DjetiWord лайпанланы билал

1

Тюз адамда — ДЖЮРек.

Сёздю,

Юзерге излегенле поэтни джилигин — 

Сёзюн юзелле аны.

2

Менде ДЖЮРек — ДЖЫРек.

Не сакъ болса да джурегинг,

Кетди заман:

Джырек биягъынлай болду джюрек.

Тиймегенликге окъ,

Дуния мутхуз болду.

3

энтда анда джашар ючюн, джашнар ючюн Кёк,

джазгъы кюнча тюрленирге болурбузму керек?

Алай а,

башха кючлеге бойсунады джюрек — 

табигъатды оноу этген анга.

Сакъды джюрекни кёзю-къулагъы.

Кёк кюкюрерни не джер тебренирни

аллында болуучанды былай...

Джарыллыкъды, кюерикди джюрек,

сезимлени бурлукъду Макъамгъа, Сёзге,

Джыр болуб келликди сизге.

ДЖЮРек — ДЖЫРек.

 

ТАБИГЪАТ БИЗГЕ АДАМЛЫКЪ ЭТЕР

Кёзден, сёзден да бошагъанбыз арыб:

табайыкъ да — кетейик ары...

тёрелик Баш Тёре этер.

Сюйсенг — тенгизде айрымкан,

Акъ тауну этеги — сюйсенг:

сайла къалайын болса да.

Бир ай, бир джыл, бир ёмюр — 

Кёлге рахатлыкъ келир,

уучу итле да табмазла бизни.

Турурбуз, «адамлагъа тансыкъ

Ары дери уа, бизге къонакъгъа

мёлекле келирле джангыз.

Таула, суула, чегетле

Табигъат джандетди бизге,

кетиб джаз, джай — келсе да къач...

Зар кёзден, дуния сёзден да бошагъанбыз арыб:

табайыкъ да — кетейик ары...

Табигъат бизге адамлыкъ этер.

 

НЕ ХОРЛАРГЪА, НЕ БОЛУРГЪА ШЕЙИТ

Джуртуму сыйырыб, халкъымы да ёлтюрюб

Бизге, алгъынча, келмейди эниб

джети къат Кёкден Тейри джарыкъ.

Ибилис джорукъ а ёлтюреди бизни

Тюзюн, кертисин айтайыкъ Сёзню — 

тынгылаб турмайыкъ — фахмусу болгъан.

«Фахмуну — адамгъа, халкъгъа джарат»,-

Алайсыз — дуния болур ахырат.

Балчыкъгъа бурулур джашил тала.

«Аллахдан башха джокъду илях»,-

сыйсызлагъа болурбуз къул,

тюбюнде къалырбыз дуния малны.

Сынамадыкъмы зорлукъну, сюргюнню — 

Терслерге кюрешебиз кимни — 

тюзелмей эсек, кетгенден дерс алыб?

Джуртуму сыйырыб, халкъымы да ёлтюрюб

Джуртуму, халкъымы да кёлтюрюб,

мадар болса, кетер эдим бир джары.

Джокъ эсе уа аллай амал, мадар — 

дин-тил-джурт ючюн этиб къазауат,

не хорларгъа, не болургъа шейит.

 

АНАЛА

Сабийлери ачдан ёлген сагъатда,

Хар бир ёлген сабий бла ёлюб,

сау къалгъан сабийлени тирилтир ючюн,

ёлгенден сора тирилгендиле ала.

Халкъны сюргюнде къутхаргъандыла алай.

сабийлери болгъан анала,

сабюийлери ючюн джанлары чыгъа,

хар къуру да джашайдыла алай.

 

КЪАНАТЛЫ БЛА ДЖЮДЖЮЛЕ

Къозгъалгъанды джюджю тёбе.

алагъа:

Не этсинле джюджюле энди?

Къанатлы тюзюн айтханлыкъгъа,

Джюджюлени къаргъышлары джетиб,

къанатлыгъа окъ тийиб, ёлгенди.

Джюджю тёбёге тюшгенди келиб.

Кёл кенгдириб, чёблерин да къоюб,

аны къанатларын тебрегенле кемириб.

