Емтихан билеті №1 Саясаттану оқу және ғылым пәні ретінде. Жауап: Саясаттану — саясат туралы, яғни мемлекеттік және

Азаматтық қоғам идеясы өте ерте пайда болды. 
Аристотель еңбектерінің өзінде біз азаматтық қоғамдағы меншіктің рөліту
ралы пікірлерін кездестіреміз. Ол кім меншікке ие болса, сол ізгіліктің, ад
амгершіліктің де иесі болады деп жазды. 
Кейінірек осы мәселеге елеулі үлес қосқандар Ш. Монтескье, Т. Гоббс, 
Т. Пейн, Ж.Ж. 
Руссо және тағы да басқалары болды. Дегенмен, азаматтық қоғамтұғырн
амасын жасауда ерекше еңбек еткен немістің атақтыфилософы – 
Гегель. Оның ойынша, азаматтық қоғаммемлекеттен тәуелсіз нарықтық э
кономиканы, әлеуметтіктоптарды, таптарды, корпорацияларды, институтт
ардықамтиды. Олардың мақсаты қоғамның өміршендігін жәнеазаматтық қ
ұқықты жүзеге асыруды қамтамасыз етуде. 
Азаматтық қоғамның құрамына адамдардың өздерітудырған қауымдасты
қтар (отбасы, кооперациялар, ассоциациялар, қоғамдық ұйымдар, кәсіби,
шығармашылық, спорттық, этникалық және басқа бірлестіктер), азаматта
рдың өндірістік және жеке өмірі, олардың әдет-ғұрпы, салттары. 
Азаматтық қоғамда адамдардың экономикалық, саяси жәнерухани өміріні
ң түрін еркін таңдауына және жүзегеасыруына заң жүзінде кепілдік беріле
ді. Олар мемлекеттарапынан қатаң тәртіпке алынудан сенімді түрдеқорға
лады. Адамның жалпы құқықтары сақталады, бұзылмайды. 
Азаматтық қоғам экономикасының негізі –
әр түрліменшіктегі көп укладты экономика. Бұл қоғамның әрбірмүшесінің 
нақтылы меншігі болады және оны өз қалауынасай пайдалана алады. Со
ндықтан мұнда белсенді іскерлікке, тапқырлыққа, жемісті еңбек етуге кең 
жол ашылады. 
Азаматтық қоғам материалдық, мәдени жоғары дамығаншақта құқықтық 
мемлекетке айналады. Құқықтық мемлекетол демократиялық жолмен қаб
ылданған заң үстемдік ететін, оның алдында бәрі де тең саналатын, жеке
адамның құқығыжан-
жақты қамтамасыз етілетін мемлекеттік құрылыс.Заңүстемдігінің мызғым
астығы елдің Конституциясындабекітіліп, басқа заңдар мен ережелік акті
лерге таралады. Заңдар халықтың еркін білдіреді және оны барлық адам
дар, мемлекеттік органдар мен мекемелер орындауға міндетті. Мұнда ме
млекет пен азаматтар екі жақты өзаражауаптылықта болады. Билік шын 
мәнінде бөлінеді, олардың міндеттері мен қызметтеріне шек қойылады, ө
зарабақылау қамтамасыз етіледі. 
Құқықтық мемлекетте адамның адамгершілік қасиеттері, боры сезіміжауа
пкершілігі биік дамиды. 
Құқықтық мемлекет жоғары үкіметтің қаулы-
қарарларыменкіргізілмейді. Ол үшін мемлекет жан-
жақты дамып, пісіпжетілуі керек 
2.Жаһанданудың түрлері. 
Ақпараттық юкоммуникациялық жаһандану —
қазіргізаманғы интеграциялық үрдістердің ішінде аса ықпалдысы. Оған: к

