DjetiWord лайпанланы билал

ХХХ

Къадыр,

атча кёрюнеди кесине.

ХХХ

Абдез тау суу бла алады.

Намаз а — таугъа бурулуб тюл,

тенгизге бурулуб къылады.

Иманы бармыды аны?

ХХХ

Аны юйюню шорбатында

къарылгъач ишлегенди уя.

Ол а, аны башлагъанды оя...

Кесини юйюн къурута тургъанын,

...Ажым этгенлей турлукъду

Сюргюнде эсине тюшюб ол.

ХХХ

Анга хатасы болмагъан

бир джыланны ёлтюрген эди Кавказда.

Къызыл-Къумлада джылан уруб,

ёлюб кетди ол зауаллы...

ХХХ

Амалсыздан,

джыланны къуйругъундан башына тарыгъа,

джашай баргъан джарлы халкъым мени...

ХХХ

Бир болумсуз экинчиге тагъылыр — 

эшиклери алай бла джабылыр

 

ДЖОКЪ БОЛАДЫЛА ТЕРЕКЛЕ, ЧЕГЕТЛЕ, ХАЛКЪЛА...

Кимибизни къазыкъ этиб,

кимибизге да эшдиртиб,

чалман этдиртиб,

бачхасына буруу этген — 

кимди бизни?

Къатыб, чириб, - джараусуз болсакъ,

джашил чегетден, джангыдан,

келтиртиб къазыкъла, чыбыкъла,

бачхасына джангы буруу этдирген — 

ол фыргъауун кимди?

Ёмюрле узагъына

Къабаргъа — тишинг болмаса,

къачаргъа — аягъынг болмаса,

учаргъа — къанатынг болмаса,

ёкюлюнг-джагъынг да болмаса — 

къалай джашагъын дунияда?

Аланы балта, мычхы этиб,

алаймы джаратханды Аллах?

«Зорлукъ этме, зорлукъ да этдирме»,-

демегенмиди Келечи?

«Мадар этсенг — къадар этерме»,-

демегенмиди Аллах кеси?

Ташха, къаягъа, таугъа да ёрлеб,

Сыйырсала уа ташынгы, къаянгы, тауунгу да — 

сыйыралла баш эркинлигинги, джашауунгу да.

Алай а, терексиз, чегетсиз къалса джер — 

Ненча терек кесилсе джерде,

анча атлам этеди ахырзаман бизге.

Джокъ боладыла терекле, чегетле, халкъла...

Онглуракъланы мурдарлыкъларындан

ёледиле халкъла, тилле — 

къалай къалыр келмей ахырзаман джерге?

 

СЁЗ АНГЫЛАМАГЪАН БИРЛЕ

Сёз ангыламагъан бирле,

Суудан тутуб, салыннганча къаядан,

сёз бла къутулургъа излейме къайгъыдан.

Юч кере айтама алагъа.

Сёзден къоркъмагъанла да —

къоркъалла къоргъашындан, къурчдан.

Хакъ сёзню хыликке этиб кюлгенле — 

Алай а, джол табылмаз артха:

турлукъдула джаханим отда кюйгенлей.

Ёзге дуния отда да кюерле ала,

Термилирле — джашаргъа тюл — ёлюрге:

аллай кюн келмей къалмаз алагъа.

Сёз ангыламагъан бирле,

Кёрге уа — халкъ тюл, кеслери

тюшерле: ауазлары чыгъар джерден.

Къабырлары къычырыр аланы — 

Сёз ангыламагъан фыргъаунланы

ахырлары къаргъышлыкъ болур.

Борчдан чыкъдым. Кетдим —

Ата-бабаларыбызча, Терекге, Ташха

джанымдан юлюш этдим.

Аладан тюз адам джокъду дунияда — 

Ала болгъан къадарда

ахырзаман джокъламаз бизни.

 

ПОЭТ-АЙРЫМКАН

Тенгиз къушланы да кесиме шох этиб,

Тёгерегим — кесим сюйген таш, терек.

Адам джокъду — къыйналырча баш, джюрек.

Бу айрымканны аты барды — Ай Къала.

Тёрт джаныбыз — чайкъала тургъан тенгиз.

Кюреше кетиб, баш болгъанбыз андан биз.

