Дјне тјрбиесініѕ теориясы мен јдістемесі
ЖАТТЫҚТЫРУ ПРОЦЕСІН ЖОСПАРЛАУ
жүктеу/скачать 396 Kb.
|
| ЖАТТЫҚТЫРУ ПРОЦЕСІН ЖОСПАРЛАУ
Жаттықтыру процесінің ұзақтығына байланысты жоспарлаудың перспективалық және жедел деген екі түрі болады. Перспективалық жоспарлау төрт жылға немесе бір жылға арналып жасалады. Ал жедел жоспарлау, айлық (мезоцикл) апталық (микроцикл) және жеке жаттықтыру сабақтарына арналып жасалады. Микроциклге спортшы қатысатын жарыстардың түрі уақыты сол жарыстағы спортшының орындайтын міндеті, оның дайындығындағы аралық кіші міндеттер және жыл көлемінде орындалатын үлкен міндеттерсипаты, жүктеменің көлемі кіргізіледі. Әдістемелік нұсқаулар. Бақылау түрлерінің және дәрігерлік бақылаудың жүргізілу уақыты белгілінеді. Жылдық жоспар жасағанда спортшының шамасы, мүмкіншіліктері спорттық көрсеткіштерінің өсу қарқыны негізге алынады. Жоспарды спортшымен келісе отырып жасаған дұрыс. Ол жоспардың дұрыстығына сеніп, оның дұрыс орындалуына бар мүмкіншіліктерін пайдалана білуі керек. Жылдық жоспардың міндеттері жедел жоспар жасалғанда кеңінен, нақты ашыла көрсетіледі. Мезоциклдер (айлық цикл) 3-4 микроциклдерден құралады да, 2-3 екпінді және 1-2 қалпына келу толқындары түрінде жүргізіледі. Микроцикл дегеніміз бірнеше жаттықтыру сабақтары мен қалпына келу күндерінен құралған, жаттықтыру процесі түрінің толық біткен, бірақ қайталанатын апталық циклі. Микроциклдердегі денеге күш түсіру толқын түрінде өзгеріп тұрады да, 2-3 екпінді кездерден, қалпына келтіру жаттықтыруларынан құралады. Жарыс кезінде спортшығы жоғары қалпына келу жағдайы жасалуы, денеге күш түсіру дұрыс бөлінуі қажет. Микроциклдегі дене қуаты қасиеттерін, тәсілін, тактикасын дамытатын жаттығулар араластырылса, өз кезегімен берілуге тиіс. Күш жылдамдығын керек ететін спорт түрлерінің жалпы дайындық кезеңі микроцикліндегі жаттықтыру сабақтарының мынадай міндеттері бар: тәсіл дайындағы және жылдамдықа тәрбиелеу; қалпына келтіру жаттықтырулары, тәсіл дайындығы және күш жылдамдығын тәрбиелеу; арнайы тәзмдәләкті дамыту; жалпы төзімділікті дамыту. Арнайы дайындық кезеңіндегі циклді спорт түрлерінің микроциклдегі жаттықтыру міндеттері: тәсіл қозғалыстарын жетілдіру және жылдамдық мүмкіндіктерін тәрбиелнеу; арнайы төзімділікті дамыту; қалпына келтіру жаттықтырулары; жарыс жағдайында қолданылатын арнайы төзімділікке тәрбиелеу. Жоғарыда берілген жаттықтырулар әсері спортшының жалпы өмір сүру тәртібін (оқу бітіру, еңбек ету) толықтырады, күшейтеді, жұмыс қабілеттілігін арттырады. Жаттықтыру сабағы жаттықтыру процесін ұйымдастырудың негізгі түрі болып келеді. Ол дайындық, негізгі және қорытынды бөлімдерден тұрады. Дайындық бөлімінің мақсаты – спортшы денесін негізгі бөлімде өтетін қарқынды, көлемді жұмысқа дайындау. Дайындық бөлімінде әр түрлі жалпы дайындық жаттығулары қолданылады. Мысалы, жүгіру жаттығулары, әр түрлі снарядтармен жаттығу, жалпы жаттығу, екі екіден, топтық жаттығу т.