Алғашқы репрессия кезіндегі КПЯ-ның жағдайы, солшыл оппортунизммен күрес

Жапония коммунистік партиясының саяси аренда пайда болуы нәтижесінде, елдегі жұмысшы және демократиялық қозғалыс өрістеп, таптық күрес шиеленісе түсті. Жұмысшы қозғалысының өрлеуінен, шаруалар көтерілісінен және студенттер арасындағы қозғалыстан шошыған олигархия қатаң шаралар қолдана бастады, негізгі соққының жұмысшы табының авангарды Коммунистік партиясына қарсы бағыттады.

1923 жылы 5 маусым күні таңғы сағат төртте «Қоғамдық тәртіп пен тыныштық сақтау» заңының негізінде коммунистерді жаппай қоғамға ала бастады. Жүзден астам партияның жетекшілерін, соның ішінде Т.Сакай, С.Итикаев, С.Носака қамауға алынды. Қамауға прогрессивті көзқарастағы профессорлар да алынды. Васэда университетінің «Коммунистік партиясының қолдаушы пунктіне» айналған деген сылтаумен, полиция еркін түрде кіріп, конфискация жасайтын болды. Жапония буржуазиялық помещиктер, билеушілермен бұл репрессиямен тынбай, екі ай өткен соң, 1923 жылдың күзінде Конто районында жер сілкінісінен туған тәртіпсіздіктерді сылтауратып, тағы да қудалады.

Токио қаласында қатаң репрессияға компартия мүшелерінен провсоюз, демократиялық ұйымдарды жауып, қамауға ала бастады. Полицейлік террордың құрбандығына Жапония коммунистік жастар одағының председателі Еситара Кавай, профсоюз лидері Кэй Сити Харо Сава және жұмысшы қозғалысының белсенді жетекшісі, анархист Сакаэ Осуги және оның зайыбы азапталып өлтірілді.

КПЯ және жастар қозғалысына Еситаро Кавайдың өлімі ауыр қаза болып тиді. 19 жасар Еситаро Хитоти руднигінде жұмыс істеген. Токиоға келген Кавай бірден революциялық қозғалысқа араласып, профсоюздық қозғалысты біріктіру үшін көп қызмет көрсеткен.

Михон Дайгако университетінде кешкі бөлімінде марксистік әдебиетпен шұғылданып, коммунистік жастар қозғалысына араласып, КПЯ-ның астыртын баспасында жастар қозғалысы туралы көптеген статьяларын бастырып тұрған. КПЯ оған ең қауіпті тапсырмаларды сеніп тапсырып отырды. Еңбегін қадірлей отырып Е.Кавайға демократиялық жастар Лигасының Орталык Комитетінің алдына ескерткіш орнатты. Полиция мен жандармерия Корей халкының арасында жаппай талқандау ұйымдастырды. Оларға небір өтірік айыптаулар тағылып, 30 мың кореецті өлтірді. Бұл жағдайлар халық арасындағы наразылықты күшейтті.

Нақты дерек бойынша 1924 жылы 1920 жылға қарағанда, 647 қақтығысудан 933-ке өсті, оған қатысушылардың саны 68814-тен 94047 дейін өсті (1924 ж.). Қақтығыстар көп жағдайларда стачкаларға ұласып отырды. 1924 жылы ірі буржуазиялық партиялардың монархиялык бюрократияның тым қатаң бақылауына қарсы шығуы, жаңа партиялық кабинеттің құрылуын талап етті. Буржуазиялық партияларды прессия колдану нәтижесінде, 1924 жылы жаңа партиялық кабинет құрылды. Кен Сейкай партиясының лидері Като кабинеті басқарды, осылайша мемлекет басына партиялық кабинеттердің билеуі келіп шықты (1932 жылға дейін екі партия ауысып отырды) Кен Сейкай, Сэйюкай.