Тынч болмаса да къайырылгъан тенгизге ,

айырылгъанбыз — тёгюлсе да бираз къан.

Энди эркинбиз — Поэт бла Айрымкан.

Харам, халал чабакъла да тенгизде

Къанатлы джанла бла къанатлыланы

къралларыды бу айрымкан. Аланы

къанат тауушлары — чайкъала тургъан байракъ

эмда Миллет Ауаз, Миллет Макъам — Орайда...

Сёз —

Айрымкан — тенгизден, поэт а — Элден

Эркин, ёзден рухларын сакълай,

къалгъанлагъа юлгю боладыла.

 

ЫШЫКЪ-ДЖАРЫКЪ

Ал Сёзге — Хакъ сёзге, Акъ сёзге — ашыкъ:

Магъаналары бирди джарыкъны, ышыкъны да.

Тюрк тиллени билген — биледи аны да.

Ышыкъ дейдиле Тюркде джарыкъгъа.

Ал Сёздю ахыр кюнде да бизге ышыкъ,

джангыз Олду къарангыда джарыкъ.

 

ЭКИ КЪАНАТЫМ БАРДЫ МЕНИ

Эки мёлегим барды мени — 

Ала кёкден келмегенле эниб,

сууабымы, гюнахымы да джазмайла ала.

Ала боюнларында джюрютселе да къач,

тюбеген кюнлерибиз болады къууанч,

Соруугъа уа артда берирбиз джууаб.

Эки къанатымдыла мени ала,

Джаным саулай джандетге киргизтгенле ала,

башха дунияланы да кёргюзтгенле меннге.

Эки джулдузну турама къучакълаб — 

Джюрегимде Кёк джашнаб, чартлаб,

сезимге-сёзге сыйынады ёмюр.

Бир мёлеги болгъан да — насыблыды,

Учуруб джюрютеди мени

Шайыр джюрегим — Буракъ ат.

Кёкден джерге джыгъыллыкъма мен да,

Ала бла байламлыды нем да — 

Ёлсем да ёллюкме айта атларын.

Эки мёлегим барды мени:

Сезимлерим сыйынмай чекге,

джарытадыла джети къат Кёкню.

Эки къанатым барды мени...

Бир къанатлыла да ангылаялмазла.

Кимге Кёкню, кимге уа джерни

джашаргъа бергенди къадар.

Къанатларымы джыя, джая,

Аллах, къанатларымы ая,

ала саулукъда манга да джокъ ёлюм.

 

КЪОБАН БЛА ПОЭТ

Къобан къайытады Минги Таууна

Поэт къайытады Ата джуртуна

Назму болуб, Сёз бла.

Джертин кетген Къобан,

Къанатлы сёз болуб, Джуртха

поэт да къайытады алай.

Экиси да джетиб тенгизге,

Башха сыфатда къайытсала да,

ёзлери уа турады алгъынча.

Акъ сёзмюдю, къармыды джауа тургъан — 

Айталлыкъды аны

дуниягъа джангыдан туугъан.

Хар кюн сайын джангыра тургъан — 

Аланы джашаулары

не заманда да сейирдиле.

 

ОКЪУ

Дуниядан Чыгъыш Хан, Баты Хан да кетдиле,

Дуниядан Темир да, Къурч да кетдиле,

Акъ Сёз къалды.

Къалам бла Китабха таянмагъан Халкъ,

Хакъ бла болмагъан Эл, миллет,

Сыйсыз болад, чачылад, ёлед.

Окъууну-билимни тутмагъан ёрге — 

«Окъу» деген ауаз Кёкден — 

буйрукъду, къуру Келечиге тюл — 

барыбызгъа да.

Аны ангыламагъан,

къаллыкъды джахиллей,

Аллахны, адамны да терслей.

Тёрде тюл эсе окъуу-билим —   

Халкъ сыйламай эсе Къаламны, Китабны — 

боллукъ тюлдю тамбласы аны.

Халкъ ёледи айырылса Хакъдан,

Ёсмей тохтайды ангысы, саны — 

Сыйсыз ёлюм сакълайды аны.

 

КЪАЛАМНЫ ТИЙИРИБ ДЖАНЫМА

Къарыусузду адам джюджюден да.

атламазча этеди чёбден да.

Сезиб, сынаб, айтама аны:

бюгюнлю къыйнайды мени.

