М.Вебердің “әлеуметтік әрекет” теориясы
Макс Вебер (1864-1920) Неміс экономисі, тарихшысы және философы
Басты еңбегі: «Протестанттық этика және капитализмнің рухы»
»
М. Вебердің ғылымға қосқан негізгі үш үлесі бар:
ол әлеуметтік іс-әрекеттердің субъективті мағыналарын ашты,
экономикалық себептерден гөрі әлеуметгік себептерге, ал әлеуметтік проблемаларды зерттеуде объективтілікке сүйену қажеттігін алға тартты.
Әлеуметтік әрекетті М. Вебер типтерге бөледі:
- ұтымды-мақсатты әрекет. Бұл әрекет субъектінің саналы түрде алдына қойған мақсатына жетуге ұмтылуымен сипатталады. Осы әрекетті іске асыру барысында басқа адамдар мен заттар құралдар ретінде қолданылады;
- құнды-ұтымды әрекет - белгілі бір абсолюттік құндылыққа (этикалық, эстетикалық, діни, т.б.) саналы түрде жетуге бағытталған әрекет;
- 3) аффекті әрекет, - ол субъектінің, көңіл-күйі мен сезімінен туындайды; 4) дәстүрлі әрекет, бұл қалыптасқан әдет-дағды арқылы іске асатын әрекеттің түрі.
Француз ғалымы Эмиль Дюркгейм (1858-1917)
Э. Дюркгеймнің еңбектері “О разделении общественного труда”, “Правила социологического метода”, “Самоубийство”, т.б.
Э.Дюркгеймнің “социологизмі” теориясы
Э.Дюркгеймнің айтуы бойынша әлеуметтанудың ғылымға айналуы үшін
оның ғылыми әдісін дамытудың маңызы зор.
Оның негізгі еңбектерінің бірі «Әлеуметтік еңбекті бөлу туралы:
Әлеуметтану әдісінде» ол әлеуметтік өмірді әлеуметтік фактілер негізінде
рационалистік түсіндіру қажеттілігін атап өтті.
Әлеуметтануды әлеуметтік фактілер туралы ғылым ретінде түсіндіре отырып,
Э.Дюркгейм бұл фактілерді «морфологиялық» және «рухани» деп бөлді.
- Біріншісі - халықтың тығыздығы, байланыс бағыттарының болуы,
елді мекендердің табиғаты және т.б. (қоғамның «материалдық субстраты»);
- Екіншісі - дәстүрлер, әдет-ғұрып, дін, мораль, заңдар,
сән және т.б. (қоғамның «ұжымдық санасы»).
Э.Дюркгейм «аномия» (нормалардың болмауы) ұғымын әлеуметтануға енгізді.
Ол қоғамдық өмірдегі дезорганизация, яғни нормалар мен құндылықтарға деген сенімнің болмауы, әлеуметтік таптар мен топтар арасындағы келісімнің тұрақсыздығы.
Достарыңызбен бөлісу: |
