Ғ. А. Книязбаев Қазақша күресінің Әдіс-тәсілі мен дамуы
жүктеу/скачать 0.6 Mb.
|
| Салмақ жүктемесі.
Күрес секциясындағы жас балуандармен жаттықтырушы спорт маманы ретінде қарым-қатынас жасау-бұл толасыз шығармашылық қабілет. Бір ғана жаттығуды өзін сәл еске түсіріңізші. Мұндай жаттығушылармен дұрыс қарым-қатынасты ұйымдастыруда шешуге мәжбүр болатын қаншама қозғалыстар, кездейсоқ қарама-қайшылықтар, жаттығушылардың жекпе-жектігі барысындағы нағыз белдесу ережесіне жат қақтығыстар, жаттығушының мінез-құлқына тән проблемалар туындайды десеңізші. Осының барлығы қас-қағым сәтте ойластырылуы бапкерлік шешімге келуі, балуандар қимылынан кеш қалмауы керек.Міне сондықтан да шәкірт жүрегіне жолтабу, күш-қуат көзі жаттығу, төгілген тер мен үздіксіз қимыл-қозғалыс екендігін шәкірт ойына ұялату қарым –қатынас жемісі-әрине, шығармашылық қажет. Оның өзі нақты жаттықтырушылық кәсіпте қалай көрінеді, осыған тоқталайық. Біріншіден, жоғарыда баяндалғандай, жаттығушылар мен жаттықтырушы арасындағы нағыз жүйелі қарым-қатынас берілетін мәліметтің маңыздылығына байланысты: оны тыңдаушы шәкіртке дәл бағыттап, айқын сол күрес тәсілінің мақсатын білдіретін бейнелі сөзді таба білуге байланысты. Екіншіден, жаттықтырушының сыртқы пішінішдегі өзгерісті ғана елеп, оның ішкі әлеміндегі өзгерістерді бапкердің 20
байыптай алмау жаттығу барысында тиімді қарым-қатынас жасауды, шеберлік шыңына шығуға кедергі келтіретініне көз жеткізуге болады. Мысалы, қаншама тер төгіп жаттыққанымен белдесу барысында үнемі сәтсіздікке ұшырауы, бапкерлерін жиі ауыстырып, балуандар арасында беделдене айырылуы сияқты жарамсыз мінезділер жиі кездеседі. Сондықтан да шәкірттермен әңгімелескенде оған ықпал ету жүйесін түрлендіріп отыруға бейімделу қажет-оның күш-қуаты мен айла тәсілінің қалыптасуынан бастап, жеке басының жай күйін, жалпы психологиялық жағдайын, ең ақырында, ұстазға тән педагогикалық дербестілік ерекшелігін ескерген де теріс болмайды. Мысалы, ұстаз ретінде өзінің психологиялық меңгере білу, әр алуан психологиялық кедергілерді жеңу, өзінің шығармашылық сезіміңді шабыттандыру, әр қашан шат көңілді әрі оптимист бола білу. Сіздегі мұндай қасиеттерді ұзатпайық өз шәкірттерінің іс-әрекетінен кездестіруімізге әбден болады. Бұл бапкер бақыты. Кәсіптік-педагогиқалық қарым-қатынастарын игеру дербес шығармашылық деңгейде өту үшін жас спорт мамандары мен шәкірттердің мектеп жасындағылары мен жұмысты ұйымдастыруда төмендегі кезеңдерді басшылыққа алған жақсы нәтиже береді. Олар: күрес өнерімен машықтанушы шәкірттер, жаттығу барысындағы әрбір қимыл-қозғалысына барлау жасап өзіне-өзі талдау жасауға жеткен кезеңі; өзқимылын өзі басқарып, кілем үстінде батылдық көрсету, бәсекелесінің абырой –атағын жасқанбай жаттығу нәтижесін жекпе-жек барысында іске асыруға жеткен кезең; бапкерге қолайлы, әрі жағымды күрес техникасын шеберлік шегіне жеткізе білу; Ал бапкерлерге тән кемелдену кезеңі: Жаттықтырушы үшін нәтижелі, әрі шәкірттер үшін де жағымды қарым-қатынас стилдері бойынша әдейі тапсырмалар беру жіне оны өз бақылаулары деректерімен салыстыру. Әрбір бапкер өзінің қарым-қатынас стиліне сәйкес педагогикалық қарым-қатынастың тұтастай әрекеттерін меңгеру ісі және соңғысын нақтылау ол үшін жаттығу сабақтарынан әдейі бір сабақты таңдап алу керек. Шынайы педагогикалық қызметті-арнайы стиль негізінде жаттықтырушылармен қарым-қатынас орнату және дербес стильді 21