Къыйналса, арыса джаным — 

ол джазгъан сёзлеге таянсам,

джангыдан бола эдим джанлы.

Энди аллай насыб да джокъ — 

Кюн таякъдан дженгил болуучу — 

темир таякъдан ауурду: сездим.

Къаламны кёлтюралмайды къол.

Бюгюн меннге болушалмайды — 

ёлюмню тыялмайды ол.

Къаламны тийириб джаныма,

Джаным Сёзге бошагъанды кёчюб –  

джазыууму джазгъанма алай.

Джазыуум — джашауум, джаным да — Сёздеди:

Сын ташымда — бир сурат — кёрюнеди:

ол да неди — Джара бла Таб.

Къара ташда къанатлы Акъ сёз — 

Джуртда Джангыз Терек бла Къадау Таш — 

Башха сын-сурат керек тюлдю манга.

Къаламны шайыргъа бергенди Кёк,

Джазалырмы назму, болалырмы Поэт,

сезмеген, ангыламагъан аны?!

 

КЪАЛАМ — АЛАМ — ЛАМ

Адам — Къалам бла Китаб.

Къалам — Алам — ل (L).

 

ХАРИФ СУРАТЫМ — ﺍ (АЛИФ)

1

Араб алфавитни алты харифи ызларындан келген харифле бла байланмайдыла. Ол харифле: алиф, даль, thаль, ра, за, waw. (Шесть арабских букв не соединяются с последующими буквами. Это алиф, даль, thаль, ра, за, waw).

Бу харифледен бириме мен. Аллымда келгенле бла байламлыма, ызымдан келген а кёрмейме: къол узатыр джокъду адам. Кесим да бюгюле билмейме — сюелеме алифча.

Джуртда Джангыз Терекге да ушайды ﺍ (алиф). Не эсе да, мени харифимди алиф. Хариф суратым — Алиф.

 

2

Хариф суратым — Алиф.

Джаныуар сыфатым — къазакъ бёрю бла барс.

Джулдуз сыфатым — Темиркъазакъ джулдуз.

Шийир сыфатым — эркин назму.

Китаб бетим - «Джуртда Джангыз Терек».

Джурт белгим — Минги Тау.

Миллет атым — Минги Таулу.

Джанымы мухуру — Ай бла джулдуз.

Ёзюм — Сёзюм.

 

ТУРАМА ТАБАЛМАЙ СЕНИ

Къанатлы болса да ёзюм,

къанатым джокъду мени,

турама табалмай сени.

Аны ючюндю учханым джертин,

Къанатлы джанланы ичинде

Къанатсыз джанлагъа къараргъа уа — 

эсиме да келмейди мени.

Джангызлыкъ

барама джашай.

(Ушатыб кырдыкга чёбню,

сенсе деб, сынагъанма кёбню — 

энди барындан сууугъанма).

Къанатлы болса да ёзюм,

къанатым джокъду мени — 

турама табалмай сени.

 

РОМАН БЛА НАЗМУ

Ауур джюкню тартхан ёгюзлеге

Чарсха чабхан аджирлеге

ушайды назму уа.

Аты, ёгюзю болмагъан мюлк

Болуб къалмаса да тюб — 

иши бармайды, болмайды къолай.

Ат — минерге, ёгюз — джегерге...

адам джюрюрюкдю джаяу,

учаллыкъ тюлдю сёзю да.

Болгъунчу ёгюзюнг, атынг — 

Ёзге болсала да ала,

билмезсе — саналырса кимге?

 

САГЪЫШ ЭМДА АЛГЪЫШ

1

Джылым 33 болгъан кёзюуде

алайыкъмы, къояйыкъмы?»- деб,

сюзе эди комиссия мени.

Назмуларымы да алыб къолуна,

Юрий Кузнецов гюрюлдеди:

«Керейикми, кермейикми?» - деди.

«Алай деген неди, хей,

кеси да христиан тюлдю — 

Тейри адамыды Лайпан улу»,-

сёзге къошулду Джаубаланы Хусей.

«Фахмусу болгъаны бла къалмай,

ол багъалатхан Терек бла Ташны,

биз да багъалатайыкъ»,- деди Игорь Ляпин.

«Джаш джазыучуланы кенгешинде

таууш этди Михаил Числов,

Комиссияны къошула ишине.

