Дүниетаным және оның негізгі түрлері. Дүниетаным
жүктеу/скачать 145.79 Kb.
|
| 3. Сана мәслесі
Сана философиясы-зерттеу пәні сананың табиғаты, сондай-ақ сана мен физикалық шындықтың (дененің) арақатынасы болып табылатын философиялық пән. XIX ғасырда Артур Шопенгауэр сана-сезімді "ғаламды бұзу"деп атады[1], сана құпиясы адам білімінің бүкіл корпусында (жиналысында) ең қараңғы орын болып қала береді. ХХ ғасырда сана философиясы зерттеудің ең танымал бағыттарының біріне айналды, жыл сайын осы тақырыпта көптеген әдебиеттер жарық көреді. Қазіргі американдық философ Ричард Рорти тіпті сана философиясы бүгінде жалғыз пайдалы философиялық пән деп санайды. Проблемасы философия сананың қалануы Антикалық. Платон мен Аристотель қазіргі дуалистердің бастаушылары болып табылады, өйткені олар ақыл материядан бөлек онтологиялық шындық ретінде өмір сүреді деп сенген. Монизм дәстүрінің бастауында тағы бір грек философы Парменид бар, ол болмыс пен ойлау біртұтас деп тұжырымдайды. Сана қазіргі уақытта Декарт, Спиноза, Локк және Юм ұғымдарында философтарды зерттеудің маңызды объектісіне айналады. Бүгінгі таңда сана философиясы негізінен аналитикалық философия аясында дамуда. Сана философиясы тек теориялық мәнге ие емес. Біріншіден, ғылыми психология қандай болуы керек және бұл мүмкін бе деген сұрақтың жауабына байланысты. Екіншіден, сана теориялары этикалық және тіпті құқықтық мәселелермен байланысты, мысалы, ерік бостандығы және адамның өз әрекеттері үшін жауапкершілігі. Сонымен, Қазіргі сана теориялары жасанды интеллект тұжырымдамасының дамуына айтарлықтай әсер етеді. Психофизикалық проблема деп те аталатын сана мен дененің арақатынасы туралы мәселе көбінесе сана философиясының негізгі теориялық мәселесі болып саналады. Философиядағы сана мәселесінде сананың қалыптасуы туралы әр түрлі көзқарастар бар. Солардың бірі сананың космостан (не құдайдың ақылынан) пайда болды деген көзқарас. Сана барлық тірі организмдерге тән немесе сана тек адамның қасиеті. Сана космостан (құдайдың ақылынан) пайда болғаны туралы көзқарас: монадалар теориясы (монадология) - Лейбниц негізін салды, Даниил Андреев оны ары қарай дамытты. Дүниеде бөлінбейтін және мәңгілік монадалар бар — алғашқы рухани бастамалар,олар сананың негізі; Шарден теориясы, бұл теория бойынша сана— адамнан тыс мән, материяның "ішкі түрі", "миы"; Толбет теориясы, бұл теория бойынша Әлем— гиганттық ақыл, сана—материяны жасайтын өзара өрістердің нәтижесі; Гилозоизм теориясы, бұл теория бойынша барлық материяның (тірі, өлі табиғат) жаны бар, табиғаттың жаны бар болуы — материяның қасиеті. Сана рухани таза жанға тән, жалпы алғанда сананы үшке бөлуге болады: материалдық болмысқа жататын сыртқы тән сезімі; ішкі ой-өріс сезімі; рухани болмысқа жататын алғашқы таза сана — рухани сана. Сана құрылымына эмоциялық, соның ішінде адамның көңіл-күйлері сезімі,сонымен бірге ерік процестері,ол адамның алдына қойған мақсатына ұмтылуы, талаптануы және соған байланысты әрекет жасауы жатады. Өзіндік сана –адамның өзін тұлға ретінде түсіну және бағалау, адамның өзінің іс-әрекеттері мен олардың нәтижелерін, өзінің өзге адамдармен өзара әрекетін және өзіне қатынасын құратын, индивидтің өзі туралы шартты түрде тұрақты, азды-көпті ұғынылған түсініктерінің қайталанбас жүйесі. Л.С.Рубинштейн былай дейді: «өзіндік сананың дамуының нағыз қайнар көзі мен қозғаушы күшін - оның айналасындағылармен өзара қатынасының өзгеруінде көрінетін индивидтің шын мәніндегі дербестігінен іздеу керек». Өзіндік сана тұлғаның әрі қарай дамуына әсер етеді, ал өзіндік сананың дамуындағы жағымсыз ауытқулар тұлғаның үйлесімді құрылымын бұзып, мінезінің бұрыс қалыптасуына алып келеді. жүктеу/скачать 145.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|