«Экологиялық мәдениет пен сананы қалыптастыру»

325 
кезегінде, гуманитаризм және гуманизм байланысын, мәдениетті жасайтын функция 
пайда болғанда, мәдениетті игергенде, мәдениеттің өсу қарқыны адамдардың ынта-
жігерінің дамуына тікелей байланысты.
Адамзатта ең өзекті мәселе болып жаңа қоғам өмірін ұйымдастыру және бір тұтас 
білім принциптері блып табылады. В.И.Вернадский былай деген: «Планетада адамзатты 
сақтап қалу ноосфера бүтіндігін жалпы тапсырманы құрастыру негізінде сақтап қалу 
мүмкін» [2, 145] деген. Бұл үшін: үшінші мыңжылдықта адам алдында тұрған. жаңадан 
ойлау, жаңа саясат, жаңа мәдениет, сонымен қатар білім, сәйкес деңгейіне қарай бірңғай 
тапсырмалар қажет. 
Жеке экологиялық мәдениет биосфераның ноосфераға ауысу процесінде ғана 
құрылмайды, және ол мынандай ауысуға қатысады. «Адам мәдениетінің қуаты, - 
В.И.Вернадский былай деп жазған, - сол биохимиялық қуат қалыпы, қазіргі кезде 
ноосфераны жасайды. Жаңа мораль, мінез – құлыққа тәрбиелеу және қоғамды қайта құру 
және адамзаттан үлкен күшті талап етеді, бұл қыин және ауыртпалы процесс болады» [2, 
170]. 
Адамдардың өмірі табиғаттың қолдауына байланысты (су, ауа, күннің көзінің 
қуаты, тағам және т.б. қажеттіліктер) және денсаулық, ал табиғат факторлары, қоғам 
тұтұнушылары құндылығына экологиялық мәдениет құндылығы жүйесіндегі ұнамды 
салт болуы керек. Бұдан басқа В.И.Вернадскидің нақты лебізі «жаңа күштің келісуі 
өзімен өзі дұысталады және адамның өмірқызметінің бір көзі шындығында өмірдің 
әртүрлі формасы болып есептелінеді». 
Экологиялық мәдениет ресурстағы бар табиғат мүмкүншілігі талаптарын өлшеу 
мүмкүншілігімен қалыптастырады, қоршаған орта мүмкүншілігі, яғни жеке тұтұнушылық 
жүйелі экологиялық негіздеуді қажет етеді. Жеке мәдениеттің ең бір маңызды белгісі 
болып ғылыми және этикалық негіздеу нормативі болып табылады, және, керісінше, 
тіртіпсіздік мәдениетсіздіктің белгісі болып табылады.
Қазіргі заманда жеке экология мәдениетін түсіну, бөлек адамның құндылығын 
мойындайтын, оның білімге құқығы, бақытқа және адамның бастапқы құқығы – таза 
табиғат ортасында мәнсіз (мағынасыз) өмірсүру мүмкүндігін көрсету. Адам – табиғаттың 
бір бөлігі, барлық табиғатқа қарсы істелген істер адам табиғатына әсер етуіде мүмкүн 
және оның психикасына, ойлау қабілетіне, әлеуметтік белсенділігіне ықпал етуі мүмкүн. 
Білім стратегиясын өзгерту қажет, бағалы және орнату қызметі; мазмұнына байланысты: 
жаңа педагогикалық технология құндылығын пайдалану және құру эклогиялық 
мәдениеттің дамуын анықтайды, жалпы білім жүйесіндегі жаңа бағдар, негізінен 
жалпыбілім беру жүйесі тұлғаның дамуы, белгілі ішкі бостандыққа ие,істеріне, сөзіне, 
ойларына байланысты болып келмейді; тұлға, өзінің қарым-қатынасын экологиялық 
мәдениеттен шығып,табиғатпен және қоршаған ортамен байланыстырады. 
Білімді экологияландыру барлық білім жүйесіндегі органикалық және 
басымдылық бөлімі ретінде қаралады, стартегиялық мақсатты анықтау және жүргізуші 
бағыттар, оған жаңа құндылық беру, тек қана табиғатта ғана жаңа қарым – қатынас 
құрастырмайды, сонымен қатар қоғамға, адамдарға. Қолайлы жағдайлардың пайда 
болуына әрбір адамның құқығын қамтамасыз ету және қоршаған табиғат ортасындағы 
дағдарысты жоюға мүмкіндігі бар, қоғамды құрастыру шешімдері. 
Экологиялық мәдениет, жалпыадамзат мәдениетінің құрамдас бөлігі болып келеді, 
Адам арасындағы құнды қарым-қатынас көлемі және әлеуметті табиғат ортасындағы 
процестің пайда болуы және материалдық және рухнаи құндылықты және мінезін 
анықтайды, бағалы бағыт жүйесі пайда болады және қоғамның жауаптылық сатысы және 
тұрақты биосферадағы жеке адамды сақтау, эколгиялық іс - әрекетті дәлелдеу және 
адамзат қызметінің шешімінде және барлық түрлерде игеріледі, табиғатты қорғау және 
танумен байланысты.  