Къанатсыз джанла къанатлылагъа

къанатларын айырыб тёнгегинден,

ары бери сюйрей эдиле.

Къайсыды экен джарлы:

аны кемире тургъан къанатсызламы?

 

Semenleni Akga ( Акка Zekeriya Bıçaksız)

 

ДЖЮРЮРЮКБЮЗ ДЖОЛУНГДА

Къыйын джолда джюрюдюнг,

Кюнюнг кетди — тюнгюлдюнг,

таянсанг да къаламгъа.

Кюнча туудунг халкъынга,

Булут келди аллынга — 

Кючю джетмед тыяргъа.

Сёзню сёзге бегитдинг,

Сёзню, сууча, кёб етдинг,

Къургъакъ джерни кёк этдинг.

Сёзюнг болду – тынглатдынг,

Сёзюнг болду — джылатдынг,

Окъча кириб къанатдынг.

Кёзлеу болдунг — ичдиле,

Сени сюймей ёсгенле — 

Ала бизден тюлдюле.

Тамыр ийдик джангыдан,

джюрюрюкмюз джолунгда,

Разы бол, сен, Халкъынга.

 

24 Оджак, 2012

 

ДЖЕТИ ДЖЫЛ

Джети джыл берди Аллах

«Акъ сёзюнг бла айт,- деди,-

Куль ху Аллаху ахад.

Аллахдан башха илях — 

Ля иляха илляллах — 

Аллахдан башха илях

джокъду. Къуллукъ эт джангыз Анга».

Джашадыммы мен алай?

Хакъ сёзню Акъ сёз бла

айталгъан — олду Поэт.

Айталдыммы мен алай?

Джети джыл берди Аллах

манга джашаргъа рахат.

Тюз джашаргъа кюрешдим,

тюз джазаргъа кюрешдим...

Нек тюлдю кёлюм рахат?

Къуллукъ этдим мен кимге?

Акъ сёз бла да Хакъ сёзню

Айталдыммы мен халкъгъа?

Къаным-джаным бла да мен,

этдимми къуллукъ Хакъгъа?

Зулму аллында бюгюлмей,

къалалдыммы ёзденлей,

«Аллах — бирди» дегенлей.

Кесимеди сорууум — 

Джуууабны уа сакълайла

Сымайыл да, Кязим да.

Аланы алларында

Сора, болгъанма Адам,

Сора, болгъанма Поэт.

 

КЪЫЙНАГЪАН

Кесилген терекде ёсгенча булчукъ,

Къыйналама неге?

Джуртда Джангыз Терекди кесилиб тургъан.

Джашау, ёлюм да — хакъ.

Джангыз Терекни кесген да — кесибиз,

Ана тилни ёлтюрген да — кесибиз.

Кеси кесибизге болгъаныбыз душман —

 

КЁЛ БЛА ТЕНГИЗ

Тенгизни ол джаны — къышды:

Бу джаны уа — джайды, джылыды,

гюлден, сабийден да толуду тала.

Бир тенгизни да эки джаны

Джашайды мени шайыр джаным

эки джанына да сейирсине.

Мени кёлюмю суратыды тенгиз —

Бир-бирде чайкъалады кемсиз — 

ангылагъан да къыйынды аны.

Юсюм бла ётедиле кемеле

Башымда уа — сагъышларымча — 

хахай эте, учалла къушла.

Тенгиз кёлюме джокъду тынчлыкъ — 

Толкъунлана, узалама Кёкге,

сейисиндире джулдуз бла Айны.

Бир джагъасы — джай, бир джагъасы — къыш.

Чайкъалады тенгиз, тынгы-тынчлыкъ билмей — 

аны джукъларгъа къоймайды джашау.

Суу ахырзаманны тюшюре эсге,

бурунча чайкъалады тенгиз.

 

КЪАРАЧАЙНЫ КЪАРАЙМА ДА КЁРМЕЙМЕ

Кёреме Къадау Ташын Къобанны,

Къарачайны уа — къарайма да, кёрмейме:

не айтыргъа, не этерге билмейме.

«Ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да,

«Ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да,

Айнырыкъбыз Ата джуртда»,- дегенле,

Къайдасыз сиз — джуртсюерле, эслиле?

