4. ТҰРЛАУСЫЗДЫҚТЫ БАҒАЛАУДЫҢ БАСТАПҚЫ КӨЗДЕРІ
Топтардың 3-ескертуде сипатталған есепке алу саясатын қолдану процесінде басшылық мәлім емес активтер мен міндеттемелердің теңгерімдік құнына қатысты бағалаулар мен болжамдарды басқа көздерден қолдануы тиіс. Бағалар мен оларға байланысты болжамдар тиімді деп саналатын тарихи тәжірибе мен басқа да факторларға негізделген. Нақты нәтижелері бұл бағалардан ерекше болуы мүмкін.
Бағалар мен олардың негізінде жатқан болжамдар тұрақты тексеріліп тұрады. Есепке алу бағаларындағы өзгерістер бағалар қайта қаралатын кезеңде, егер өзгеріс тек сол кезеңге ықпал ететін болса, немесе өзгеріс кезеңінде және алдағы кезеңдерде, егер өзгеріс ағымдағы кезеңге де, алдағы кезеңге де ықпал ететін болса, танылады.
Төменде келесі қаржы жылында активтердің және міндеттемелердің теңгерімдік құнын елеулі түзетудің елеулі тәуекелін көтеретін теңгерім күніндегі тұрлаусыздықты бағалаудың басқадай көздері мен болашаққа қатысты бастапқы пайымдаулар келтірілген.
Күмәнді дебиторлық берешек, өтімсіз тауарлы-материалдық қорлар мен ұзақ мерзімді активтерді сатып алуға берілген аванстар бойынша резервтер
Басшылықтың күмәнді дебиторлық берешек пен ұзақ мерзімді активтерді сатып алуға берілген аванстар бойынша резервтерді анықтауы басшылықтың өтімсіз тауарлы-материалдық қорлар бойынша резервтерді тану мен бағалауды анықтауына қосымша басшыдан Топтың аталған активтерді іске асыру қабілетінің ең жақсы бағалары негізінде болжамдарды қолдануды талап етеді. Жалпы экономикадағы немесе басқа да осындай жағдайлардағы өзгерістердің нәтижесінде теңгерім күнінен кейін басшылық аталған шоғырландырылған қаржылық есептемені дайындау кезінде жасалған қорытындылардан ерекшеленуі мүмкін қорытындыларды жасай алады.
Мерзімі кейінге қалдырылған салықтық активтер
Мерзімі кейінге қалдырылған салықтық активтер әр есептік күнге бағаланады және есебінен активтің барлық сомасы немесе бөлігі өтелуі мүмкін салық салынатын жеткілікті пайданың болу мүмкіндігі енді болмайтындай дәрежеде азаяды. Осындай ықтималдықтың бағасына күтілетін өнімділік негізінде талқылаулар жатады.
Топтың қызметкерлерінің өтелетін ұзақ мерзімді берешегі
Топтың қызметкерлерінің өтелетін ұзақ мерзімді берешегі кез келген құнсыздануды шегергенде тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін қолдана отырып, өтелім құны бойынша бағаланады. Пайыздық табыс пайыздарды тану шамалы болған уақытта қысқа мерзімді берешектен басқа тиімді пайыздық мөлшерлемені қолдану жолымен танылады.
Негізгі құралдардың пайдалы қызмет мерзімі
3-ескертуде көрсетілгендей Топ негізгі құралдардың пайдалы қызмет мерзімдерін әр жылдық есептік кезеңнің соңында қарайды. Активті пайдалы қолдану мерзімін бағалау экономикалық пайдалану, жөндеу және қызмет көрсету жөніндегі бағдарлама, технологиялық жақсарту мен басқа да іскерлік шарттар сияқты факторларға байланысты. Басшылардың негізгі құралдардың пайдалы қызмет мерзімін бағалауы аталған шоғырландырылған қаржылық есептеменің күнінде бар тиісті ақпаратты көрсетеді.