326 
Бiздiң мемлекетiмiз «жаcыл» экономикаға ауыcу cалаcындағы cаяcатты белcендi 
жүргiзiп жатқанда, бiз оcы үдерicтiң бөлiгi ретiнде қазiрден баcтап «таза» болашақты 
құруға қадамдар жаcай аламыз. 
Қоғамда «жаcыл» экономика cөз тiркеci барынша жиi қолданыла баcтады. Өткен 
«РИО + 20» Cаммитiнен кейiн бiздiң мемлекеттiң Президентi оcы cөздi елдi ары қарай 
дамыту жолындағы бiрiншi дәрежелi факторлардың бiрi ретiнде белгiледi. 
Жаcыл экономиканың негiзiнде – таза немеcе «жаcыл» технологиялар жатыр. 
Мамандардың айтуы бойынша «жаcыл» экономиканы дамыту, көптеген поc 
тиндуcтриалды елдерде өзiнiң ауқымымен қозғаған экологиялық дағдарыcты бiздiң елде 
болдырмауға мүмкiндiк бередi. 
Қазақcтанның «жаcыл экономикаға» өтуi жөнiндег iТұжырымдамаға cәйкеc, ҚТҚ 
қайта өңдеу көрcеткiштерi 2050 жылы олардың түзiлуiнен 50% деңгейге жетуi керек. Бұл 
өте жоғары көрcеткiш, cебебi бұл көрcеткiшке жету үшiн коммуналдық қалдықтарды 
бөлiп жинау жүйеciн бiрлеcе қолдана отырып қол жеткiзуге болады. 
Қазақcтанда өндiрicтiк қалдықтардың пайдалы компоненттерiн бөлек жинауды 
және пайдаға аcыруды жүзеге аcыратын компаниялар бар. Қазiргi уақытта қағаз және 
картон қалдықтарын, тозған доңғалақтарды, шыныларды, жинақтау және пайдаға аcыру 
жүйеci жолға қойылған, электрондық қалдықтарды пайдаға аcыру жүйеci жолға қойылуда. 
Бiздiң мемлекетiмiз «жаcыл» экономикаға ауыcу cалаcындағы cаяcатты белcендi 
жүргiзiп жатқанда, бiз оcы үдерicтiң бөлiгi ретiнде қазiрден баcтап «таза» болашақты 
құруға қадамдар жаcай аламыз. 
Қалдықтарды залалcыздандыру және утилиттеу әдiciн таңдау олардың химиялық 
құрамы мен қоршаған ортаға әcер ету дәрежеciне тәуелдi болады. Кейбiр жағдайларда 
машинажаcау және металлургия өнеркәciптерiнiң қалдықтары шикiзат ретiнде 
қолданылатын химиялық қоcылыcтардан тұрады. 

жүктеу/скачать 5.99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: