DjetiWord лайпанланы билал

Сорулмай берилген джанынг,

Барыуубуз – джанны берген

Чексиз Кючню аллынады.

Алгъа барама деб турады адам,

«Джазыуума иеме, бийме»

Дейди зауаллы дагъыда.

Кесини ёлюрюн да билген,

Дагъыда, тюнгюлмей джашаргъа кюрешген,

Динни, илмуну да кесине къанат этерге кюрешген,

Ёлюмсюзлюкге джолну табаргъа кюрешген,-

Къыйынлы, алай а, сейир джанды адам.

Узакъ кетмесе да хайуандан, джаныуардан,

Ёлюмсюзлюкге тыйыншлыды адам.

 

ЭЛЛИ ДЖЫЛДА

Мени сюйгенле ба́релле та́лай,

Алгъа къарай, бара эдим та́лмай,

Бек узакъда болса да джулдуз.

Кърал, дин, миллет чекле да

Болушлукъ келе мийик Кёкден да,

Ёте эдик тенгизден-теркден.

Мени байрагъымда – джангы Ай бла джулдуз,

Бир-бирин ангылайелле ала,

Бар эди бизге хар неде да къууанч.

Минги Таугъа да чыкъгъанек бирге,

Джазыуубуз джазылгъанды Кёкде –

Ол кюн аны ажымсыз ангылагъанек.

Бир джан да джаратылгъан эди мийикде –

Отуз джылдан сора да, тюбетирге сеннге

Таудан тенгизге келтиргенди джол.

Къоймалла сени джашаргъа таулада,

Джалан аякъ чабханынг талада,

Эсиме тюшюб, ышартады мени.

Джюрегими къобузча согъуб,

Сора кёлюнг, Хурла кёлча, толуб,

«Бирге джашайыкъ» деб джылагъанынг –

Кёлюмю чыгъара кеси кесимден,

Эски ауруу, ашлана, джангыра,

Отуз джылдан тюбетди джангыдан.

Къойланы Хурла кёлде къоюб,

Дуния намысдан, ахырат азабдан да къоркъуб,

Джюрекни тутдум отуз джылны тузакъда.

Дуния малны, дуния сёзню да къойдум Джуртда –

Олжас айтханлай, мен джангырдым элли джылда –

Джангы джырла джазыб башлады къалам.

Алгъын кюрт юзюлгеннге ушай эди назмум,

Сени бла байланыб эди мени фахмум,

Джазыуум да байланды сени бла энди.

Шимал Джолда да къыбыла джюрегим,

Мени мюлтеджи этген шыбыла джюрегим,

Былайда да къоймайды кёз ачаргъа, солургъа.

Алай а, джюрек дарманым энди къатымдады –

Бир-бирде джуртха тансыкълыкъ къатылады –

Ол заманда Ташым къаралады, Терегим болады къуу.

Ёзге сокъураныу джокъду джукъгъа.

Сюймеклик чыгъаргъанды мени Джуртдан,

Джангыз олду къайтарлыкъ да джуртха.

Къайытырыкъма – ёзге джангыз кесим тюл:

Талай назмум да боллукъла биргеме.

Бизге Ата джуртда тиерикди Кюн.

 

НАЗМУНУ ДЖАРАТЫЛЫУУ

Джангур къоркъууун джел этгенча,

Джашнайды, чартлайды кёлюм.

Шийир джангур, джюрекни басыб турма –

Тёгюллюк эсенг – хайда, тёгюл.

Сезим ырхыдан къобады Къобан,

Тау тебереди Теберди...

Кесине бар эсе базгъан –

Сезим къобаннга кирсин да,

Ма ол заманда толусу бла ангылар –

Джаз ала тау сууну барыуун.

Тура туруб, сезим къобан къобса,

Бир этеди джер бла Кёкню –

Башха тюрлю кёрюнеди болгъан.

Сезим ырхыны ызында

Ырхы ыз – Ырхыз – Архыз...

«Ариу къыз» дерге сюеди тил а,

«Тейри берди» дерге Тебердиге да –

Ариу атла атай хар неге да.

Джангур къоркъууун джел этгенча,

Джашнайды, чартлайды кёлюм.

Шийир джангур, джюрекни басыб турма –

Тёгюллюк эсенг – хайда, тёгюл.