Сюзюу бошалыр бошалмаз,

Светлана коридоргъа чыгъыб,

«ётдюнг»,- деб мени къучакълады.

...Къагъытлагъа къарай келиб,

ким, не айтханын кёрюб-эшитиб — 

кетген заманнга къайытханча болдум.

Ол заманда Союзгъа кирген — 

Энди уа?

Къууаннган да аз Терекге, Ташха.

Ол ёмюрден ётсем да кесим,

Иги-аман эсе да совет кърал,

Хакъ Сёзню айтхан болса да къыйын,

Акъ Сёзню бар эди сыйы.

Къазауатла, сюргюн да бизни

20-чы ёмюрде ёлмегенек биз.

Ёлген эсек да — тирилгенек биз.

Джыйырма биринчи ёмюрде бюгюн — 

болургъа башлагъанбыз джокъ.

Акъ сёзню сыйлагъан да джокъ,

Биринчи ёмюр,

болургъа башлагъанды

бизге ахыр ёмюр.

Ангыбыз къайдады бизни:

ёлтюребиз тилибизни.

Не болгъанды, аланла, бизге?

Ол ауруугъа башхала дарман

табхан эселе — аладан

юренирге-дамы ыйлыгъабыз биз?

Биз да — Халкъ, биз да — Адам.

артыкъ бизге нек келеди?

Аны джууабын ким биледи?

Джыйырма биринчи ёмюр — 

ёталырбызмы андан? Къайдам...

Ётербиз: биз да — Халкъ, биз да — Адам.

Тюл эсек а — энгишге кетербиз:

Ёлген тиллеге къошулур тилибиз,

хоншулагъа къалыр джерибиз.

Джер-суу атларыбызны тюрлендиргинчи,

Америкада джер-суу атла

индейлиледен айтханча хапар...

2

барды бир джол: ол да —

къадалыу Къаламгъа, Китабха;

умметчи-миллетчи болуу

эмда ол байракъны тюбюне

чачылгъан халкъыбызны джыйыб,

Миллет Юйюбюзню-Элибизни къураб,

Къуран, Шериат айтханча джашау.

Башха джол билген бар эсе — айтыгъыз.

Къайытыгъыз Хакъ джолгъа, Акъ джолгъа.

Айтыгъыз Хакъ сёзню, Акъ сёзню.

Ёзюбюзню, Сёзюбюзню да тас этмей,

Миллет байракъны тутханлай ёрге,

Бу ёмюрден да керекбиз ётерге.

Хакъ динибизге — ислам динибизге — болайыкъ тыйыншлы,

Минги Таулу мийик Кавказ джуртубузгъа болайыкъ тыйыншлы.

Нарт тарихибизге, деу ата-бабаларыбызгъа болайыкъ тыйыншлы.

Джаратхан Аллах чамланмазча джашайыкъ.

Ата-бабаладан, келлик тёлюледен да уялмазча болайыкъ.

Джерибизге, тилибизге, тарихибизге да Ие болайыкъ.

Джазыуубузну кесибиз джазарча болайыкъ. Амин.

 

КЪАЙРЫ КЪАРАСАНГ ДА...

Къайры къарасанг да — биягъы хамхотла,

Дуппукъ, малкёз, джийиргеншли хамхотла — 

алагъа таяннган — болурму миллет?.

Халкъны, Джуртну тоноу эм сатыу — 

Ёлселе — сын ташларына

къалай салыныр Ай бла джулдуз?

Сени джауунг да аланы кёрсюн — 

Бу джорукъну да юйю къурусун,

бизге башчы этген аланы.

 

БОЛУГЪУЗ АДАМ, БОЛУГЪУЗ ЁЗДЕН

Джашау, ёлюм да — хакъ.

ёлюб къалмайды халкъ.

«Бир эл тюб болду — оноу керекли»,-

Кесгенле уа Джангыз Терекни,

Къадау Ташны да атылтырла.

«Къул — бий болса,

Эресейге айтылгъан,

бу нарт сёзге не джетер?!

Ёзден болургъа, эркин болургъа

онглугъа — къул болургъа,

онгсузгъа — бий болургъа

кюрешеди ол.

«Къумдан юй болмаз,

дегендиле акъылманла.

