Дост дијарынын јолчулары мүӘллиф: доктор мисбаһ ЈӘзди
Бешинҹи дәрс Беһиштә, аҹлыг вә сүкута јол тапанларын хүсусијјәтләри
жүктеу/скачать 2.39 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәјәрли ирсләр
- Аҹлыг һаггында
- Аҹлығын вә сүкутун мүсбәт тә’сирләри
Бешинҹи дәрсБеһиштә, аҹлыг вә сүкута јол тапанларын хүсусијјәтләри
Дөрд хүсусијјәтАллаһ-тәала Ислам Пејғәмбәринә (с) хитабән бујурур: “Ја Әһмәд, анд олсун иззәт вә ҹәлалыма, һәр бәндәдә дөрд хүсусијјәт олса, ону беһиштә дахил едәрәм: дилини зәрури вә фајдалы олмајан бәјанлардан горусун; гәлбини вәсвәсәләрдән һифз етсин вә шејтани шүбһәләрә јол вермәсин; бүтүн әмәл вә ишләрини ҝөрдүјүмү унутмасын; ҝөзүнүн нурлу олмасында аҹлығы сәбәб билсин.” Дәјәрли ирсләрҺәдисин давамында Аллаһ-тәала Өз пејғәмбәринә бујурур: “Еј Әһмәд, каш аҹлығын вә сүкутун нә гәдәр ширин вә тә’сирли олдуғуну биләјдин.” Һәзрәт әрз етди: “Пәрвәрдиҝара, аҹлыг вә сүкутун тә’сири нәдир?” Аллаһ-тәала һәзрәтин ҹавабында һәмин тә’сирләри бу ардыҹыллыгла садалајыр: 1. Һикмәт (аҹлыг вә сүкут һикмәтин вә һәгигәтләрлә танышлығын мүгәддимәсидир); 2. Гәлбин горунмасы (аҹлыг вә сүкут нәтиҹәсиндә гәлбин бүтүн ихтијары инсанын өз әлиндә олур.); 3. Мәнә (Аллаһа) доғру јахынлашма (бәндә аҹлыг вә сүкут васитәси илә өз мә’будуна јахынлаша биләр); 4. Ардыҹыл һүзн вә кәдәр (сүкут әсәрләриндән олан һүзн бәјәнилмиш бир һалдыр); 5. Халгдан еһтијаҹсызлыг; 6. Һагг данышыг (халгын вар-дөвләтиндә ҝөзү олмајан инсан кимсәдән горхуб-чәкинмәдән һаггы дејә билир); 7. Ҝедишатдан архајынлыг (гане инсан үчүн варлыг вә ја касыб олмағын фәрги јохдур. Доланышыг проблемләри ону дүшүндүрмүр) Сонра Аллаһ-тәала бујурур: “Еј Әһмәд, билирсәнми бәндәм мәнә нә вахт јахынлашыр?” Һәзрәт әрз едир: “Билмирәм.” Аллаһ-тәала бујурур: “Бәндәм аҹ вә сәҹдәдә олдуғу һалда мәнә јахын олур.”
ИзаһИнсанын јараныш мәгсәди онун камиллијә вә әбәди бир мәкана чатмасыдыр. Сәадәт јолуну тапмаг үчүн дөрд шәртә әмәл етмәк лазым ҝәлир. Ме’раҹ һәдисиндә гејд олунмуш ујғун дөрд шәртә әмәл едәнләр үчүн Аллаһ беһишт гапыларыны ачыр. Һәмин дөрд шәртдән икиси заһири әзалара, дил вә гарына аиддир. Нөвбәти ики шәрт исә инсанын гәлби илә бағлыдыр. Онлардан бири гәлбин шејтани вәсвәсәләрдән горунмасы, диҝәри исә инсанын Аллаһын нәзәрләрини унутмамасыдыр. Илк ики шәртә әмәл етмәк, шүбһәсиз ки, сон ики шәртә әмәл етмәкдән даһа асандыр. Сон ики шәртә јалныз ҹидди пәһризләр (ријазәт) васитәси илә әмәл етмәк мүмкүндүр. Дили чох данышмагдан, гарыны чох јемәкдән горумаг шејтанла мүбаризә јолларындандыр. Шејтанын һәдәфи тәкҹә дил вә гарын олмаса да, бу ики әза инсанын јолуну азмасында даһа чох рол ојнајыр. Гарныны горуја билән инсан шәһвәтләринә дә даһа чох нәзарәт едә билир. Дилини горујан инсан үчүн ҝөзүнү вә гулағыны горумаг да асан олур. Инсанын аҝаһлығыны әлиндән алан, онун дүшүнҹәсини күтләшдирән ән әсас амилләрдән бири гарынгулулугдур. Инсан долу гарынла дүшүнҹә габилијјәтини итирир, мүталиә едә билмир, намазда диггәти јајыныр. Бу зәрәрләр артыг тәҹрүбәдә сүбута јетмишдир. Һәзрәт Әлинин (ә) тә’биринҹә, долу гарынла ибадәтә дајанан инсан халгы алдатмаға