 

КЁРЮНЮУЛЕ

Къач эди –

Ючеулен эдик олсагъатда:

Сен, Мен

эмда

Атларыбызны ал бёлюмлери:

Автомобиль, мобиль, интернет –

Дегенчаладан бири да

Джокъ эди олсагъатда элде.

Энди ала бардыла.

Бизни сакълай,

Джангыз кеси сюеледи Терек.

Он джылны –

Ол Терекни сакълаб зарандан,

Къараб тургъанбыз.

Бизни кёрсе къууана эди Ол:

Чапракъ тилде шыбырдай,

Саламлаша эди.

Биз кетгеникде –

Джашау бла ёлюмню арасында

Тургъанды дейдиле.

Элге келгенибиз сайын а –

Арадан кёб джыл кетиб,

Алай келдик бу джол анга.

Терекни туугъан кюнюне

Алгъышладыкъ 30-джыллыгъы бла.

Алгъынча къууанмады Терек бизге.

Кёб хапар айтды чачылгъан элни юсюнден.

- «Былайларын хауле юйле эте айланалла».

Мени эссизлигиме сейирсиннгенча,

Башын чайкъады Терек.

- «Энди бир келиригизге

Халкъны джуртундан кёчерча этиб,

Былайларын а тыш байлагъа саталла».

Артда да кёб сагъыш этдим Терекни сёзюне,

«Халкъны зулму сюрсе джуртундан,

Алай а, халкъ кеси айырылса джуртундан,

Ол болады  къайытмаздан талкъ».

Дагъыда он джылдан

Биз атландыкъ элибизге.

Элге кирген джерде къарауулла,

Хыны этиб, тыйдыла бизни:

- «Кимлесиз? Барасыз къайры?

- «Кимди иеси? Къарачайлымыды?

- Огъай. Оруслуду, эрменди, чууутлуду –

Не башхасы барды ким болса да сизге?

- Тюз айтаса, къарачайлы тюл эсе,

Ма алай, туугъан джерибизге

Тюбеялмай къайытдыкъ артха.

Терекден айырылгъаныбыздан сора,

Сен насыб излей кетдинг къыбылагъа.

Мен Шимал таба тутдум джол.

Хакъ джолда баргъанла болсакъ эди,

Хакъны, Тюзлюкню ызындан тюл,

Халкълыгъыбызны, Джуртубузну да тас этдик.

Бир-бирибизни да этдик тас.

Шимал Джолда барама кетиб.

Кёзюме кёрюнеди Терек.

Эсиме тюшесе Сен.

Къар а джауады.

Сагъышларымы да агъарта,

Джауады къар.

 

КЁК-ДЖЕР АДАМЫНА ЭТЕМЕ САГЪЫШ

Акъ къаягъа къара булут къонса,

Къайгъылы этеди бизни да.

Къара къаягъа акъ булут къонса,

Кюннге да джарыкъ къошулгъанча болады,

Джарыгъыракъ болады кёлюбюз бизни да.

Акъ булут да Акъ къаяны,

Алай а, агъартыр умут этиб,

Къара къаягъа да къонуучанды акъ булут.

Къара булут а, Къара къаяны сюйсе да,

Акъ къаяны да къаралтыргъа излейди –

Къарады иннети къара булутну.

Акъ булут, къара булут да джокълаучанла мени.

Ушай болур джюрегим.

Джети къатлы джюрегими

Алай а, къуру мёлекге тюл, къара джиннге да

Не ючюн ачыкъды джюреги адамны?

Тейри адамны джюреги

Ол Тейри адамы болмазмы?

Акъ къаягъа, Къара къаягъа да къарай,

Джюрегими джети къатын да къозгъай,

Кёк-джер адамына этеме сагъыш.

 

АКЪ СЁЗНЮ ХАПАРЫ

Къанатлы Акъ Сёз

Бир къанат къагъым уфукда,

Бир бёрю улум мийикликде,

Бир джюрек къычырым узакълыкъда

Тохтагъанды.

Тохтагъанды десем да, айланады учуб,

Ол Джангыз Терегин кёралмай.

Джети къат Кёкден

Джангыз Терегин кесгендиле аны.

Къанатлыла джетиб къайгъы сёз бергинчи да,

Ангылагъан эди бир палах болгъанын.