Къуллукъ этдигиз бир Аллахха-Тейриге,

туудукъла уа нек тюлдюле сизнича?

«Ит - тойгъан джерине, адам — туугъан джерине»,-

«Джуртда сакъланныкъды халкъыбыз, тилибиз да»,-

деб, айта, ангылата да билдигиз.

Ата джуртну, Ана тилни, Кавказны —

Биз а — къалай дженгил унутдукъ аны — 

кетиб барабыз джайылыб тюзге.

Билеме: дин-иман кючлю болса,

Халкъ хакъ джолдан, Хакъдан кери болса уа,

башхалагъа берилликди джандет да.

Эки кере сынагъанды Аллах бизни,

Ючюнчю кере тюб этсек кесибизни — 

тас этсек тилибизни, джерибизни — 

тирилирге онг болурму миллетге?

 

ТЫЙЫНШЛЫМЫСА СЕН АТЫНГА?

«Атынга нек турмайса тюз — 

Къыбыла таба кетмейин,

нек кетгенсе Шималгъа кесинг да?».

Мен азан къычыргъан сагъатда,

Шайтанлача, къачыб, бугъуб,

тура эдигиз кёзге кёрюнмей.

Сиз адам болсагъыз — 

боллукъ эди бизни.

Энди къоюгъуз сёзню.

Сизнича амантишледен эсе,

Мен Къыбылагъа, Шималгъа да тюл,

Гъарбха, Шаркъгъа да тюл — Хакъгъа

къуллукъ этеме джангыз.

Сизге къошулуб ибилис джорукъгъа

эркин джашаргъа болгъанма разы:

аны ючюн айырылгъанма сизден.

Аллах бла Аллах берген Ана тил — 

Кязим хаджича, Джырчы Сымайылча,

тюз турургъа кюрешеме алагъа.

Дудаланы Махмудча,

Къарча кибик, Алийланы Умар кибик,

халкъыбызны бирикдиралмасам да,

аны Эл-Юй эталмасам да,

Тауубузча — болалмасам да Минги,

Кёк салгъан борчум барды мени:

Сёз адамы болуу — ёлсем, къалсам да.

Тейри адамы болгъан бла къалмай,

дин-тил-джурт ючюн къазауат этерге — 

джетиб къалгъынчы  ёлюр заманым.

Болсам да Джуртдан, Миллетден узакъ,

къуллукъ этгеним ючюн Хакъгъа,

хайырым тийгенлей турлукъду халкъгъа.

 

СЁЗ САУ БОЛУБ...

Адам эдим — Джангыз Терек болсам да.

Улугъаным джерден джете кёклеге,

джашай келдим, къоркъуу сала итлеге.

Кесилгенди тамырындан Джангыз Терек.

къарагъа — къара дей, акъ дей — акъгъа,

турлукъду чакъыргъанлай халкъны Хакъгъа.

Зулму ёлтюргенле къалмайдыла тирилмей:

Джангыз Терек да тирилликди бир кюн бир,

окъ тийген джанлыгъа да джан кирликди бир кюн бир.

Аманлыкъ, игилик да къаллыкъ тюлле билинмей.

Саула, ёлгенле да джашайла Сёзде.

Сёздеди адамны, халкъны да ангысы, эси:

Сёзюн ёлтюрген — ёлтюреди кесин.

Хакъ-Акъ Сёзню байракъ эталгъан халкъ — 

Сёзге таяна, къайытырыкъды Элине,

боллукъду Ие тилине, джерине.

Сауут-саба къоруялмагъанны да,

Джазыуун кеси джазалмагъан

дунияда къалай турур джашаб?!

Акъ Сёзюме кёчгенди Джангыз Терек.

къарагъа — къара дей, акъ дей — акъгъа,

турлукъду чакъыргъанлай халкъны Хакъгъа.

Турлукъду чакъыргъанлай Къаламгъа, Китабха,

Саула, ёлгенле да джашайла Сёзде.

Сёз сау болуб — къаллыкъ тюлдю киши да тюзде.

 

ДУНИЯ-АХЫРАТ

Дуния-Ахырат.

бир-биринден айыргъан — 

ол сызчыкъды джангыз.