Буржуазиялық партиясы монополистік буржуазия позициясында тұрып, помещиктік-сарайлық бюрократиямен күрес жүргізді. Бірақ, буржуазия партиясының лидері радикалды өзгерістер жасауға ұмтылған жоқ. Репрессияның нәтижесінде жұмысшы қозғалысының төмендеуі-реформистік тенденцияларды алып келді. Содомай оңшыл реформистерінің лидерлері Жапония өндіріс компанияларының «Рационализациялануда» деп жұмысшылардан еңбек өнімділігін көтеруді талап етіп, капиталистерден ұсақ жеңілдіктер талап етті. Коммунистерді жаппай қамауға алу, Содомейдің солшыл қанатын әлсіретті. Осы жағдайды пайдаланған профцентрдегі оңшыл қанаттағы жетекшілер Бундзи Судэуки, Суэхиро, Нискию және т.б. партиялық кабинеттің шығарған кейбір демократиялық реформаларын жан-жақты мадақтауға кірісті. Репрессия салдарынан Жапония коммунистік партиясының ішінде ара салмағы өзгеріп, оңшыл аппартунистермен леквидаторлық ағымдағы жетекші іске кірісе бастады [21; 36].

Жапония коммунистеріне көмектесу үшін, С.Катаяма 1923 жылдың соңында Владивастокқа келіп, Жапониядан келген хабарларды талдап, КПЯ-ның қызметі қалпына келтіру үшін көп жұмыстар атқарды. Жапония коммунистік партиясының жетекшілері күннен-күнге ликвидаторлық ағымға түсіп, КПЯ-ны таратуға шықырды. Кәсіподақ қайраткері Кацумаро Акамацу және партия теоретигі Хиптоси Ямакава КПЯ-ның пайда болуының өзі ыңғайсыз жағдайда құрылған деп оны қазір таратып, кейіннен мықты фундаментте құру керек деп дәлелдеді. 1924 жылы ақпанның аяғы мен наурыз айының басында КПЯ-ның азғана жетекшілерінің группаларының кездесуінде партияның тарату туралы шешім қабылдады. Кейін қайта құру үміті мен партия мүшелерімен байланыс ұстап тұру үшін Бюро қалдырды. Оған К.Токуда, К.Арахата, С.Сано, С.Носака кірді.

1924 жылы «марксизм» журналын шығаруға көмектесті. КПЯ-ны таратуға С.Катаяма және коминтерн үзілді-кесілді қарсы шығып, үлкен қателік екенін көрсетті. 1924 жылдың шілде айында Коментерннің V конгресі шақырылып, Жапония проблемасы туралы мәселеге арналған комиссия құрылды. КПЯ-ға қатысты мәселелер С.Катаяма және бюро мүшесі К.Токуданың қатысуымен қаралды. Комиссия қызметінің нәтижесінде КПЯ-ны қалпына келтіру жұмыстарын бастау туралы шешім қабылдады.

Бюро мен байланыс жасау үшін Москвадан Шанхайға М.Само КПЯ-ның қалпына келтіру жұмыстарын бастаушы қайтып кетті. 1925 жылдың қаңтарында Шанхай қаласында Жапониядан бюро мүшелері мен коминтерн представительдерімен және ИККИ-дің жауапты қызметкері Катаяманың жақын көмекшісі Г.И.Войтенко шақырылған мәжіліске келді. Бұл мәжілісте ликвидаторлар ісін айыптап, КПЯ-ның қалпына келтіру үшін, нақты курс белгіледі. Коминтеріннің ұсынысымен Бюроны Орталық Бюро етіп қайта құрып, мүшелікке халық арасында беделін жоймаған коммунистер «Кюити Токуда, Масаносске, Ватанабэ, Сейти Сано, Гойтиро Кокуре, Санзу Носако» кірді.

Қыркүйек айында «Мусансия Симбум» газеті шыға бастап, легальды орган ретінде партияның бұқара арасындағы қызу үгіт жұмыстарын жүргізді. Елдегі прогрессивті демократиялық күштер, соның ішінде коммунистер оппартунистермен күресті күшейтіп, солшыл қанатына соққы берді.