оммуникациялық мүмкіндіктерді дамыту жәнеғарыштық кеңістікті ақпарат 
беру үшін пайдалану; жаhандық ақпарат желілерінің пайда болуы және т
ез дамуы; адамзат тұрмысындағы көптеген үрдістердіңкомпьютрлендіріл
уі жатады. Сонымен қатар, келешекте екібағыттағығарыштық жүйелерді б
асымдылықпен дамыту; байланыстырудың жеке жүйесі мен жаhандықпоз
ицияланудың дамуы; ақпараттық коммуникациялықкешендердің негізінде
бизнесті,өндірістік үрдістер мен үйшаруаларын басқарудың жаhандық жү
йесін құру; өмір сүруүрдістерінің мейлінше үлкен бөлігін компьютрлендіру
мен роботтау жүреді; 
Этникалық жаһандану негізгі екі үрдістен тұрады — 
планета халқының санының өсуі және әр түрлі этникалықтоптардың өзар
а ассимиляциясы.
3.Білім және әлеуметтік теңсіздік. 
Білім беру – бір ұрпақтан екінші ұрпаққа әлеуметтік тәжірибені және 
білімді берудің күрделі процесі. Атап айтқанда, білім - бұл жүйелік білімді 
беру және ол өркениетті қоғамда орын алған көп түрлі компоненттер мен 
элементтердің болуын талап етеді. Білім беру – міндетті екі субъектісі – 
мұғалім және білім алушы, яғни оқытушы және оқушы бар, 
ұйымдастырылған процесс. Осы субъектілер болмаса білім беру процесі 
болмайды. Білім беру процесі әлеуметтік тәжірибе немесе өткен 
ұрпақтың қалдырған білімге, нақты материалдарға негізделген, мақсатқа 
бағытталған процесс. 
Білім беру ол оқу процесі және осы мағынада қатысушылардың жаңа 
білімдерді игеруі. Білім берудің әр түрлі мақсаттары мен міндеттері 
болуы мүмкін. Бірақ, қазіргі әлемде, көбінесе, білім беру жүйесі туралы 
сөз қозғалады. Кәсіби білім берудің нақты іске немесе кәсіпке үйрету 
ретінде ежелгі тарихы 
бар. 
Сондықтан
, 
кәсіби білімберу белгілі бір қолөнерге немесе мамандық
қа оқыту болыптабылады. Білім беру 
мен оқыту түсініктері арасындасондай ерекше айырмашылық жоқ, бірақ б
ілім беру түсінігікөлемі бойынша оқыту түсінігіне қарағанда ауқымдырақ. 
«Үйрету» түсінігі қолданбалы сипаттағы белгілі бір нақтыбілімді игеруге б
ағытталған нақты мағынаға ие. Мысалы, бастапқы кәсіптік білім беру жүй
есіне қатысушылардыслесарь, машинист, тігінші, электрик, 
оператор кәсіптерінеүйрету. Білім беру пайда болғанынан бастап, адамза
ттыңәлеуметтік құндылығына айналды. Ол қоғам дамуыныңажырамас бө
лігі болып табылады. Толық мағынада, білімберудің әлеуметтік институт 
ретіндегі пайда болуынанбастап қоғамның өзінің дамуы, 
оның экономика
лық
, 
әлеуметтік және рухани прогрестері білім беру деңгейінетәуелді бол
ып қалды. Білім интенсивті түрде дамып жатқанмемлекеттерде мектепте
р мен басқа да білім орталықтарыпайда болып, халықтың сауаттылығы а
ртып, өзініңдамуының қарқынын жоғарылатуда. Мысал ретінде ЕжелгіГре
ция, Рим, Византия, Персия, 
Египет, Қытай, Үндіелдерін айтуға болады. Бұл елдерде білім беру жоғар

ықарқынға ие болып, аталған елдер сол дәуірлерде әлемніңбасқа елдері
мен салыстырғанда алға жылжып, жоғарыдамыған болып табылды. Бүкіл
Еуропа тарихы ғылым мен білім олардың экономикалық, техникалық жән
е руханиқарқынды дамуында шешуші роль атқаратындығына дәлелбола 
алады. Әлемнің қазіргі дамыған елдері білімніңарқасында жоғары технол
огиялық және экономикалықдамуға қол жеткізген. 
Өз уақытында
, 
XVIII 
ғасырдыңбасында Англия елі философы Ф. Бэконның “Білім —
күш” принципі арқасында ілгері жылжыды. Бұл принцип барлықЕуропа е
лдерінің бұдан арғы саясаты мен идеологиясынанегіз болды. Сциентикал
ық бағыт ғылым мен білімніңқоғамдағы мәнін оларды қоғамдағы алғашқы 
құндылықретінде анықтай отырып абсолюттендіреді. Бұлтұжырымдарда 
шындық бар, жоғарыда айтылғандай, ғылыммен білімнің арқасында Еуро
па барлық елдерден үстемболып шықты. Бірақ, бұл принципте үстемелеу
, 
яғни білімберу 
мен ғылымның ролін абсолюттендіру бар. Адамзаттыққоғамда, білім мен 
ғылымнан басқа, адамгершілік, дін, 
философия, саясат және құқық, мәдениеттің алар орындарыерекше. Білі
м беру мен ғылым адамзаттың тұрмыстықформаларымен өзара әрекетт
есіп, олардың өздерінеәсерлерін сезініп, оларға өздері де әсер етеді. 
Сон
ыменбірге
, 
білім көрсетілген формаларға әсер 
етіп қана қоймай
, 
әлеумет
тік мобильділік пен қоғамның әлеуметтікқұрылымына да әсер етіп, жеке, к
үрделі, автономды жүйеболып қала береді. 
Білімді социология ғылымында қарастыру ерекшелігінекөшсек, 
социология білімді әлеуметтік институт ретіндеқарастырады. Әлеуметтік 
институт —
бұл өздерініңнормалары мен ережелері бар, белгілі бір қызметтератқара
тын, қоғамдық өмірдің жеке салаларындағыәлеуметтік қатынастарды рет
теп отыратынинституционалдық мекемелер немесе ассоциациялар(ұйым
дар). С.С. Фроловтың айтуы бойынша, «әлеуметтікинститут —
бұл мәнді қоғамдық құндылықтар мен процедураларды біріктіретін, қоғам
ның негізгіқажеттіліктерін қанағаттандыратын байланыстар мен әлеуметті
к нормалардың ұйымдастырылған жүйесі» [1]. 
Осылайша, социологияда әлеуметтік институт түсінігінекөптеген анықтам
алар беріледі, сөйтсе де олар мазмұндарыбойынша жақын. Егер де әлеу
меттік институттардыңмаңызды жақтарын айтатын болсақ, онда келесіле
рдікөрсетуге болады: 