2008 жылы Топ 2007 жылы «Интерьер мен шаруашылыққа арналған заттар» тобының құрамында болған белгілі бір активтердің пайдалы қызмет мерзімін қайтадан қарады. 2008 жылы бұл топқа 7 жылдық қызмет көрсету мерзімі белгіленді, ал активтердің бөлігі 10 жыл пайдалы қызмет мерзімімен «Сейфтер» жеке тобына бөлінді. Сондай-ақ 2008 жылы Топ өтелімді есептеу әдісін «Барлық түрдегі компьютерлер мен серверлер», «MAINFRAME сыныптық серверлер», «Ноутбуктер», «Деректерді өңдеу бойынша сыртқы құрылғылар мен жабдықтар» және «Көшірме-көбейту техникасы» топтары үшін жеделдетілгенінен турасына қайта қарады. Есептік бағалау нәтижесінде негізгі құралдардың тозуы бойынша жалпы шығыстар 146,842 мың теңгеге азайды.
Негізгі құралдар мен бейматериалдық активтердің құнсыздануы
Топтың негізгі құралдарының, жабдықтарының немесе бейматериалдық активтерінің әр объектісін пайдалану бір бірінен ақша қаражаттарын тәуелсіз түрде алуды қамтамасыз етпейтіндігіне, өз алдына біртұтас технологиялық процестің құрамындағы бір бірінен бөлінбес жекелеген операцияларды білдіретіндігіне байланысты, онда Топ құнсызданудан болған ықтимал залалдарды өндіргіш бірлікті бірдейлендіру негізінде бағалайды. Топтың тұтастай алғандағы барлық активтері Топтың өндіргіш бірлігі болып табылады. Әр есептік күнге Топ активтің ықтимал құнсыздануының қайсы бір белгілері болуын бағалайды. Егер осындай белгілер болатын болса немесе, егер құнсыздану нысанына жыл сайын тестілеу жүргізу талап етілетін болса, онда Топ өтелетін соманы бағалайды.
Заемдар бойынша капиталдандыру
3-ескертуде көрсетілгендей есепке алу саясатына сәйкес мақсатты пайдалануға дайындау немесе сату үшін елеулі мерзімді талап ететін активтер болып табылатын тікелей білікті активтерді сатып алуға, салуға және өндіруге жататын заемдар бойынша шығындар аталған активтердің өзіндік құнында активтер оларды мақсатты пайдалануға немесе сатуға дайын болмайынша есепке алынады.
5. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР
2008 ж. мен 2007 ж 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша негізгі құралдар мына түрде берілген:
|
Жер
|
Ғимараттар мен үймереттер
|
Машиналар мен беріліс жабдықтары
|
Көлік және басқа да құралдар
|
Аяқталмаған құрылыс
|
Барлығы
|
Құны
|
|
|
|
|
|
|
2007 ж. 1 қаңтарда
|
662,656
|
6,965,680
|
100,264,203
|
3,621,302
|
11,534,949
|
123,048
|
Түсімдер
|
108,220
|
76,270
|
257,201
|
241,366
|
13,225,428
|
13,908
|
Аяқталмаған құрылыстан негізгі құралдарға, бейматериалдарға және тауарлы-материалды қорларға аудару
|
151
|
1,225,720
|
3,585,812
|
98,444
|
(4,987,045)
|
|
Ішкі орын ауыстырулар
|
-
|
18,210
|
(20,384)
|
2,174
|
-
|
|
Істен шығуы
|
-
|
(69,684)
|
(227,132)
|
(34,371)
|
(2,475)
|
|
2007ж. 31 желтоқсанда
|
771,027
|
8,216,196
|
103,859,700
|
3,928,915
|
19,770,857
|
|
Түсімдер
|
1,428
|
24,350
|
157,954
|
385,041
|
20,178,636
|
|
Аяқталмаған құрылыстан негізгі құралдарға, бейматериалдық активтерге аудару
|
3,377
|
418,603
|
15,299,959
|
119,462
|
(15,899,328)
|
|
Ішкі орын ауыстыру