«Қоғамдық тәртіпті қолдау» заңы ұйымдар құруға тыйым салды, тәртіп бұзушыларды он жылдық каторгалы жұмысқа жіберу туралы заң қабылданды, ол заңмен қатар 5 мамыр күні жаппай сайлау провасы туралы заң шықты. Ол бойынша дауысқа жасы 25 жеткен тек ер адамдар ғана қатысатын болды. Жалпы сайлау дауысына Жапония халықының 16 проценті ғана қатыса алды. Осылайша үкімет (қамшы және балмұздақ), яғни екі жақты алдау саясатын құрды. Мұндай жағдайда кәсіподақ қозғалысын басқарып отырған Жапония еңбек федерациясы (Содоэй) келісімпаз ағымына түсіп, федерациядағы солшыл қанаттағы коммунистерді федерациядан шығара бастады. Антикоммунистік және бөлшектеу саясатын жүргізіп отырған федерация лидерлерінің саясаты, бұл профсоюз ұйымының бөлшектенуіне әкеп сокты. Содоэйден қуылған 30 кәсіподақ және оған қосылған екі саяси ұйым 1925 жылы маусымда Жапония профсоюздерінің ұйымын құрды (Хегикай). Хегикай бұқара арасында үлкен жұмыстар жүргізді [22; 14]

1926 жылы желтоқсанда жұмысшы қозғалысы нәтижесінде жұмысшы шаруа партиясының II съезінде партияның саяси бағыты өзгеріп, КПЯ-ны қалпына келтіру жұмысына ыңғайлы жағдайлар жасады, өйткені бұл партия ісі ашық түрде жүргізіліп, коммунистердің қызметіне қолайлы жағдай жасады.

1926 жылы желтоқсанда Жапонияда 3 ашық түрде өмір сүріп тұрған партиялар болды:

1. Жұмысшы-шаруа партиясы (лидері Икуо Ояма 15 мың мүшесі

2. Социал-демократиялық партия (лидері Исо Абэ 88 мың мүшесі

3. Жапония жұмысшы-шаруа партиясы (лидері Хисаси Асо 20

Бұл партияның коммунистерінің еңбегінің нәтижесінде кәсіподақ қозғалысы мен еңбекшілер қозғалысы күшейтті. КПЯ-ның Орталық Комитетінің біртұтас штабының болмауы халық арасында 1925-1926 жылы «Солшыл оппортунизмі» өз қызметінің ықпалын күшейтті. Бұл Жапония коммунистік қозғалысына зиян келтіріп, арандату жұмыстарын жүргізді. Бірақ, Жапония коммунистерінің кәсіподақ, шаруалар, жастар және студенттер қозғалысының арасындағы қызметі партияны қалпына келтіру үшін біраз жетістіктерге жетті.

Профинтермен тығыз байланыстың аркасында, кең дайындыктан соң, 1926 жылы желтоқсанда Госики қаласында (Ямагата проф.) КПЯ-ның тарихын қалпына келтіру съезі ретінде тарихқа енген II съезі болып өтті. КПЯ-ның Орталық Комитеті сайланып, оның құрамына Кюто Токуда, Сәти Тикава, Манабусано Сано, Масанова Батанаев т.б. кірді. Орталық Комитетінің председателі Фумио Саноны сайлады. КПЯ-ның қабылдаған курсында солшыл оппартунистік бағыттағы қателіктер болғанмен, буржуазияға қарсы саяси күрес жүргізетін саяси партияның қайта қалпына келтірілгені халық арасындағы қозғалысты өрістетті. КПЯ-ның үшінші қалпына келтіру съезінен кейінгі партияның жетістіктері ұзаққа созылмады. 1926 жылы Жапония экономикасының қарқындап дамуының арқасында, жұмысшы табының қозғалысының бәсеңдеуін және репрессиялық заңдардың коммунистер қатарын сиретуі, партия ішінде «солшыл оппартунистік» тенденцияны күшейтіп жіберді. Партия жетекшілерінің басым бөлігі қамауда немесе жасырын комитетте қызмет етуі, ұсақ буржуазиялық элементтердің, родикалиттердің бас көтеруіне әкеліп соқты. Солардың бірі партия жетекшісі К.Фукумуто еді.