Ёресине къул кърал

Эркин, ёзден Кавказны да

къул этерге кюрешеди.

Кавказ къылады намаз,

Бойсунмайды шыбылагъа — 

акъ, къызыл эсе да ол.

Къазауатла, тутуула, сюргюн — 

Кавказ а къалмаз бюгюлюб:

Аллахдан башха джокъду илях.

Тейри адамларыбыз биз:

дуния мал бла да терилтирге

бош кюрешеди ибилис.

Аллах берген динни, тилни,

тюзлюкню, ёзденликни

сыйыртмазбыз бир кишиге.

Аллахха къуллукъ этгенле бла

келишмезле ёмюрде да.

Зулмугъа — не да — дуния малгъа

Аллахдан башха джокъду илях:

насыбым — болгъаным ёзден.

Насыбым — 

Боллукъ —

турады къараб

Кёкден эннген

эм биринчи Сёзден.

Ол Сёз да — Аллах.

Болугъуз адам,

болугъуз ёзден.

Бир Аллахха этгенле къуллукъ,

аладыла къутхарлыкъ

ёлюмден адамны, халкъны.

Аллахдан башха джокъду илях,

Джангыз, Хакъгъа этигиз къуллукъ — 

болугъуз адам, болугъуз ёзден.

Болугъуз адам, болугъуз ёзден — 

Къорумасакъ Ол берген

адамлыгъыбыз, муслиманлыгъыбыз да,

эркишилигибиз да джокъду бизни.

 

СЕН НЕ ЭТЕСЕ, БИР АЙТ

Къолдан келгенни этди хар ким.

къалкъан этди Джуртуна санын,

кюбе этди Халкъына джанын.

Кимди сау, кимди ёлген —

Халкъ-Джурт ючюн ёлгенледиле сау,

къыйын кюн бугъуннганла уа — шау.

Бюгюн халкъыбыз тебрегенде къала

Хакимча, ёрге турмасакъ биз,

айырыллыкъбыз Минги Таудан,

ёллюкбюз джаныбыз саудан.

Къаллыкъбыз да Джуртсуз, Элсиз — 

Узаймайын болуб тилсиз,

ёлген халкълагъа къошуллукъбуз.

Болмаз ючюн а алай,

 

КИМ ЭДИ ОДЖАГЪЫМДАН ТЮШГЕН?

1

Эшик бла кириб, эшик бла чыкъгъанла;

эшик бла кириб, терезе бла чыкъгъанла;

терезе бла кириб, эшик бла чыкъгъанла...

барын да таныйма аланы.

2

Акъ чебгенинг, бетинг да къаралыб къурумдан,

тюшгенсе сен оджагъымдан.

Мёлек да алай къарала болур

Кёкден джерге тюшсе.

Халкъны уа не айтырын билеме:

къахмеди ол».

Мен а ол сёзле къайгъылы тюлме...

Бетинги къурумдан тазаларгъа керекди — 

олду къайгъым.

Чебгенинги, бютеу кийимлеринги да — 

Сени уа — къымыжа мёлек,

тазаларгъа керекме кесим.

«Къалаймы?». «Ма былай...»

Сордум танга ала:

ызынга — чыгъарыкъса къалай?

Анга уа этгенмисе сагъыш?».

«Огъай. Былайда къалыб кетерге,

Къарайма ёрге:

«Болуруму къадар?».

«Сен мадар этсенг,

Эркиши эсенг — 

былай хомух болма».

Тас болду мёлек — 

Андан бери джюрек — 

къурум бла джалын.

 

ДЖАНСЫЗ КЪАНАТ БЛА КЪАНАТСЫЗ ДЖАН

Шимал тенгиз да суууталмайды,

Кетгенди учуб къанатым,

кетгенди мени сюйгеним.

Арыгъан, эрикген да болуред

Мени да кёлтюрюб учхандан эсе,

кеси учаргъа изледи — эркин.

Къанатсыз джюрек, джюджекча чынгаб,

Джюрексиз къанат барады къайры — 

джел сюрген джарымы? Огъай.

Джазыу сюрген джанына барады,

Акъ къанатым узакъда агъарады — 

кёзден ташайса да, кёлден а кетмез.

Къанатлы джюрек эдик алгъын.

Джюрексиз къанат бла къанатсыз джюрек...

насыбсыз болурму бизден?