нығайту, әрі тиянақтау. Осы бағыттағы берік ұстау бапкер мәртебесін жоғарылатады. Оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың эксперименттік әдісі педагогикалық процеске әсерінің тиімділігін зерттеу ҮШІН жана педагогикалық факторды (құрал, оқыту әдісі т.б.) енгізуді қарастырады. Бақылау әдісі, онда эксперименттік әдіспен алынған нәтижелерді салыстыру ҮШІН бұрыннан қалыптасқан оқу-тәрбие жұмысыныңмазмұны мен формасының критерий ретінде сақталуға тиісті.Жеке өзіндік әдісте педагог оку-тәрбие жұмысын зерітеушілердің ешбір араласынсыз өзінің жеке жослары йойынша жүргізген жағдайды білдіреді. Ақпарат хабарды жинақтау әдісі әртүрлі болуы МҮМКІН.Оның жәрдемімен оқыту және тәрбие жұмысынжүргізу барысында, оған дейінде және одан кейінде педагогикалық процестің нәтижелігі жөнінде хабарлар алуға болады. Жоғарыда келтірілген бірнеше әдістерді қолданудың белгілі бір жүйесі ретінде педагогикалық эксперимеитті жөне педагогикалық бақылауды атағанымыз жөн. Педагогикалық экспериментке оқу-тәрбие жұмысынұйымдастырудың міндетті экспериментальды әдісі, кей жағдайларда-бақылау әдісі, информация жинақтау өдісі және математикалық еселтеу әдістеріжатады. Өткен хабарларды, педагогикалық құбылысты алу әдісіжоғарыдағы әдістердің алдында жүреді. Ал педагогикалықбакылауға ұйымдастырудың жеке өзіңдік әдісі, бір немесе бірнешенақты информация жинақтау әдісі, кейде математикалықесептеуде енеді.Зерттеу әдістерін таңдау ғылыми ЖҮМЫСТЫҢ алдындағы қойылатын міндеттеріне байланысты. Қазақша күрестің кейбір мәселелерін шешу педагогакалық әдістермен бірге психологиялық және биологиялық талдауларды, сонымен бірге физиологиялық әдістерді (мысалы, сабақта оқушының таным белсенділігін зеррттеу кезінде, дене жаттығуларының техникасын зерттегенде дене қабілеттілігінің даму тәсіддерін жасау кезінде) комплексті пайдалануды талап етеді. Зерттелетін педагогикалық процесті сипатгайтын сандык және сапалық талдаудан өткізілуге тиісті. Сапалық талдау дегеніміз алынған нәтиженің сөздік педагогикалық бағасын, ал сандық талдау бір немесе бірнеше педагогикалық процестердің тиімділігінің дәрежесін айқындау және олардың арасындағы кейбір байланысты анықтау УШІН математикалық есептерді қамтиды.Зерттеу нәтижесі 22
әдеби-графикалық Жаттығу барысында күрес тактикасына бағышталған арнайы сабақтарды бапкерлер тарапынан жүйелілікпен алдын-ала жоспарлануының ерекше педагогикалық мәні бар. Себебі, қазіргі күрес өнері тек қана қара күштің нәтижесі ғана емес: Бұл арнайы бағдарлама арқылы ұзақ мерзімге жалғасатын жаттығу процесінің нәтижесі болып табылады. Яғни, түлкідей айлакер, арыстандай айбатты, пілдей шыдамдылықты көріпкел сәуегейлікті талап ететін күрделі өнер жиынтығы сондықтан да кілем үстіне шығып өнер көрсету мен қарапайым жаттығу арасындағы үйлесімділікті жаттығушыларға дер кезінде ескертіп отыру күрес барысын балуандардың өз іс-әрекетін басқара алуға жағдай жасайды. Қарсыластыбір қырына құлатқанда қырымен, алға итеріп құлатқанда кеудесімен ғана түседі. Мұндайда оны арқасынан түсіру үшін оның денесің 270 градусқа бұрып аудару керек. Бірақ мұны орындау оңай емес, өйткені қарсы палуан жеңіліп қалмас үшін қарсылық көрсетіп,қорғанып, қайткен жағдайда да ет бетімен түсуге тырысады. Сондықтан қарсыласты лақтырып арқасынан түсіруге болады. Бұл үшін оны кілемнен көтеріп алып, лақтырып түсіретін күрделі тәсілдер жасалады. Сонда екі күш: қарсыласты айналдыратын, яғни кілемнен көтеріп алатын және оның денесін ауада ұшыратын күш әсер етеді. Сол сияқты, мысалы, арқаға салып лақтырғанда қарсыласты денесінің жоғары жағынан ұстап алып жұлқитын, сондай-ақ оны денесінің төменгі жағынан қағатын екі күш бірдей әсер етеді. 23
жүктеу/скачать 0.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|