1925-1926 жылдар аралығындағы КПЯ-ның бұрыңғы қайраткерлерінен ешкім дерлік қалмаған, ол жағдай тұрақты саяси бағыттың болмауынан, бұқараның қозғалысына жетекшілік ете алмайды. Осы кезеңде жас теоретик Кадзуо Фукумото (көп уақыт бойы Франция және Германияда болып, онда Гелельдің философиясымен танысып, Роза Люксембург және В.И.Лениннің еңбектерімен танысып болған). Жапония коммунистік қозғалысының қазіргі кезеңі, орыс социал демократиясының қалыптасу кезеңін еске түсіреді деп санады. Бұқараның арасында әсіресе, студенттер жастарының родикалды көзқарастағы топтардың арасында Фукумота идеялары тез тарап, интелигенцияның солшыл қашаттағы өкілдері мен жас жұмысшылардың өзіне қаратуына ыңғайлы жағдай көмектесті. Тәжірибесі мол революционер М.Ватанабэнің өзі де, біраз уақыт бойы Фукумотоистің концепцияның ықпалында болды.

Фукумото және оның жолын қуушылар Ямакамен сынауға алып, сектанттық позицияны ұстады. Фукумото партияның ролі мен мәні деген мәселеге бұрынғысынша партияны бұқара халықтан изоляцияда ұстау керек деген бағытта тұрды. «Фукомотоизм» ағымының басты қателігі марксизм және ленинизм идеяларын іске асыра алмауы. Фукумотоистер Жапония революциялық қозғалыстың теоретикалық категориялар арқылы жетекшілік етуге тырысты. Марксизм-ленинизм үзінділерін ғана Жапониялық жағдайға пайдаланды [23; 15-17].

Фукумотоизи лениндік ілімді бұрмалап, бұқарамен тығыз байланысты керісінше, партия мүшелері өздерінше халықтан бөліп қарады. Фукумото идеялогиялық үгіт майданын асыра сілтеп, саяси және экономикалық күрестен аластатты. Фукумото теориясының мәні - пролетарлық қозғалыс пен компартияның орталық күші теориялық күрес болу керек деп көрсетті. Фукумото профсоюздарды артық күш ретінде санап, жұмысшы табының классикалық дәрежесіне жету жолындағы экономикалық мәселелермен айналыстыратын кедергі күш ретінде қарады. Партияның бұқаралық түрін терістетіп, жұмысшы және шаруаларға партияға кіру жолына бөгет жасады.

«Жапония коммунистік партиясының 50 жылдығына» арналған партия документтерінде: «Фукумотизм ағымы» жөнінде былай деп жазды: «Фукумото» Лениндік принциптерді әсіресе, партия құрылысы жөніндегі ілімін бұрмалап, партия тек қана «шынайы марксистік сана-сезім» және «теориялық күрес» нәтижесінде ғана шынайы авангартқа айналды. Бұл партия тек «сана сезім» проблемаларымен шұғылданып, бұқарамен тығыз байланыс арқылы революциялық қозғалыстағы саяси авангарт болудан аластату еді.

Партиядағы жағдай жастарға да әсерін тигізді. «Солшыл» уклондағы лидерлер шыға бастады. Күнделікті күрес жоспарын кейінге ысырып, «теориялық күреспен шұғылданды» С.Итикаваның айтуы бойынша, «Фукумотоизмнің пайда болуы коммунистік қозғалысқа соққы болып тиді» солшыл оппартунизм КПЯ-ның басқару және партияның позициясына әсер етті. Солшыл және оңшыл оппартунизмнің пайда болуының өзіне Жапония қоғамының тарихи және әлеуметтік, экономикалық себептері әсер етті. Жапония капитализмінің өзіндік ерекшеліктеріне байланысты, не пролетариаттың, не шаруалардың революциялық традициялық тәжірибесі жок еді, буржуазиялық пропоганды бұқараны революциялық қозғалыстан аластатуға тырысты.

Коммунистік партия өте қиын жағдайда әрекет етіп, қатаң полицейлік режиммен репрессиялық расправадан партия жетекшілері құрбан болып, көп уақыт бойы тұрақты басшылығы болмай, жергілікті органдар мен орталық органдардың арасында байланыс нашар болудың өзі саяси бірлікті әлсіретті.

Жапония коммунистік қозғалыстағы қалыптасқан жағдай Комминнің назарын аудартты. 1927 жылы көктемде консультацияға Москваға КПЯ - делегациясы шақырылды. Олардың ішінде фукумота мен Ямакава да бар еді (Ямакава бас тартты).