Къанатлыла джетгенлеринде уа,

Акъ сёзге къара кюн келди –

Тюнгюлдю, саудан ёлдю:

Джокъду Джангыз Тереги энди аны.

Джуртда Джангыз Терек, Джашил Терек

Акъ сёзню да Кёкден эннген,

Къанатлыланы да Джерде джаратылгъан.

Къанатлы Акъ Сёз бла къанатлыла

Бу акъ къагъыт – Джангыз Терекден этилгенди.

Къанатлы джыйын бла къанатлы Акъ сёзню

Ол акъ къагъытха тюшген кёлеккелериди.

 

ТЕРЕКНИ СЁЗЮ

Ташды мени тёнгегим,

Мен солургъа хауа бергенле,

Кеселле мени...

Билмейле насыбысызла, менсиз

Бюгюнлери бла джашайдыла,

Тамблагъа этмейле сагъыш.

Ахыр Терек кесилген кюн,

Терек аны айтыб, шуулдайды –

Ай медет,

Мычхы, балта тауушдан

Адам эшитмейди джукъ.

Маджаллары тереклени

Аджаллары джетиб тюл,

Илинмек аджалдан ёлелле.

Терекни кеседи адам,

«А́ллах, бумуду сен джаратхан джан?»-

Деб сорама Аллахха, тёзелмей.

 

АЛЛАХ БИРДИ

 

2010 джыл, декабрны 24-25-26, байрым-шабат-ыйых кюнле.

Исса файгъамбарны туугъа́н кюнюн белгилей,

«Аллах – бирди, Хакъ сёз да – бирди»,- дей,

Джума намазгъа атланама межгитге.

Къар джауады агъарта тёгерекни.

Бир таша кюч, тамаша кюч джюрекни

Джан джурт таба – Кёкле таба – бурады.

Азан таууш къонгурау таууш бла бирге

Мен къарайма джер джашаугъа мийикден –

Къайытыр ючюн Ата джуртха джангырыб.

Джулдуз къычырымла бла тергеледи джол,

Джети къат Кёкден къайытхынчы джан –

Топуракъ болмай, сакъланырмы тёнгегим?

Джулдуз джауумла джауадыла Аламда...

Манга аладан – биринден да! – заран джокъ.

Энгишге къарайма:

Джюджюлеча, джер тёбеде адамла –

Ичлеринде уа – мен таныгъан адам джокъ.

Тюрленнгенди дуния джашау, адам да,

Джарлы джан тёнгегине тартса да,

Тёнгекде да анга тынчлыкъ табылмаз.

Алай болса да къайытама мен артха,

Ашыкъмазма энди бир да ахратха –

Тёрт санымы тирилгенин кёреме.

Исса файгъамбарны туугъа́н кюнюн белгилей,

«Аллах – бирди, Хакъ сёз да – бирди»,- дей,

Джума намазгъа атланама межгитге.

 

АКЪ БАРС, БОЗ КЪУРТ ЭМДА МЕН

Къар джаугъанды белге дери,

Джол узакъды элге дери.

Къалай барлыкъ эсенг да, бар.

Къаллай къыйын кече ётдю,

Къаргъа терен кёмюлдюм да,

Бузламайын чыкъдым тангнга.

Кёз ачдырмагъан борандан да,

Сууукъдан къутхардыла мени

Джамчы, башлыкъ, чабыр, ышым.

Джарлы атым джарым джолда

Джерин, джюгенин алыб,

Бир ёмюрню джаяу келдим.

Атындан бошагъан адам,

Ёлюм джетсе джолда джетер –

Кесими да джокъду аяу.

Насыб болса, джетиб Элге,

Ата джуртум, уясыса

боз бёрюню, къабланны да.

Акъ барс бла къазакъ бёрю

Ас-салам, джангы тёлю,

Танырыкъ болурсуз мени.

Иги умут, иги джора

Тау да, суу да тургъаныча,

Тюбеген а джокъду меннге.

Бир башха халкъ башха тилде

«Сени халкъынг бизбиз» деб,

Даулашалла мени бла.

Тутулду мени тилим:

Тиймесе да манга окъ,

Джюрегим джарылыб ёлдюм.

Акъ барс бла къазакъ бёрю

Бири хырылдай, бири улуй,

Къайтардыла джашаугъа.

Ючеуленбиз энди биз –

Кюрешебиз къаджыкъмай

Къураргъа Элибизни.

