Есептеуіш техниканы жµндеу жєне техникалыќ ќызмет кµрсету

164 
Бҥркеме – есте сақтау (КЭШ) регистірлік есте сақтаумен 
салыстырып қарағанда кӛлемі ҥлкен болады, бірақ шапшандығы кем. 
Дербес компьютерде есте сақтаудың осы тҥріндегі есте сақтаудың 
қҧрылғыларының саны әр қилы болуы ықтимал. Осы заманғы дербес 
компьютерде осы тҥрдің екі-ҥш есте сақтау қҧрылғысы болады. 
Виртуалдьы тәсілмен қҧрылған жад арнайы бағдарламалар 
бойынша ішкі жадтың ТЕСҚ-дан басқа бӛліктерінен және қатты 
жадтан қҧрылатын уақытша жылдам жад. Ҥлкен ақпаратпен 
динамикалық тәсіл бойынша жҧмыс істеу кезінде компьютер жадтық 
кеңістігін нақты мӛлшерлі беттерге не сегменттерге бӛліп, адрестеп 
қояды да, кезекті мәндерді осы орындарға енгізіп, оларды бірден оқып 
шығарады. Мҧндай тәсілмен компьютердің уақытша қҧрған жады 
виртуальды 
жад 
делінеді. 
Компьютер 
электр 
желісінен 
ажыратылғанда ол жойылып кетеді. Соңғы кәсіби компьютерлерде 
оперативті есте сақтау қҧрылғысын кеңейту ҥшін жҥйелік блокқа 
қосымша жад орнатылған басқа тақшаларды да енгізіп қою мҥмкіндігі 
бар. 
Динамикалық тәсілдер-жоғарғы жадтың бір бӛлігінде 64 
Кбайттық не одан да ҥлкен бағдарлама бӛліктерін кезегімен бір-бірлеп 
бірден орындап, орындау аяқталған соң осы ҥшін бӛлінген орынды 
автоматты турде тазалап қою. 
Жадтың бірнеше тҥрі болады: жедел, тҧрақты, сыртқы, кэш, 
CHOS(КМОП), регистрлік. 
Жадтың кӛлемі байтпен ӛлшенеді. Бір байт 8 биттен тҧрады. Бит 
деп 0 мен 1 мәндерінің біреуін ғана қабылдай алатын ақпарат 
ӛлшемінің ең кіші бірлігін айтады. Сонымен бір байт кӛлемдегі жадқа 
бір символ сақтауға болады. Қазіргі кездегі компьютерлердің 
жадының кӛлемі миллиондаған байтқа жетеді, сондықтан оны 
килобайт, мегабайт, гигабайт арқылы қысқаша ӛрнектеген ыңғайлы. 
1Гбайт=1024Мбайт. 
Жедел жад немесе жедел есте сақтау қҧрылғысы ақпараттың кез 
келген бӛлігіне лезде қатынауды қамтамасыз етеді. Бірақ компьютерді 
ӛшірген кезде жедел жадтағы барлық ақпарат бірден жойылады. 
Дербес компьютерлердің жедел жадының ӛлшемі жылдан жылға ӛсіп 
келеді. Pentium типтес компьютерлердің жедел жадының кӛлемі 8 
Мбайттан 256 Мбайтқа жетеді. Жедел жадтың қҧрылысы оны ҥнемі 
ҧлғайтып отыратындай етіп жасалынған. Компьютердің жедел 
жадының кӛлемі ӛскен сайын оның есептеу жылдамдығы артады. 
Жоғарғы жадтың қҧрамында компьютерді жасап шығарған 
зауытта Dos-тың бір бӛлігі жазылып қойылған бӛлім бар.Оны тҧрақты 
есте сақтау қҧрылғысы деп атайды. ТЕСҚ-ның кӛлемі ҥлкен емес 32-
64 Кбайт. Пайдаланушының ТЕСҚ-ға берілгендерді не ӛз 
бағдарламасын енгізуі мумкін емес. Мҧндағы бейнежад монитор 
адаптері пайдаланылатын жад. 