1927 жылы 18-30 мамыр аралығында ИККИ-дің VIII пленумында Жапония мәселесіне комиссия құрылды. Құрамына С.Катаяма кірді, комиссия КПЯ делегацияларымен ақылдаса отырып қызмет етті. КПЯ-ның жетекшісі С.Итикаваның комиссия қызметі туралы естелігінде былай деп жазды. «1927 шілдеде Жапониядан келген партия делегациясы Коминтерннің басшылығымен КПЯ мәселесін талқылады. Коминтерн жетекшілері Жапония проблемаларына өте ұқыптылықпен қарады. Хитоси Ямакава еңбектерін жақсылап аударып, талдап және фукумотойзм документтерімен танысып, сол кездегі Жапония революциялық қозғалысын ашық түрде сынап, қателіктерін көрсетті. Жапония делегациясы әсіресе, Масаноско Ватанабэ Жапония проблемасын талқылауға қызу араласты. Осы талқылаулардан кейін 1927 жылы шілдеде Коминтерннің Жапония туралы тезистері шықты».

«Коммунистік интернационал Атқару комитетінің Жапония мәселесі туралы 1927 жылғы 15 шілде тезистері» деген атпен де арнайы тарихи документі шықты. Бұл документте Жапония тап күресінің ара салмағы мен Жапония коммунистерінің революциялық күресінің нақты бағдарлама жасалды және «Ямакавизм» «фукумотовизмді» жойды. Коминтерн тезисін КПЯ-ның Орталық Комитетінде бір ауыздан мақұлдап, Жапония коммунистерінің ең алғашқы бағдарлама документі ретінде тарихқа енді, онда Жапония коммунистік партиясының тактикасы мен стратегиясы белгіленді және революциялық қозғалысты жетекшілік етудегі қаруына айналды. Коминтерннің тезисінде КПЯ-ның ең басты міндеті Жапония империализмінің мелиотаристік саясатына қарсы күресу керек деп көрсетті. 1927 жылы Жапония үкімет басына Танака Гити кабинетінің келуі, оның мемарандумы ашық мелитористік саясат бастағанының айғағы еді. Танака кабинеті «жаулаушылық соғысын Қытай революциясына қарсы бастап, бүкіл Қытайды жаулау, одан әрі советтік одаққа қарсы соғыс дайындауы Жапония коммунистерінің агрессиямен қызу күресу міндетін орындауға кірісті».

КПЯ-ның бағдарламасында ең алғашкы талаптардың бірі елді демократияландыру мақсатында ең алдымен - монорхиялық құрлысты жою, империализм соғыстарына қарсы күрес халыққа демократиялық бостандық беру және жұмысшыларға 8 сағат жұмыс күнін белгілеу шаруаларға жер үлестіру. Жапониядағы дамыған капитализм құрлысындағы императорлық система мен жартылай феодалдық меншікті жою үшін ең алдымен буржуазиялық-демократиялық революция арқылы, социалистік революцияға ұластыруын түсініп, осы алғашқы бағдарламасын жасады. Тезисте ең алғашқы жұмысшы тап және еңбекші бұқараның саяси жетекшісінің яғни, КПЯ-ның ролінің жоғары екенін атап көрсетті және КПЯ бұқарамен үнемі байланыс жасау үшін партияның секцияларын көбейту керектігі жөнінде айтылды. Х.Ямакава тобы коминтерн тезистеріне қарсы шығуына байланысты партия қатарынан шығарылды. 1928 жылы Х.Ямакава және Роноха 1922 жылғы тезистерді жоққа шығарып, компартияны айыптап, жұмысшылар арасында дискуссиялар жүргізеді. «1927 жылғы тезистердің» негізінде еткен КПЯ-ның Орталық Комитетінің желтоқсан пленумында партия саяси және ұйымдық бағытын анықтап түбегейлі бетбұрыс жасады. 1928 жылы Х.Ямакава 1 ақпанда КПЯ Орталық Комитеті астыртын баспа органын құрып, «Секки» газетін ұйымдастырды. Бұл газет арқылы партия бұқара арасына өзінің идеяларын таратты. 1927 жылдың желтоқсанында 1928 жылдың наурызына дейін партия қатары жұмысшы табымен толтырылды. КПЯ 1928 жылы ақпанда өтетін алгашқы бүкіл ұлттық сайлауға дайындала бастады. Партияның өзі ашықтан-ашық өз кандидаттарын жібере алмайтындықтан, жұмысшы-шаруа партиясының атынан өз кандидаттарын, коммунист Кюти Токуда, Кенде Ямамото, Кие хито Тосава т.б. жалпы партия 40 коммунисті ұсынды. Алғашқы парламенттік сайлау, әлде бұрын болып көрмеген саяси өрлеу туғызды. Минингілер өткізіліп, онда кандидаттардың бағдарламалары туралы ашық хабарланып отырды. Пролетарлық партия кандидаттары қатаң репрессияға ұшырады. Қатаң полицейлік қуғындау мен репрессияға қарамастан, пролетарлық партия 490 мың (4,7 процент) дауыс алып, парламентке 8 депутаттың кандидатын сайлауына праволы болды. Солшыл жұмысшы-шаруа партиясынан 190 мың дауыспен екі кандидат ұсына алды. Сайланған кандидаттар арасында КПЯ позициясында тұрған жұмысшы қозғалысының көрнекті қайраткері С.Ямамото болды.