|
-
|
18,510
|
(56,917)
|
38,407
|
-
|
|
Істен шығуы
|
(3,211)
|
(27,353)
|
(291,537)
|
(29,536)
|
(419)
|
|
2008ж. 31 желтоқсанда
|
772,621
|
8,650,306
|
118,969,159
|
4,442,289
|
24,049,746
|
|
Жинақталған тозу
|
|
|
|
|
|
|
2007ж. 1 қаңтарда
|
-
|
(1,224,561)
|
(31,935,643)
|
(1,458,944)
|
-
|
|
Ішкі орын ауыстыру
|
-
|
(1,848)
|
2,954
|
(1,106)
|
-
|
|
Кезеңге есептелгені
|
-
|
(235,397)
|
(4,507,482)
|
(375,114)
|
-
|
|
Істен шығуы
|
-
|
8,788
|
182,923
|
32,450
|
-
|
|
2007 ж. 31 желтоқсанда
|
-
|
(1,453,018)
|
(36,257,248)
|
(1,802,714)
|
-
|
|
Ішкі орын ауыстыру
|
-
|
(2,389)
|
26,279
|
(23,890)
|
-
|
|
Кезеңге есептелгені
|
-
|
(301,581)
|
(4,370,447)
|
(384,672)
|
-
|
|
Істен шығу
|
-
|
12,321
|
274,892
|
28,435
|
-
|
|
2008ж. 31 желтоқсанда
|
-
|
(1,744,667)
|
(40,326,524)
|
(2,182,841)
|
-
|
|
Теңгерімдік құны
|
|
|
|
|
|
|
2008ж. 31 желтоқсанда
|
772,621
|
6,905,639
|
78,642,635
|
2,259,448
|
24,049,746
|
|
2007 ж. 31 желтоқсанда
|
771,027
|
6,763,178
|
67,602,452
|
2,126,201
|
19,770,857
|
|
2008 және 2007жж.31 желтоқсандағы жай-күй бойынша негізгі құралдар жөніндегі ақпарат мыналардан тұрады:
|
2008
|
2007
|
Бастапқы құны бойынша толық амортизацияланған негізгі құралдар
|
5,667,987
|
4,306,843
|
Теңгерімдік құны бойынша қолданыстағы емес негізгі құралдар
|
58,366
|
113,361
|
Жыл ішіндегі сыйақы бойынша капиталдандырылған шығыстар
|
1,393,051
|
1,182,887
|
Аяқталмаған құрылыс негізінен «Ұлттық электр тораптарын жаңғырту» және «500 кВ Солтүстік-Оңтүстік транзиттің екінші электр жеткізу желісін салу» жобаларын іске асыру шеңберінде сатып алынған жабдықтармен ұсынылған.
Топтың мемлекет пен тұтынушылардың алдында электр жеткізу магистралдары бойынша электр энергиясын үздіксіз тасымалдау жөніндегі міндеттемелері бар, сәйкесінше, өзінің объектілеріндегі авариялық қорларды өндірістік стандарттарға сәйкес белгіленген деңгейде қолдауға міндетті. Осындай авариялық қорларға авария болған жағдайда шұғыл қолданылуы мүмкін белгілі бір қосалқы бөлшектер, жабдықтар мен материалдар кіреді. 2008 ж. мен 2007 ж. 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша теңгерімдік құны 315,923 мың теңге және 235,577 мың теңге негізгі құралдар, сәйкесінше, авариялық қорларға енгізілді (20-қосымшаны қараңыз).
2008 жылы Топ 2007 жылы «Интерьер және шаруашылық мақсаттағы заттар» тобының құрамында болған белгілі бір активтердің пайдалы қызметінің мерзімін қайта қарады. 2008 жылы аталған топқа 7 жыл қызмет мерзімі белгіленді, ал активтердің бөлігі 10 жыл пайдалы қызмет мерзімімен «Сейфтер» жеке тобына бөлінген болатын. Сондай-ақ 2008 жылы Топ өтелімді есептеу әдістемесін «Барлық түрдегі компьютерлер мен серверлер», «MAINFRAME сыныптық серверлер», «Ноутбуктер», «Деректерді өңдеу бойынша сыртқы құрылғылар мен жабдықтар» және «Көшірме-көбейту техникасы» топтары үшін жеделдетілгеннен турасына қайта қарады. Нәтижесінде есептік бағадағы өзгерістер, негізгі құралдардың тозуы бойынша жалпы шығыстар 146,842 мың теңгеге азайды.