Ол гитче кёпюрчюкдю

тынч, къыйын болса да,

ётген андан.

Сыйрат кёпюрмюдю,

эртде-кеч болса да,

алайгъа

келтиреди джол.

Дуния бла Ахырат.

Бир-биринден

узакъ тюлдюле ала.

Бир-бирине байланыб,

бир-бирине таяныб,

турадыла ала.

Адамны ёмюрю бла, джашауу бла

эки дунияны арасында

узакълыкъ-джууукълукъ.

Дуния-Ахырат

къошулуб да къалалмай,

айырылыб да болалмай,

туралла алай.

Ол бир джагъагъа ётгенле — андан,

бир-бирине къараб,

туралла алай.

Мен бу джагъадан къарайма ары — 

Бир джан кёрмейме башха.

Къайдадыла да кетгенле?

Къалгъанла уа къайдадыла?

Джокъду киши кесимден сора.

Джангызды.

Ол бир джагъагъа

Адамны къадары алайды.

Дуния-Ахырат.

бир-биринден айыргъан — 

ол сызчыкъды джангыз.

Андан ётген тынчмыды-къыйынмыды — 

хар ким кеси сынарыкъды аны.

ДуниЯ- Ахырат.

башланады джангы хариф — А:

Алифден — А-дан — башланады

джангы дуния — Ахырат.

Я-дан сора башланады А — Алиф.

Я-дан сора башланады А — Адам.

Гылдыуайча, бюгюлген харифден

Тюзелген, сюелген харифден — Алифден

башланады Ахырат.

Я бла Алифни арасында

барды адам.

Адам да, Ахырат да

Алифден.

Сынау дуния бюгелмеген Адамдан

башланады Ахырат.

Дуния-Ахырат.

бир-биринден айыргъан — 

ол сызчыкъды джангыз.

Ол сызчыкъ —

адамны кёлеккесине да ушайды.

Эки дунияны арасында тургъан — 

адамды джангыз.

 

ЭСДЕ КЪАЛГЪАН

Мен туугъанма Азияда, сюргюнде.

Къуран аятча къайтарылгъан хар кюнде:

КАВКАЗ -КЪАРАЧАЙ.

 

САЛАМ

Адурхайым, Трамым,

Акъ Къалам, Къызыл Къалам — 

барынга исси салам!

 

ТАРПАН АТЫМ

Арбала колорад къамыжакълача, тёгюлгенле джолгъа.

Сени къатынгда ала нелле — сени барды джанынг.

Ала тюл — сенсе! — мени къанатым.

 

МУССАГЪА

Мусса бек фахмулу эди,

Шыбыланы юйю къуруйму эди,

Фахмуну джауларын урса.

Не болса да игиге болады:

Ёмюрю элиядан бугъуб,

Джибимеген джауумлада,

Аны ангылаяллыкъ да болмаз.

Элия элге джетерин,

Сюймей эсенг а?

Халкъ къайгьысы джюрегинги ашай,

Кесинг ючюн а билмей эсенг а джашай,

Билмей эсенг а?

Кёлюнг Адамгьа, Аламгьа да ачыкъ.

"Ёмюрню дауун" айтала эсе уа?

...Да кетди. Гюнахы къурусун.

Саулай халкъына джаш болалгьан

Мусса, Батчаланы Хаджи-Кишини джашы.

Поэтлик хадж къылыныр анга,

...Елюмсюз эталмаса да бу дунияны,

Мусса биргесине алыб кеталды

Бир кесегин хатерсиз элияны.

 

ПАМЯТИ МУССЫ БАТЧАЕВА

Шагаю той же самою дорогой,

И он глядел

Те же самые собаки,

Так хочется

Иль попросту

Ногою наподдать,

Да жалко:

Ну откуда этим псинам

Хорошего поэта угадать!?

Грозятся

Идут года,

А им на той цепи и невдомек,

Что значит

Слово сладкое "свобода",

Свобода и для мыслей

И для ног...

Улягутся,

Там, вдалеке, —

Им ближе тесный кров

Перед сильным

И лают на того,
Кто послабей!

А если вдруг

Шагаю той же самою дорогой.

Большой поэт Мусса.

Да, иногда подумаешь о многом,

Когда такие слышишь голоса!...

 

КЪАЙДАН ЧЫКЪГЪАНЫН УНУТАДЫ АДАМ

Къайдан чыкъгъанын унутады адам:

къурутады кесин...

бармыды аны ангысы-эси?

Быллай бир къыйынлыкъ джетдирген

тыйыншлымыды

дуниягъа, ахыратха да?

Дуниясын

джандетге

тюшерикди къалай?

Бу дуния — сынау эсе,

Бизни къутуртхан джашау эсе,

джетерикди ёлюм — ахырзаман.

Билмей эсек дунияны, джашауну,

титирете ёлгенни, сауну

джетерикди ахырзаман.

Ол заманда тюшюннюк болурбуз — 

ахырыбыз боллукъду ачы..

Адам улуну джазы, джайы да озгъанды,

джууукълашханды къачы...

 

ТАУ ЭЛДЕН АУАЗЛА

- Ол джылагъан сабий кимди -

- Айхай, къызчыкъ болса уа, джашчыкъды...

тохтамайды бир да...

- дЖашчыкъ эсе — джылама къоюгъуз,

эркинлиги боллукъ тюлдю:

эркиши джыламайды.

 

ТАБАЛМАЙДЫ ИЗЛЕГЕНИН

Ол къызны бир кёзю умутдан,

къыркъ джанына да джарарыкъ

табалмайды бир джаш.

 

СУУ ДЖАГЪАДА ТЕРЕК

Суугъа къараб, шош болгъанды терек:

Кетиб баргъан джашауун, заманынмы,

джеталмай къалгъан джулдузунму Кёкде?

Сууча, саркъыб, дунияны кёралмагъаны

Огъесе,

джюрексине эсе да, ким биледи, ол.

Суугъа къараб, суугъа тынгылаб,

Суугъа къараб, суугъа тынгылаб,

Сюеледи джагъада джангыз терек да.

Кетиб баргъан суу да,

джагъада джашил терек да

нечик ушайдыла кесим бла назмума.

Кёбден бери табигъат болуб,

джашайбыз биз:

Таш, Терек, Къобан,

Шайыр эмда Шийир.

Бир-бирибизге къарайбыз,

бир-бирибизни ангылайбыз.

Джашайбыз — 

тутуругъу бизбиз дунияны.

 

ДЖУУАБЛЫ БИЗНИ ТЁЛЮ

Къарашауай — Къарачай:

Сермеше эмегенле бла

айтдыргъанды ол атын.

Зулму бла сермеше,

джуртун, тилин — халкълыгъын...

Тейри халкъыды халкъым.

Зулмугъа не дуния малгъа

ол ёзюн-ёзденлигин

хар неден да этиб баш,

туудукълагъа джетдиргенди

Нартла кибик болургъа

борчубузду бизни да.

Бизге нарт ата-бабаладан

Нарт сёзлери да аланы

береди бизге къарыу.

Кеслерине Чыгъыш Хан,

Тёгюучюле адам къан — 

къайдадыла, айт, ала?

Кеслерине «Темир», «Къурч»

«Халкъгъа кёлтюрген къылыч,

Хакъгъа кёлтюрген къылыч — 

тюб болур»,- деб, айталла.

Халкъ кючлюдю хандан, патчахдан,

Ала тюлдюле бизге илях,

джаныбыз — Аллахдан-Тейриден.

Аллах берген — дин, тил, джурт...

Керек болса ала ючюн — 

аланы джакълай, сакълай — 

сен хазыр бол берирге.

Дин-тил ючюн, Джурт ючюн

сермешмеселе — бюгюннге

джетермеди Къарачай?

Насыблы къауумбуз биз —

Насыб тюлмюдю ёлген

Дин-тил ючюн, джурт ючюн?

Бюгюн хомухлукъ этиб,

уллу атала, туудукъла да

ой не айтырла бизге?

Аллах не айтыр бизге — 

Ол берген динни, тилни,

джуртну да сакъламасакъ?

Айт: джашармы Къарачай,

Хакъны, халкъны аллында да

джууаблы — бизни тёлю...