1928 жылы ақпанда КПЯ-ның Орталық Комитетінің ІІ пленумы болып өтті. Онда Орталық Комитетің жаңа құрамы құрылды, оған Н.Ватанабэ, С.Итикава, М.Сано, Г.Кокуре, К,Ямамото кірді. Орталық Комитеттің председателі болып Жапония көрнекті революционері Масаноске Ватанабэ сайланды. Орталық Коммитетінің II пленумы өз тәжірибелерін жинақтап, ликвидациялық, сектанттық қалдықтарды жойып, бұқаралық үгітті күшейту мәселесінде баспа органдарын күшейту арқылы, пролетарлық партиялардың бірігуі үшін нақты әрекеттер көрсетілді.

Бұл пленум КПЯ-ның ІҮ съезін шақыруға дайындық жасады. Бірақ, репрессияның басталуына байланысты съезд шақырылмай қалды. Революциялық қозғалыстың өзгеруінен шошыған буржуазиялық-помещиктік монархия репрессиясын үдетті. КПЯ-ның мүшелерін жаппай қамауға ала бастады. 1928 жылы 15 наурызда партияның 1600 мүшесін қамауға алды. 10 наурыз күні өкімет Жапония кәсіподақ советін тарату туралы указ шығарды, мұнымен қатар, жұмысшы-шаруа партиясының, бүкіл Жапондық пролетар жастарының лигасы мен солшыл ұйымдарды таратты.

Танака үкіметі «қоғамдық тәртіпті қорғау туралы» заңды қайта қарау указын шығарды. Онда 10 жылдың каторгалық жұмыс, өлім жазасы мен өмір бойғы каторгамен ауыстырылды. Бұл статья ең алдымен коммунистер мен партия қайраткерлеріне қолданды. 1928 жылы шілдеде құпия полициясы ұйымдастырылып, демократия және революциялық қозғалысты «қауіпті элементтерді» жою міндетін атқарумен шұғылданды.

1928 жылы бүкіл елді қамауға мыңдаған коммунистер алынды. Қазанда КПЯ-ның көрнекті қайраткер жетекшісі Гойтиро Комуреоны түрмеге жапты. 15 жасынан бастап революциялық жұмысқа араласып, өндіріс орындарында партияның секцияларын ұйымдастырып, ең алғашқы «Нихон Когаку» деген партиялық газет шығарған. Түрмеде азапталып, 1940 жылдың 17 наурызында қайтыс болды. 1928 жылы қазанда КПЯ Орталық Комитетінің преседателі М.Ватанабені, партия тапсырмасы мен Қытайға кетіп бара жатқан жолында құпия полиция агенттері жолда азаптап өлтірді.