чалышан мәст инсана бәнзәјир. Мәст олан, дүшүнә билмәјән инсанын фырылдаглары бир анда ашкарландығы кими, долу гарынла ибадәт едән инсанын да пәрәстишинин һеч бир дәјәри вә е’тибары јохдур. Гарын долу олдугда инсан өз дүшүнҹә габилијјәтини итирир. Ајағына ағыр даш бағланмыш гуш һаваја галха билмәдији кими, долу гарынлы инсанын да руһу пәрваз едә билмир. Чох јемәк инсан руһунун нуруну вә ләтифлијини мәһв едир. Руһла бәдән арасындакы әлагә мүрәккәб бир бағлылыг олса да, долу гарынла ибадәтә дајанан инсан өз руһунун ағырлығыны һисс едир. Аҹлыг һаггындаРәвајәтләрдә аҹлығын мәдһ олунмасы о демәк дејил ки, инсан әзаб-әзијјәт ичиндә аҹлыг чәкмәлидир. Адәтән, инсанларын нәзәринә чатдырылыр ки, тох гарын инсан руһунун пәрвазы үчүн бөјүк манеәләрдәндир. Руһ инсанын гәлбини вә дүшүнҹәсини күтләшдирир. Инсан о гәдәр аҹ галмамалыдыр ки, гүввәси олмасын. Нә дә о гәдәр јемәмәлидир ки, отуруб галсын. Әлламә Тәбатәбаинин тә’биринҹә, рәвајәтләрдә “аҹлыг” дедикдә гарынгулулуг етмәмәк, јүнҝүл јемәк нәзәрдә тутулур. Нөвбәнөв хөрәкләр јемәк нәинки зәрәрли дејил, һәтта инсанын сағламлығы үчүн фајдалыдыр. Рәвајәтләрдә исә там аҹлыгдан јох, орта һәдди ҝөзләмәкдән данышылмышдыр. Аҹлыг һаггында әхлаг китабларында әтрафлы шәкилдә бәһс олунмушдур. Аҹлыг васитәси илә уҹа мә’нәвијјат мәгамына чатанлар аз дејил. Ме’раҹ һәдисиндә Ислам Пејғәмбәри (с) сүкутун тә’сирләри һаггында сорушур. Бу о демәк дејил ки, һәзрәт сүкутун фајдаларындан хәбәрсиз иди. Мәгсәд ујғун суал-ҹаваблар васитәси илә јер әһлинә төвсијәләр вермәк, онлара камиллик јолуну ҝөстәрмәкдир.
1. Аҹлығын вә сүкутун илк дәјәрли тә’сири һикмәтдир. Јәни аҹлыг вә сүкут васитәси илә инсан һәгигәтләрә, чәтин дәрк олунан ҝерчәкликләрә јол тапыр. Инсан өз мәһдуд тәҹрүбәси илә дә аҹлығын вә сүкутун фајдаларыны анлаја биләр. Әҝәр диггәт етсәниз, рамазан ајынын сонунда инсанын руһу санки пәрваз етмәјә һазыр олур. Һәмин мәгамда мә’нәви ләззәтләр һәмишәкиндән даһа габарыг шәкилдә дујулур. Она ҝөрә дә бәдәнә гуллуг едәркән руһун пәрвазыны унутмаг олмаз. Гәдәринҹә јемәк мүсбәт фәалијјәтләр үчүн зәруридирсә, һәддиндән артыг јемәк инсан мә’нәвијјатына өлдүрүҹү тә’сир ҝөстәрир. Инсанын руһи гүвввәләриндән сајылан ағыл јалныз аз гидаланан организмдә ҝүҹлү фәалијјәт ҝөстәрә билир. 2. Аҹлыг вә сүкутун икинҹи дәјәрли тә’сири гәлбин шејтани вәсвәсәләрдән горунмасыдыр. Оруҹ тутмуш мө’минләр тәҹрүбәдә әмин олмушлар ки, гарын аҹ олдуғу вахт инсан гәлби хошаҝәлмәз һиссләрдән узаг олур. Гарынгулулар да чох јахшы билирләр ки, тохлуг инсанда хошаҝәлмәз һаллар јарадыр. 3. Аҹлыг вә сүкутун үчүнҹү әсас тә’сири инсанын Аллаһа јахынлашмасыдыр. Аллаһа јахынлашма, һәгиги камиллик мө’минләрин вә мүттәгиләрин әсас һәдәфидир. Ујғун али һәдәфә чатмаг үчүн гәлб јерсиз нәфс истәкләриндән, пуч дүнјәви мејлләрдән горунмалыдыр. Инсанын илаһи вә мә’нәви шәхсијјәтинин формалашмасы үчүн ҝүҹлү ирадәјә еһтијаҹ дујулур. Бу саһәдә оруҹун мүстәсна әһәмијјәти вар. Оруҹ инсан ирадәсини мөһкәмләндирир, ону Аллаһа јахынлашма сәмтинә јөнәлдир. 