Мухаджир да, мюлтеджи да,

Джыйдырайыкъ халкъгъа эс,

Къошулугъуз джыйыннга.

Сермешейик дин ючюн,

Сермешейик джурт ючюн –

Къошулугъу джыйыннга.

Джуртуна, джазыууна

Миллетни тирилтирге

Ючюбюз этгенбиз ант.

Сынау джолну барабыз

Биз хазырбыз ёлюрге,

Джангыз халкъ болсун эсен.

 

ДЖАШАЙЫМ ДЕСЕ — ДЖАШАРЫКЪДЫ ХАЛКЪ

Джашайым десе – джашарыкъды халкъ,

Баргъан джолу болмаса хакъ,

Ол кёб палах да кёрлюкдю.

«Мадар этсенг – этерме къадар»,-

Халкъ башына этмейин мадар,

Ёле эсе уа –

Салах да тартылмаз анга,

Кеси кесин ёлтюрген халкъгъа,

Къылынмаз джаназы, къазылмаз къабыр да.

Дини, тили, джурту ючюн кюрешмей,

Динсиз, тилсиз, джуртсуз да къалыб,

Башхалагъа джутдурса кесин –

Ол халкъгъа джокъду дуния, ахырат да.

Динин, тилин, джуртун да сакълаб,

Эл-кърал болургъа излемеген халкъ,

Аны ючюн кюрешмеген, сермешмеген халкъ –

Дуниядан болады талкъ.

Джашайым десе – джашарыкъды халкъ,

Баргъан джолу болмаса хакъ,

Ол кёб палах да кёрлюкдю.

 

КЪАРТ БЛА ТУУДУГЪУ

Нартламы,- деди къарт,- тишликни туудугъуну къолуна тутдура, ала уа пелиуанла болгъандыла.

- Аланы уллулукъларын сеннге ангылатыр ючюн айтайым. Ма ол отну кёремисе,-деди къарт, кёкде Кюнню кёргюзте.

-        Ол отмуду сора,- деди сабий.

-        Хоу, аны нартла джакъгъандыла, Къарангыны джарытыр ючюн, къоркъутур ючюн.

-        Аны ючюнмю къуру?

-        Андан сора да, ала анда тишлик этиб ашагъандыла. Энди ангыла, нартла къаллай болгъанларын – Кюн алагъа бизге бу отча кёрюннгенди.

-        Нартла тишликни неден этгендиле, тишлери да темирденми болгъанды,-деб, сорду туудугъу.

-        Кюн таякълагъа къарангыны чанчыб, чырылдатыб, ашаб тургъандыла ала. Нартла кетгенли биягъы къарангы дунияны кючлеб башлагъанды...

-        Нартла Джерге къайытырыкъ тюлмюдюле да?

-        Къарангыны биз кесибиз хорлаялмасакъ, къайытырыкъдыла. Алай а, биз да нарт улулабыз, уллу нартланы къыйнамагъанлай, къарангыны хорлаб къоярбыз,- деди къарт, джангы тишликни туудугъуну къолуна тутдура.

 

КЕЛИР БОЛУШЛУКЪ АНДАН

«Халкъ, Джурт» деген бир инсан —

Мен кетгенме узакъгъа.

Алай а, ауруйду джан:

Турады анда халкъым,

Табалмагъанлай хакъын.

Хакъсыз халкъны ёлюрюн,

Ашырады кюрешде,

Ашырады сермешде.

Нарт юзюкден болса да,

Ёзю болса да бекджа́н,-

Джокъду ёлмезлик бир джан.

Ашалады темир да,

Бошалады ёмюр да.

Тохтаусуз баргъан кюреш

Къылыч бла келмеген,

Келялырмы къалам бла?

Келям бла келмеген,

«Хакъ Сёз, Акъ Сёз» билмеген,

Миллет бола да билмез.

Хакъ сёз бла, Акъ сёз бла,

Сакъланныкъды, къатланныкъды

Халкъны тини, тили да.

Хакъ сёзденди Акъ сёз да,

Ол кертини ангыламагъан,

Хакъ айтханча джашамагъан –

Дуниядан болады талкъ.

Хакъ сёз бла Акъ сёздю

Къара ишлеге тыйгъыч.

Сёздю эм кючлю сауут,

Анга тенг къайда къылыч?