Жапон полициясына шектен тыс праволар берді. 1925 жылы 5наурызда парламент сессия кезінде жұмысшы-шаруа партиясының депутаты С.Ямамато өлтірілді. Партияның қатарында болмағанымен, ол шынайы коммунист болған еді.

Партия жаппай террорға қарамастан, негізгі кадрды сақтап қалып, талқандалған ұйымдарды қалпына келтіруге кірісті. Коммунистердің күшінің негізінде сәуір айында бүкіл елдің коммунистерімен байланыс жасап, «Секи» газетін қайта шығара бастады. 1928 жылы қазан айында партияның Орталық Комитеті қайта құрылып, оны Москвадағы Коминтерннің IV конгресінен оралған С.Итикава баскарды. Партия Қытайдағы Жапон агрессиясына қарсы кең үгіт жүргізді. 1928 жылы мамырда Жапония коммунистік партиясы мен Қытай коммунистік партисы бірлесіп, декларация шығарды. Онда Жапония империализімінің агрессиялық саясатын айыптап, Жапония пролетарлық революционерлерінің қуғындауына наразылық білдіріп, ортак жауы - Жапония империализіміне қарсы күресуге шақырды. КПЯ бұқара арасында жаппай үгіт жүргізу арқылы кәсіподақтар арасында үлкен жетістіктерге жетті. Таратылған Жапония кәсіподақ советінің орнына - бүкіл Жапондық правсоюз советін құрды. Жастар лигасының орнына Жастар Одағын құруға кірісті.

Окуо Ояма және т.б. көрнекті демократ қайраткерлер, жұмысшы шаруа партиясын қайта қалпына басқаша атпен құруға кірісті. 1928 жылы желтоқсанда жаңа партияның Құрылтай съезі ашылып, 3 күнінде үкімет партияны таратып жіберді. КПЯ-ның жұмысшы-шаруа одағын легальды түрде бірақ, партиялық емес ұйым түрінде құрып, шаруалар мен жұмысшылардың бірігуіне жол ашып берді. 1928 жылы 15 наурыздағы жаппай қамауға алудан кейін, 1929 жылы сәуірде полиция тағы да репрессия ұйымдастырып, компартия мен жұмысшы-қозғалысының революциялық қанатының қайраткерлерін қамауға алды. 16 сәуір күні мындаған коммунистер қамалып, КПЯ-ның Орталық Комитетінің бүкіл мүшелері мен партияның бас секретары С.Итикаваны да қамауға алды. Бұл репрессиялар партияның қатарына ауыр нұсқан келтірді. Бірақ, партия терең жасырын қызметке көшкен қайраткерлер сәуір репрессияларынан кейін 1929 жылы маусымда КПЯ-ның Орталық Бюросын құрды. Ол шілдеден бастап партияның баспа органы «Секки» газетін шығара бастады.

Құпия полицияның «1930 жылғы елдегі қоғамдық қозғалысының жағдайы» туралы баяндамасында КПЯ-ның қызметін былай суреттейді. Сева жылының үшінші бөлімінде (Сева-1928 ж.) КПЯ мен байланысты 500-ден аса адам ұсталды, ал төрт бөлігінде «Қоғамдық тәртіпті сақтау» заңын бұзушылардың саны 400-ден асты. Коммунистік қозғалыстар күннен-күнге өршуде, олар жасырын қызметке көшті. 1929 жылы партия жасырын және ашық формадағы күресті қосып, парламенттік сайлауларға дайындала бастады. 1929 жылдың аяғында бүкіл капиталистік дүниежүзінде терең экономикалық кризиске ұшырап, Жапонияға қатты соққы болып тиді. Экономикалық кризис әсіресе, өнеркәсіппен саудаға қатты әсерін тигізді.

1930 жылы Жапония экспорты 35 процентке түсіп кетті, импорт - 30 процентке түсті. 1931 жылы сыртқы саудадағы да 30 процентке төмендеп, товардың құны 60 процентке түсті. Жұмыссыздық 3 млн. адам қамтыды. Ауыл шаруашылық күйзелді. 1930 жылы күріш құны жартысынан көп төмендеді.