4. Аҹлыг вә сүкутун дөрдүнҹү әсас тә’сири даими һүзндүр. Чохсајлы рәвајәтләрдә һүзн бәјәнилмиш сифәт кими тәгдим едилир. Амма бу о демәк дејил ки, инсан даим гашгабаглы вә гәзәбли олмалыдыр. Сөһбәт јерсиз, һәдсиз-һүдудсуз шадлығын гаршысыны алан һүзн һаләти һаггындадыр. Аҹ вә сакит инсан һеч вахт бош јерә шадланыб өз инсани шәхсијјәтини јаддан чыхармыр. О даим мәтанәтли вә арам олур. Амма унутмамалыјыг ки, вар-дөвләтин әлдән чыхмасы нәтиҹәсиндә јаранан һүзн бәјәнилмәмиш бир һалдыр. Рәвајәтләрдә мәдһ олунан јерсиз шадлығын габағыны алан һүзндүр. Мә’лум олдуғу кими, илаһи пејғәмбәрләрин мүһүм вәзифәләриндән бири халгы горхутмаг олмушдур. Әлбәттә ки, бу сајаг хәбәрдарлыгларын мәгсәди инсанларын диггәтли олуб, өз өмүр сәрмајәләриндән даһа фајдалы шәкилдә истифадә етмәсидир. Өмрүнүн бир һиссәсини дәјәрсиз ишләрә сәрф етмиш бир инсан тәәссүф һисси кечирәрәк, пәришан олур. Чүнки о чох гијмәтли бир сәрмајәни әлдән вердијини анлајыр. Бә’зи өвлијаларын һәтта һалал ишләрдән дә чәкинмәси сәбәбсиз дејил. Мө’мин инсан өвлијаларын һәјатына нәзәр саларкән өз өмрүнү фајдасыз биләрәк гәмләнир. О белә бир гәрара ҝәлир ки, бурахылан нөгсанлары арадан галдырыб өмрүнүн галан һиссәсинин гәдрини билсин. 5. Аҹлыг вә сүкутун башга бир тә’сири инсанын башгаларына еһтијаҹ дујмамасыдыр. Јалныз башгаларына мөһтаҹ олмајан инсан азад ола билир. Амма даим дадлы хөрәкләр, мүхтәлиф дүнјәви ләззәтләр һаггында дүшүнән инсан өз азадлығыны әлдән верир. Гарынгулу инсан даһа чох дөрдајаглылара охшајыр. Һәзрәт Әлинин (ә) тә’биринҹә, онун фикири-зикири от-әләфдир. Белә бир тамаһ нәтиҹәсиндә инсан чохсајлы проблемләрлә үзләшир. Нәфсин тәләб етдији бәр-бәзәкли сүфрәләр, дадлы хөрәкләр һазырламаг үчүн чохлу пула еһтијаҹ дујулур. Белә инсан һалал јолла өз еһтијаҹыны тә’мин едә билмәдикдә, һарам јола әл атыр. 6. Гарынгулулугдан вә чох данышмагдан чәкинән инсан даим һаггын мүдафиәсинә һазыр олур. Ади һәјат тәрзи кечирән инсан кимсәнин гаршысында ҝөзүкөлҝәли олмур. О һәр јердә, һәр заман дүнјапәрәстләрин әксинә олараг һаггы дејә билир. Аза гане олан белә инсанлар өз ҝәлир мәнбәләрини итирмәкдән горхмурлар. Аза гане олан инсан истәнилән бир әдаләтсизлијә гаршы сәсини галдырыр вә һаггы мүдафиә едир. Аза гане олан инсан үчүн ән дәјәрли шеј онун абыр-һәјасыдыр. Гарынгулулар исә өз нәфс истәкләрини тә’мин етмәкдән өтрү истәнилән бир сифәтә дүшүрләр. 7. Аҹлыг вә сүкутун диҝәр бир фајдасы һәјат сәвијјәси илә бағлы нараһатлыгларын арадан ҝөтүрүлмәсидир. Аҹлыг вә сүкуту өзүнә сипәр етмиш мө’мин үчүн јағлы тикә илә арпа чөрәјинин фәрги јохдур. Аз хәрҹә өјрәшмиш бу инсанлар истәнилән бир һалда Аллаһын гәзавү-гәдәриндән разы галыр, һеч вахт бәдбинләшмирләр. Рәвајәтин давамында Аллаһ-тәала бујурур: “Билирсәнми бәндәм нә вахт мәнә јахынлашыр?” Һәзрәт әрз едир ки, билмир. Аллаһ-тәала бујурур: “Аҹлыг вә сәҹдә һалында!” Шүбһәсиз ки, бу ики һал ејни вахтда баш версә, даһа јахшы олар. Аҹ һалда сәҹдә едән инсанын руһу даһа јүксәкләрә пәрваз едә билир. Аҹ инсан Аллаһ гаршысында даһа тәвазөкар олур, өзүнү бөјүк билмир. Белә бир вәзијјәтдә сәҹдә етдикдә исә онун диггәти илаһи дәрҝаһа даһа чох ҹәзб олур. жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|