Хакъ сёз кюч берген иннет

Къутхарлыкъды адамны.

Къутхарлыкъды дунияны.

Мен Хакъ сёзге базама,

Миллетиме джарар деб,

Кече-кюн да джазама.

Меники джарамаса,

Кесибиз мадар этсек,

Аллах да этер къадар.

Келям, къалам да – Андан,

Ол буюргъанны этейик,

Къолдан келгенни этейик –

Келир болушлукъ Андан.

 

ИЗЛЕУ

1

Кёзле, кёзле, кёзле...

Изле, изле, изле....

2

Бар эди сёзю-башы,

Хар неси да бар эди.

3

Сёзден болмады къарыу.

Тохтады келиу-барыу.

4

Джюрекде къалды ызы,

Сёзледе къалды ызы.

5

Къалюбаладан келген бир къыз –

Тюбеген эдик джолда.

Къаллай бир джылны, джолну

Бир-бирге тюбер ючюн

Келген эдик тохтаусуз.

6

Сора уа?

Сен кетдинг ахырзаман таба,

Къалюбала таба кетдим мен.

6

Джолда кимге тюбери –

Белгисизди.

7

Джолла, джолла, джолла...

Бушууму, насыбмы,

Ёлюммю, джашауму

Сакълай болур алда?

8

Кёзле, кёзле, кёзле...

Изле, изле, изле....

 

БАРМЫДЫ БОЛУШАЛЛЫКЪ?

Кюн къамата чууакъ Кёкден,

Алагъа да, къайгъым кёбден,

Эс буралмай, мен барама.

Арыб-талыб мен джыгъылсам,

Ёлюм джетиб, той къурлукъду,

Къар – кебиннге буруллукъду.

Дангыл тюзде барама Мен.

Бизден сора джокъду бир джан.

Бизден сора джокъду бир джан.

Не бир джаяу, не бир атлы,

Кёрюнмейди тёгерекде.

Джангыз – Кюн,  ол да – Кёкде.

Сёлеше барама Кюн бла.

Ёзге , ол да батарыкъды.

Джангыз кесим къаллыкъма, сора.

Огъай, къалыб кетмем джангыз –

Мен рахатыракъ болурма,

Кече да баргъанлай турурма...

Келди кече, айтханымча.

Джарый кече къардан, Айдан,

Барама къайры эмда къайдан?

Къалюбаладан

Бара тургъан адамгъа,

Бармыды болушаллыкъ?!

 

НАЗМУМА

Былайгъа дери биз келдик бирге.

Былайда сен буруласа халкъ таба.

Мен а – баргъанымча – Хакъ таба.

Сен энди боллукъса джамагъат бла, эл бла.

Джалан аякъларымы къаната ташла,

Кёкге узалгъан къолларымы кюйдюре джулдузла,

Ёз тутдурлукъ бир аш, магъана

Излерикме тёнгегиме, джаныма да.

Ол джандет ашны излей,

Алгъа къарасам – ахырзаман:

Не къалюбалагъа, не ахырзаманнга

Элтмезлик бир джолну керекме табаргъа.

Тамыры къалюбалада,

Тирелген терекни кёлеккесинде

Тургъан джанланы джазыкъсынама.

Ол терекни бутакъларында

Къанатлылагъа да ауруйду джаным.

Къайсы джолну барсам да,

Болурма тирелирге ахырзаманнга.

Алай а, манга

Джол кёргюзтген барды бир Кюч.

Берилген эсе да джашау ёнгкюч,

Джокъду тюнгюлюу, саудан ёлюу джокъду.

Ахырзаманны эслеб, илгениб, юркюб,

Ала ёмюрде да чыгъаллыкъ тюлдюле андан.

Къалюбала таба барыу да – ёлюм,

Ючюнчю джолну уа – кёрмесе да кёзюм –

Джюрегим турады сезиб.

Джазылгъан назму – тарта артха,

Айтылгъан сёз тарта джерге,

Айтыллыкъ сёз тарта ёрге,

Барама кетиб. Тутхан джолум

Айтылгъан сёзюм, сау къал. Разы бол.

Назмучу бла назмусу

Назмучу джолоучуду. Джангы джолну,

Ючюнчю джолну – ёмюрлюк джолну,

Излей, джашайды, ёледи ол.