Үкімет бұл кризистен шығу жолын халық арқасына салмақшы болды. Әлеуметтік қайшылық елдегі бүкіл халықты көтеріліске итерді. 1929-1930 жж. еңбекшілердің бас көтеруі жиіледі. 1930 жылы забастовка саны 2289-ға жетіп, оған 191 мың адам қатысты. 1931 жылы 2456 забастовка болса, оған 154 мың жұмысшы қатысты. Кризистің ұлғаюы, забастовкалық күрестің көбеюі, елдің билеуші тобын сескендіріп, тағы да - репрессияға сүйенді. Бұл репрессиялар КПЯ-ның басқару ядросын түгелмен дерлік жойды.

КПЯ-ның репрессияның кесірінен көптеген коммунистердің қамауда болуы, бір жағынан демократиялық және жұмысшы-қозғалысын күшейтсе, екінші жағынан партияның ішінде «солшыл» оппартунистік ағымның туындауына жағдай жасады. Кәсіподақ орталық баспасы таратуға тырысты.

Бірақ, партия бұл демогогтарды тез арада жойды (олардың полициямен байланысын әшкерледі) КПЯ-ның қалған күштері тез арада «солшыл» оппартунистердің жіберген қателерін түзеуге кірісіп газетінде және Дзекенің органы «Родося симбунда» Танака тобының «солшыл» қызметін сынауға алды. 1930 жылдың жазында болған Профинтерннің Уесінде кәсіподақтар-дың экономикалык күресінің саяси талаптарды байланыстыру қажеттігін көрсетіп, Жапония жұмысшы қозғалысындағы қате тенденцияларды түзеуге көмек берді [25; 26-28].

1. 
   Васильев Л.С История Востока М.,2002 г., стр 45-69
   
2. 
   Григорянц. А Древняя страна меняет облик. Новое время., 1987. N5. с. 28.
   
3. 
   Гаджиев К.С. Введение в геополитику. Изд 1-е. Учебник для вузов. М., 2000г., 30 стр
   
4. 
   Гаджиев К.С. Введение в геополитику. Изд 2-е. Учебник для вузов. М., 2001г., 432 стр
   
5. 
   Қазақ-Совет Энциклопедиясы. 8-том., А: 1976ж., 663-680 беттер
   
6. 
   Исламов А.И. Лекции по истории международных отношений. (Индия). Учебник. Шымкент, 170-189 стр
   
7. 
   История дипломатии./под.ред.Н. Кулогова/ Москва 2000., 56-58 стр
   
8. 
   Давыдов Н.М. История Ирана. Ленинград. 1980., с 45-56
   
9. 
   Дербеш Н.М. Иранская революция. Москва., 2001 г., с 58-60
   
10. 
    Лаумулин М. Большие планы. //Континент., 2005 г., 16-29 ноября., №22, с78
    
11. 
    Розалиев Ю.А. Новая и новейшая история стран Азии и Африки. М., 1982 г., стр 25-36
    
12. 
    Дж. Греквилл. История ХХ века. Аквариум, 1999. -365 с.
    
13. 
    Никифоров В.Н Восток и Всемирная история.М.,1972г., стр 125-136
    
14. 
    Живутинков А.С.Как это было? /История Вьетнамского народа/. М., 1978 г., стр 15-23
    
15. 
    Будкевич С.Л. Из истории проникновения идей октября в Японию Октябрь и Япония. М.1968.
    
16. 
    Гамазков З.А. Из истории распространения марксизма-ленинизма в Японии М.1971., с 47-49
    
17. 
    ИвановаГ.Д Дело обаскарбления трано. М.1972., с 26
    
18. 
    Петров А.Н. Японскии пролетариат М.1927., с 37-39
    
19. 
    Коволенко И.И. Очеркии истории камунистческого движения в Японии М. Наука 1979., с -100-115
    
20. 
    Черных А.Г. Хруслов Г.В, Ленин Япония, Владивасток 1971 Сенатров А.И. Сэн Катаяма 1988., с 6
    

а) газеттер:

21. «Правда» 1918, 23 тамыз.

22. «Акахата» 1925, қараша.

23. «Правда» 1972 18 шілде.

в) журналдар:

24. «Хикари» 1927, №4.

25. «Тихии океан» 1934, №1.