б. Арнайы дайындық бөлімінде спорт түріне, жаттықтыру міндетіне байланысты арнайы дайындық және жарыстық жаттығулар қолданылады. Дайындық бөлімінің ұзақтығы сыртқы ортаға, жаттықтыру процесінің кезеңіне, спортшының квалификациясына, жағдайына байланысты 15 минөттен 30 минөтке дейін созылады. Негізгі бөлімнін міндеті – тәсілді, тактиканы жетілдіру және дене қуаты қаситтерін дамыту болып келеді. Алғаш жаттығу тәсілін үйрету, сонан соң дене қуаты қасиетін дамыту міндетері қолданылады. Жаттықтырудың қорытынды бөлімі күш түсіруден кейін спортшының организмін қалпына келтіру процесін тездету үшін өткізіледі. Денені босату жаттықтырулары , жеңіл жүгіру, спорттық және қозғалмалы ойындар қолданылады. Жаттықтыру сабақтары жеке, топтық, фронтальды, айналмалы жаттығу түрлерінде өткізіледі. Әрбір жаттықтыру сабағына конспекті жазылады. Конспектіде жаттықтыру өткізу күні, ұзақтығы, міндеттері, құрал-жабдықтар, жаттықтыру мазмұны, жаттығуларды орындау саны, әдістемелік нұсқаулар көрсетіледі. Жаттықтыру процесі барысында қолданылған әдістер мен амалдардың нәтижелік деңгейін анықтау үшін бақылау мен бағалауды қолдану қажет. Бақылау сапалы болуы үшін спортшының жаттықтыру мен жарыс жүктемелерін, амалдарды тізімдеп, қағазға түсіріп отыруы керек. Бақылау спортшы дайындығының өсу деңгейін білу үшін ғана емес, артық жаттығып облдыру деңгейіне дейін жібермеу үшін де керек. Артық жаттығу, болдыру деңгейі екі түрге бөлінеді. Ұзақ психикалық қозудан, тынышсыздықтан (мысалы, жиі өткен жарыстар) және ұзақ психикалық тежелуден (мысалы, бір сарынды жаттықтыру, зорығу). Артық жаттығу түрлері күш түсіруге көп байланысты. Ұзақ мерзімде қайталанған көп күш түсіру артық жаттығудың бірінші түріне, ал ұзақ мерзімде аса көп түсіру екінші түріне әкеліп соқтырады. Жаттықтырушылар артық жаттықанда спортшыны әбден титықтатып тастайтын мынадай қателерді білуі керек: жаттықтыру әдістемесінің қателігі (біртіндеушілік принципін сақтамау, көп күш түсірудің арасындағы демалу уақытының аздығы, өте көп жарыстар және т.б.); спорт тәртібінің бұзылуы (түнгі ұйқының аз болуы, дем алу жағдайының нашарлығы, теледидарды, кинофильмдерді көп көруі т.б.); әлеуметтік ортаның жаман әсері (сабақтың ауырлығы, көптігі, нашар оқу үлгерімі, мектептегі, отбасындағы ұрыс-керістер, маңайындағы адамдардың спортқа деген нашар көзқарасы); денсаулықтың бұзылуы. Жұмысқа қабілеттілігі азайғанға дейін де артық жаттығып, болдыра бастаудың белгілері біліне бастайды. Бірінші кезенде спортшы психикасының өзгеруі (тынышсыздық, сенімсіздік, әлсеруі т.б.). Екінші кезенде организм қызметінде өзгеріс пайда болады (ұйқы нашарлайды, тамаққа тәбет жоғалады, салмақ кемиді, ішек-асқазан жолдарының жұмысы бұзылады, спортшы тез терлейді, тез қалпына келе алмай, әл жинауы нашарлайды т.б.). Үшінші кезеңде жұмыс қабілеті нашарлайды. Басында қимыл үйлесімсіздігі, сонан соң қозғалыс қасиеттерінің деңгейі төмендей бастайды. Сондықтан бірінші болдыру белгілері біліне бастығанда-ақ жарыс жаттығуларын доғарып, ауыртпалықты аз бере қажет. Қалпына келу процесіне белсенді демалыс, денені уқалау т.б. жатады. Жаттықтыруды мүлдем тоқтатып қоюға болмайды, ол кері әсерін тигізуі мүмкін. Жоғарыда айтылған болдыра белгілері жоғалған соң біртіндеп жаттықтыру көлемін, сонан соң күш түсіру қарқынын көбейтіп, жаттықтыруды жоспар бойынша одан әрі жалғастыра беру қажет. жүктеу/скачать 396 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|