Еркін күрес пен айналысатын спортшылардың Қайта қалпына келтіру жүйесін жетілдіру мазмұНЫ
Дәрігерлік ұстаздық бақылау жүргізу
жүктеу/скачать 151.24 Kb.
|
| 2.1.4 Дәрігерлік ұстаздық бақылау жүргізу
Дәрігерлікұстаздықбақылау (ДҰБ) дегеніміздәрігерменбаптаушының (денетәрбиесімұғалімінің) бірлесебақылауы. Дәрігерлікұстаздықбақылаудыңдәрігерлікбақылауданайырмашылығыоныңтабиғижағдайлардаөткізілуінде: ДҰБжаттығусабағыныңбарысында, оқужаттығужиындарыменспорттықсайыскезеңдеріндежүргізіледі. Дәрігерлікұстаздықбақылаудыңнегізгімақсатыжаттығубарысындақолданылатынжүктемелердіңағзағаәсерінбағдарлауарқылымашықтанужүйесінбасқару, оныңтиімділігінарттыру. Жүктемелердіңағзағаықпалынанықтауүшінолардыңтікелей, созыңқы (табы) жәнежинақталғанкүрделіәсерлеріанықталады. Тікелейәсердепжүктемелердіорындаубарысындағыжәнеолараяқталғаннанкейін, 20-30 минөттейсақталатынағзадағыөзгерістердіайтады. Созыңқыәсердегенімізжаттығусабағынанкейін 2-4, 6-8, 10-12, 18-20, 24-48 сағатуақытөткенненкейінсақталатынөзгерістер. Жинақталғанкүрделіәсержылдықжаттығужүйесініңбелгілібіркезеңіненкейінбайқалатынөзгерістер, яғнибірнешетікелейжәнесозыңқыәсерлержинағы. ДҰБқолмақол (тікелей), күнделіктіжәнемезгілдікезекпенжүргізілетінтексерулеркезіндеөткізілді, сондықтаноныңқолмақол, нетікелей (ТБ), күнделікті(КБ) жәнекезекті(КБ) түрлеріболады [26]. Қолмақолтексеружүктемелердіңтікелейәсерінбағалаумақсатыменжүргізіледі. Олүшінжаттығушытікелейжаттығусабағыныңүстінде, сабақтыңәрбөліміненкейін, немесекейбіржекежаттығуларданкейінтексеріледі. Қолмақолтексерудіөткізудіңбасқадаұйымдастырутүрлерібар: жаттығусабағыныңалдындажәнеолтолығыменаяқталғансоң 20-30 минуттанкейін, жаттығукүніертеңгілік, немесекешкілікмерзімдежүргізугеболады. Қолмақолбақылауарқылыкөптегенсұрақтарғажауапалуғамүмкіндікбар. Мысалы, бірсабақтаорындалғанәртүрліжаттығулардыңөзараүйлесімділігі, жүйелілігі, олардықайталайорындалусандарыменқарқыныныңтиімділігі; жаттығуаралығындағыдемалысуақыттарыныңұтымдылығы; жүктемеқарқыныныңжаттығумақсатынасәйкестігіт.б. Ал, жаттығудан кейін 20-30 минуттан соң алынған өзгерістерді сабақ қарсаңындағы көрсеткіштерімен салыстыра, біртұтас жүктеменің ағзаға деген жалпы әсерін білуге болады. Күніне 2-3 рет жаттығатын жағдайларда күнделікті таңертең және кешке тексерсе де болады. Қолма қол бақылау әрбір жаттығу сабағын ұтымды өткізуге көмектеседі. Күнделікті бақылау жүктемесінің табын, созыңқы әсерін бағдарлауға арналған. Ол үшін бақылауды әр түрлі ұйымдастыруға болады: күнделікті таңертең жаттығу сабағының алдында; бірнеше күн қатар ертеңгілік және кешкі мерзімде; бір екі шағын топтаманың басы мен аяғында; жаттығудан кейін келесі күні, ұйқыдан оянысымен т.б. Күнделікті бақылау түрлі түсті бағытты шағын топтамаларды ұтымды үйлестіруге көмектеседі. Оған қоса спортшының қалыптасу қабілетін дұрыс бағалап, асыра машықтанудан, зорығудан сақтандыруға жәрдемдеседі. Күнделікті тексеруді оқу жаттығу жиындары кезінде жүргізген тиімді. Кезектібақылаулар әрбір 2-3 айдан кейін өткізіледі.Тексеру қарсаңында жаттығуға, қандай болмасын жүктеме орындауға болмайды. Кезекті бақылау жылдық жаттығу айналмасының белгілі бір кезеңінің күрделі әсерін бағалап, жаттығу жүйесін тиімді өткізуге, оны дұрыс жоспарлап, басқаруға көмектеседі. Кезекті бақылау кезіндегі дәрігердің міндеті ағзаның, оның әр спорт түріндегі маңызды жүйелерінің мүмкіндігін, жұмыс қабілетін анықтау. Баптаушының міндеті машықтану дәрежесін бағалау. Тексеру таңертеңгілік уақытта, жеңіл тамақтан кейін 1,5-2 сағат өткеннен соң басталуға тиісті [27]. Сауықтыру дене тәрбиесісаласында кезекті бақылауды, мысалы, К. Купер ұсынған 6 апталық дайындық жоспарын аяқтаған соң жүргізуге болады. Жалпы сауықтыру дене тәрбиесі жүйесінде, көбінесе қолма қол, күнделікті және кезекті тексерулер жүргізілсе жеткілікті. Дәрігерлік ұстаздық бақылау барысында ұзтаздық, психологиялық және дәрігерлік тексеру әдістерінің бәрін қолдануға болады. Тексеру көлемі, тәсілдері ДҰБ мақсаты мен міндеттеріне, оның ұйымдастыру түріне, жаттығу жүйесінің, спорттың, жаттығушы топтың ерекшеліктеріне, құрал саймандармен қамтамасыз етілуіне байланысты [28]. Қолма қол (тікелей) бақылау кезінде жаттығуға кедергі келтірмейтін, сабақтың табиғи ретін бұзбайтын, ұзақ уақыт тілемейтін, қарапайым болса да мағыналы әдістер қолданған дұрыс. Әрине, мүмкіндік болса, радиотелеметриялық тексеру әдістерін пайдаланған жөн. Ал, қарапайым әдістердің ішінде кеңінен қолданылатындары шаршағандықтың белгілерін сырттай көзбен бағдарлау, тамыр соғу жиілігі мен артериялық қан қысымын өлшеу, Лебедев, Ромберг сынамалары, қосымша сынама т.б. Қолма қол бақылау барысында биохимиялық көрсеткіштердің (сүт қышқылы, несеп қышқылы т.б.) маңызы өте зор. жүктеу/скачать 151.24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|