165 
Компьютердің жады-оның қҧрамына міндетті тҥрде енетін 
элементтердің бірі. Ол бірнеше тҥрге бӛлінеді және бір-бірінен 
ӛлшеміне, ақпаратты сақтау мерзіміне және т.б параметрлеріне қарай 
ажыратылады. 
Кэш – жад қойма сияқты, оған аралық деректер мен командалар 
келіп тҥседі. Кӛп мәліметтерді кэш – жадтан алу әрекеті 
процессордың мәліметтерді алуына жеңілдік келтіріп, оның 
жылдамдығын арттыруға жәрдемдеседі. Кэш – жад компьютердің 
жалпы жҧмыс ӛнімділігін арттыруға арналған. Кэш – жад екі деңгейлі. 
Біріншісі 
процессор 
ішінде, 
екіншісі 
процессордан 
сырт 
орналастырылады, кӛлемі 256 -512 кбайт шамасында. 
Қосымша жад және негізгі жад–бірдей микропроцессорлардан 
тҧратын бӛлек тақшалар. Сондықтан бҧл компьютердегі жедел есте 
сақтау қҧрылғысының кӛлемі 1 Мбайтқа тең. 
Жедел есте сақтайтын қҧрылғы (ОЕҚ) ӛзгермелі ақпаратты 
қысқа мерзімде сақтауда пайдаланылады әрі есептеу операциларын 
процессормен орындау барысында ӛзіндеегі ӛзгерістерді мҥмкін етеді. 
Бҧл процессордың ӛңделген деректерден немесе команданың ОЕҚ – 
сынан шыға алатынын білдіреді, содан кейін деректерді 
арифметикалық немесе логикалық ӛңдеуден ӛткізгеннен кейін 
алынған нәтижені ОЕҚ-ға орналастырады. ОЕҚ-ға жаңа деректерді 
бастапқы деректер койылған жерге ғана орналастыру мҥмкін болады. 
Бҧрынғы командасының немесе деректердің ӛшірілетіні ӛзінен ӛзі 
тҥсінікті. 
Сыртқы есте сақтайтын қҧрылғы (СЕҚ) ақпараттты ҧзақ 
уақытқа сақтауға арналған. СЕҚ-ға магниттік таспаға жинақтаушы, 
қатқыл дискіге жинақтаушы, иілгіш дискіге жинақтаушы, оптикалық 
дискіні ойнатқыш жатады. ОЕҚ мен салыстырып қарағанда СЕҚ 
негізінен жеке сақтаудың ҥлкен кӛлеміне ие болады, бірақ 
шапшандығы кӛп тӛмен. 
Тҧрақты есте сақтайтын қҧрылғы (ТЕСҚ) дербес компьютер 
жҧмыс істеген кезде ӛзгермейтін ақпарат сақталады. Мҧндай 
ақпараттты мониторлық–тест бағдарламасы (ол компьютердің 
ажыратылған сәтінде оның жҧмысқа қабілетінің бар жоғын тексереді), 
драйвер (ЭЕМ–нің жекелеген қҧрылғысының мысалы перненің 
жҧмысын басқаратын бағдарлама) жасайды. 
Тҧрақты 
жад–стандартты 
бағдарламаларды,ӛзгермейтін 
мәліметтерді және жҥйелік ақпаратты энергиядан тәуелсіз сақтауға 
арналған жад. Компьютер жҧмысы кезінде бҧл жадтан мәліметтерді 
тек оқуға болады, ал оған ақпарат жазу арнаулы қҧралдар арқылы 
жҥргізіледі. Жадтың ӛзгермейтін тҥрін қҧрады. Мҧнда компьютер 
қҧрылғыларын 
басқаруға 
арналған 
жҥйелік 
бағдарламалар 
орнатылған. Компьютерді іске қосқаннан кейін жабдықтарды 
біртіндей тестілеу ҥрдіс басталады. Процессор мен бейнеадаптерді 
тестілеу процессі аяқталғаннан соң мониторға диагностикалық 

166 
хабарлама шығарылады. Содан соң компьютердің бастапқы жҥктелу 
ҥрдісін басқаратын бағдарлама орындалады. 

жүктеу/скачать 5.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: