 2009 жылдан бастап ЕуропаныЈ барлы› елдерінде дизель отынында“ы кЇкірттіЈ ›±рамы 10 млн-1-ден аспайтындай деЈгейде орнатылуда, ал 2010 жылы автокйліктердіЈ барлы› дизель паркі кЇкірттіЈ ›±рамы нйлге жа›ын – NZSD (near zero sulfur diesel) отын“а ауыстырылады [5]. љазіргі кезде дЇние жЇзі бойынша, оныЈ ішінде біздіЈ елде де кЇкіртті жЩне жо“ары кЇкіртті м±найлардыЈ Їлесі жо“ары бол“анды›тан, олардан алынатын йнімдердіЈ (ал“аш›ы айдаумен де, ›айта йЈдеумен де) ›±рамында кЇкіртті ›осылыстар болады. Олар ›±рал-жабды›тарды жЩне ›оз“алт›ыш бйлшектерін коррозия“а тЇсіреді, ал отынды жа››анда кЇкірт ангидридіне айналып ›орша“ан ортаны уландырады. Гидрогенизациялау процестерін пайдалану м±ндай кЇкіртті ›осылыстарды кЇкіртті сутегіне айналдыру“а мЇмкіндік береді. Оны газ йнімдерінен жеЈіл бйліп алып, кЇкіртке немесе кЇкірт ›ыш›ылына айналдырады. Сонды›тан да бензиндерді, дизель отындарын, майларды жЩне бас›а м±най йнімдерін асылдандыру, олардыЈ ›±рамында“ы кЇкіртті ›осылыстарды ыдыратып, кЇкіртті сутегі кЇйінде бйлу ма›сатында гидротазалауды жЇргізеді. Осы ма›сатта кйбінесе алюмокобальт- жЩне алюмоникельмолибден катализаторларын ›олданады. Б±л процесте шикізаттыЈ кЇкіртсізденуімен ›абат, ›аны›па“ан кймірсутегі ›аны“ады, ал кейбір жа“дайда ароматты кймірсутектердіЈ нафтен кймірсутектеріне дейін айналуы орын алады [6]. љазіргі кезде жЩне болаша›та љаза›станныЈ алдында экологиялы› жЩне пайдалану кезіндегі ›асиеттері жа›сартыл“ан дизель отынын йндіру міндеті т±р. Ол Їшін ›азіргі істеп т±р“ан гидротазалау ›ондыр“ыларын, катализаторларды жЩне технологияны жетілдіру керек. љаза›стан бЇкіл Щлемдік сауда ±йымына кіргеннен кейін љаза›станнан осы ±йымныЈ стандарттарыныЈ са›талуы талап етіледі, оныЈ ішінде 1400 сериялы ISO экологиялы› менеджмент стандарттары бар [5]. Жетілдіруден кейін Атырау м±най йЈдеу зауыты октан санын жо“арылататын ›осындыларсыз этилденбеген АИ-80, АИ-92, АИ-93, АИ-95, АИ-96 бензин маркаларын, керосин отынын, жаз“ы жЩне депрессорлы ›осындысыз ›ату температурасы минус 35єС болатын ›ыс›ы дизель отынын, сондай-а› Евро-2005 стандартына сЩйкес ›±рамында кЇкірт 0,005 пайыз“а дейін тймендетілген экологиялы› таза дизель отынын йндіруде. Есептеулер бойынша, егер љаза›станда осы экологиялы› таза дизель отыныныЈ барлы“ы ›олданылса, онда кйліктен шы“атын кЇкіртті ангидрид шы“арылымдары елде жылына 12 мыЈ т-“а дейін азаятын еді [7].
ДЇние жЇзі бойынша м±найды ›айта йЈдеу процестері арасында гидрогенизациялы› каталитикалы› процестердіЈ Їлесі соЈ“ы кездері кЇрт йсуде. Ол мынадай себептерге байланысты:
М±най шикізатын сутегі ›ысымымен термокаталитикалы› йзгерту нЩтижесінде ›±рамы ыЈ“айлы йнімдер алу“а болады. Гидрогенизациялы› процестердіЈ, сутегініЈ ЩсерініЈ тереЈдігіне ›арап жЩне ма›сатына байланысты Їш тЇріне айырады. Бензиндерді, дизель отындарын, майларды жЩне бас›а м±най йнімдерін асылдандыру, олардыЈ ›±рамында“ы кЇкіртті ›осылыстарды ыдыратып, кЇкіртті сутегі кЇйінде бйлу ма›сатында гидротазалауды жЇргізеді. Осы ма›сатта кйбінесе алюмокобальтмолибден жЩне алюмоникельмолибден катализаторларын ›олданады. Б±л процесте шикізаттыЈ кЇкіртсізденуімен ›абат, ›аны›па“ан кймірсутегі ›аны“ады, ал кейбір жа“дайда ароматикалы› кймірсутектердіЈ нафтен кймірсутектеріне дейін айналуы орын алады. ГидрокЇкіртсіздендірудіЈ ма›саты кЇкіртті м±найлардыЈ ауыр ›алды›тарыныЈ ›±рамында“ы кЇкірт мйлшерін азайту, сййтіп оларды ›азан отыны есебінде пайдалану. Гидрокрекинг – м±най шикізатын (негізінен ауыр кЇкіртті дистилляттар) бензин, реактив жЩне дизель отындарын алу Їшін тереЈ термокаталитикалы› йзгерту. Негізгі йндірістік гидрогенизациялы› процестерді, мынадай гидрокЇкіртсіздендіру катализаторларын (АІ-Со-Мо немесе А1-Ni-Мо) жЩне ыдыратушы катализаторларды (Рt жЩне Рd тйсегіште) пайдаланып, 350-500єС температура аралы“ында, процестіЈ тереЈдігіне байланысты 3,0 МПа-дан (гидротазалау) 15-20 МПа дейінгі (гидрокрекинг) ›ысымда жЇргізеді. М±най йнімдерін гидротазалау процесінде гетероорганикалы› ›осылыстардыЈ гидрогенолизі жЇреді, нЩтижесінде олар тез бйлінетін кЇкіртті сутегі, аммиак, су“а гидрленіп айналады, ал металдар катализатордыЈ ›уыс-беттеріне отырады. Осындай ма›сатты реакциялардан бйлек жанама реакциялар да жЇреді – кймірсутектердіЈ аздап гидрокрекингтеуі, ароматикалы› жЩне тЇзілген ›аны›па“ан кймірсутектердіЈ сутегімен парафиндерге дейін ›аны“уы. Біра› б±л реакциялардыЈ Їлесі гидротазалауда кйп емес. Гидротазалауда ЩртЇрлі дистилляттарды – тура айдау бензинінен бастап ауыр газойльдерге дейін, та“ы ›айта йЈдеу йнімдерін де салады. жүктеу/скачать 2.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|