6.БЕЙМАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕР
2008 және 2007 жж. 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша бейматериалдық активтер мына түрде ұсынылған:
|
2008
|
2007
|
Құны
|
|
|
1 қаңтарда
|
1,826,373
|
1,716,171
|
Түсімдер
|
31,762
|
46,556
|
Аяқталмаған құрылыстан аударымдар
|
57,927
|
76,918
|
Істен шығуы
|
(60,236)
|
(13,272)
|
31 желтоқсанда
|
1,855,826
|
1,826,373
|
Жинақталған өтелім
|
|
|
1 қаңтарда
|
(742,421)
|
(427,020)
|
Кезеңдер ішіндегі есептелгендер
|
(302,117)
|
(328,673)
|
Істен шығуы
|
60,233
|
13,272
|
31 желтоқсанда
|
(984,305)
|
(742,421)
|
31 желтоқсандағы теңгерімдік құны
|
871,521
|
1,083,952
|
2008 жылы Топ 57,927 мың теңге сомасына объектілерді аяқталмаған құрылыстан бейматериалдық активтерге ауыстырды (2007ж.: 76,918 мың теңге), соның ішінде SICAM SAS, «ЦИРКОНИЙ» және WINCC, SIMATIC STEP 7 бағдарламалық қамтамасыз етулер.
7. ҚАУЫМДАСТЫРЫЛҒАН КОМПАНИЯЛАРҒА ИНВЕСТИЦИЯЛАР
2008 ж. және 2007 ж. 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша қауымдастырылған компанияларға инвестициялар мына түрде ұсынылған:
|
2008
|
2007
|
1 қаңтарға қарай
|
23,225
|
30,935
|
Қауымдастырылған компаниялардың залалдарындағы үлесі
|
(2,729)
|
(7,710)
|
31 желтоқсанға қарай
|
20,496
|
23,225
|
2005 жылы Топ «Мехэнергострой» АҚ-мен бірлесіп Қазақстан Республикасында тіркелген «Батыс-транзит» АҚ қауымдастырылған компаниясын құды. «Батыс-транзит» АҚ негізгі қызметі Солтүстік Қазақстанды Ақтөбе облысымен жалғастырып тұратын өңіраралық желілерді салу бойынша жобаларды іске асыру болып табылады. Топ «Батыс-транзит» АҚ-ның жарғылық капиталындағы өзінің үлесін 1,000 мың теңге сомасындағы ақша қаражаттарымен және 59,000 мың теңге сомасына аяқталмаған құрылыспен құрды.
2008ж. және 2007ж. 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша Топ «Батыс-транзит» АҚ-ның 20% акциясын иеленді.
«Батыс-транзит» АҚ-ға қатысты жиынтықталған қаржылық ақпарат 31 желтоқсандағы жай-күй бойынша төменде берілген:
|
2008
|
2007
|
Теңгерім деректері
|
|
|
Барлығы активтер
|
23,482,547
|
10,039,656
|
Барлығы міндеттемелер
|
(23,240,178)
|
(9,923,530)
|
Таза активтер
|
242,369
|
116,126
|
|
|
|
Топтың қауымдастырылған компаниялардың таза активтеріндегі үлесі
|
20,496
|
23,225
|
|
|
|
Пайдалар мен залалдар туралы есептің деректері
|
|
|
Жиынтығы табыстар
|
167,619
|
14,027
|
Бір жылдағы таза залал
|
(13,646)
|
(105,326)
|
Бір жылдағы қауымдастырылған компаниялардың таза залалдарындағы Топтың үлесі
|
(2,729)
|
(7,710)
|
Достарыңызбен бөлісу: |