норма мен статус енгізілген еркін жүйе; 

әдет, дәстүр, іс-әрекет, жүріс-тұрыс 
ережелержиынтығы
; 

ресми және ресми емес ұйымдар; 

қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласын реттепотыратын норма
лар мен мекемелер жиынтығы; 

әлеуметтік іс-әрекеттер кешені [2]. 

Білім — ол әлеуметтік институт, өйткені ол өзінің тұрақтықұрылымы, 
статусы, нормасы, ережесі, символдары бар, автономды түрде әрекет ет
еді. Әлеуметтік институтқа тән, басқа да белгілері бар. 
«Білім беруге байланысты адамдарәрекеттерін реттеуші және ұйымдаст
ырушы нормаларжиынтығы білім берудің әлеуметтік институтт болыптаб
ылатынына куәлік етеді» 
[3]. 
Ең алдымен, білім беру институциаландырылған, 
заңмен бекітіліп
, 
ме
млекет пен қоғаммен мойындалған. Білім әлеуметтік институт ретіндекел
есі құрылымнан тұрады: 

білім беруді басқару органдары; 

білім беру мекемелер тобы (мектептер, колледждер, гимназиялар, л
ицейлер, кәсіптік мектептер, университеттер мен академиялар т.б.); 

шығармашылық одақтар, кәсіптік ассоциациялар, қоғамдар, ғылыми 
және методологиялық кеңестер 
мен басқа да бірлестіктер
; 

оқытушылар мен білім алушылар үшін шығарылғаноқулықтар мен әді
стемелік оқулықтар; 

білім беру бағдарламалары мен білім берудіңмемлекеттік стандартта
ры; 

журналдар мен жылдық басылымдарды енгізетінкезеңдік басылымда
р; 

білім беру мекемелері әлеуметтік және заңдық статусқаие, өзінің жар
ғысы және басқа да құжаттары болады. Олар ғимараттарда орналас
ады, жер көлемі болады, материалдық құндылықтары мен қаржыларғ
а ие. Білімберу субъектілері мыналар: 1) білім алушылар, 
2) 
мұғалімдер. Сонымен бірге, білім беру субъектілерімыналар бола 
алады: білім беру мекемелері (ұйымдар) —
ішінде әлеуметтік қатынастар, нормалар, ережелерорын алатын кәсі
птік белгілері бойынша біріккенадамдар топтары. 
Білімнің кез келген деңгейде екі негізгі қызметі бар. Олар: 1) білім беру; 
2) 
әлеуметтендіру, тәрбиелеу. 
Қазақстан қазіргі уақытта білім беру, адам мен 
бала құқығын қорғау саласындағы барлық негізгі халықаралыққұжаттарға 
қатысушы болып табылады. Бұл жоғары білімсаласындағы жалпыға бірд
ей адам 
құқықтарыДекларациясы
, 
Балалар құқығы туралы Конвенция, Ха
лықаралық адамдардың экономикалық, әлеуметтік жәнемәдени құқықтар
ы Декларациясы, 
Болон және Лиссабон Конвенциялары және басқалар. Джомтьен мен Дак
ардағы«Баршаға арналған білім» Дүниежүзілік форумыныңұсынымдарын

қолдау және жүзеге асыру мақсатындаҚазақстан «Баршаға арналған білі
м» атты Ұлттық іс-қимылжоспарын қабылдады. 

жүктеу/скачать 1.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: