Сөздіқ бөліғі
|
Фармакологиялық информация
|
Мысалы
|
-aesth-, aesthes- греч. aesthesis – сезім, сезімталтық
|
Ауырсынуды басатын зат
|
Anaesthesolum, i n
|
erythr- греч.erythros –қызыл
|
антибиотик, Streptomyceserythreus санырауқұлақ өндіретін
|
Erythromycinum, i n
|
haem- грекше.haima- қан
|
Haematogenum, i n;мал қанынан жасалынған препарат
Haemophobinum, i n
|
-hydr(o) – греч.hydor- су
|
Сутек, гидроксилді тобының барын көрсетеді
|
Hydrogenium, i n
|
-lys-(lyt-) греч. lysis, lytis – жою, ыдырату,
|
Sarcolysinum, i n
Spasmolytinum
|
-poly – греч. poly – қөп
|
Polyaminum, i n
|
-phthi- греч.phthisis – өкпе туберкулезі,
|
Туберкулезге қарсы препараттар
|
Phthivazidum, i n
|
-thyr –
|
Қалканша безі ауруларын емдеуге арналған дәрілер
|
Thyreoidinum, i n
Methothyrinum,i n
|
-form- . formica–құмырықысқа
|
Антисептикалық дәрілер атауында кездеседі
|
Xeroformium, i n
|
-menth- лат. Mentha – жалбыз
|
Шикі зат көзін анықтайды
|
Mentholum, i n
|
-gluc-, glyc- греч.glykys –тәтті
|
Құрамында көмірсу барын қорсетеді, тәтті
|
Glucosum, i n
Glycerinum, i n
|
the(o) 1. греч.theos – құдай – Theobroma(аудармасықұдайлартамағы.),какаоның текті атауы.
2. қітай тілінен. thea — шай
|
Кең спектрі әсер бар алкалоидтар тобының заттары
|
Theophyllinum, i n
|
-yl- греч. hyle — материал
|
Көмірсу және қышқылды радикалдарының барын көрсетеді
|
Vinylinum, i n
Methylii salicylas
|
-aesth-, aesthes- от греч. aesthesis – чувство, чувстви-тельность
|
обезболивающее средство
|
Anaesthesolum, i n
|
anth- греч. anthos – гүл
|
Алкалоидтарға жататының қөрсетеді
|
Helianthus, i m –күнбағыс гр. “күнқөзінің гүлі”
|
anti- греч.қарсы-
|
|
Antipyrinum,i n
|
myc(o) греч. Mykes саңырауқұлақ
|
Санырауқұлаққа қарсы заттар
|
Mycoseptinum, i n
|
-myc(in) – (неғізіmyc+ жұр. –in-)
греч. myces — саңырауқұлақ
|
антибиотиктер
|
Streptomycinum, i n
Laevomycetinum, i n
|
syn-, -synth- греч.synthetikos – синтез, арқылы алынатын
|
Синтетикалық екендіғін қөрсетеді
|
Synthomycinum, i n
|
oxy- греч. oxys – қышқыл
|
Оттеғі және оның қоспалары бар екенің қөрсетеді
|
peroxydum, i n
|
-pyr- греч. pyr –қызу
|
Қызуды төмендететіндер
|
Anapyrinum, i n
|
-aeth-о греч. aether – эфир
|
Этил тобы бар екенін білдіреді
|
Aether, eris m
Aethazolum, i n
|
-phyll- греч. phyllon— жапырақ
|
Алкалоидтарға катысы бар
|
Platyphyllinum, i n
|
-platy - греч. platys – жалпақӨсімдіктен дайындалған препарат, атауы өсімдік текті атынан шыққан
|
Platyphyllinum, i n
|
-cillin – ( түбірі cill+ жұр. –in) penicillinum —саңырауқұлақтын аты, содан антибиотик алынған)
|
Пенициллин тобының антибиотиктері.
|
Ampicillinum, i n
|
-cyclin – (түбірі cycl+ жұр. –in) от греч.сyklos – дөнгелек
|
Тетрациклин тобының антибиотиктері
|
Acidocyclinum, i n
|
-cycl – от греч. сyklos - дөнгелек, – қүрделі сөздер құрамына қіреді, сакина, дөнгелек, цикл деген мағана білдіреді.
|
Cyclobarbitalum, i n
|
-camph (о лат.camphora < ар.) д камфора ағашынан алыңған дер
|
камфораның барын қөрсетеді
|
Camphomenum, i n
|
-meth- греч. methy- шарап
|
Метил тобы бар
|
Methylenum, i n
|
-ichthy- греч.ichthyos – балық
|
Балық, теңіз жануарлар қалдықтарынан жасалынған заттар
|
Ichthyolum, i n
|
-naphth- греч. naptha – мұнай
|
Мұнайдан жасалыңған препараттар
|
Naphthammonium, i n
|
-phtha(l) – Naphthalinuм деген заттан фталий қышқылы алынған,
|
Фталий қышқылының туындылары
|
Phthazinum, i n
|
ephedr – греч. Ephedra — хвойник, өсімдіқ
|
Құрамында эфедрин алкалоиді бар
|
Ephedrinum, i n
|
-strophanth- греч.strophe — айналу +anthos — гүл
|
Құрамында страфантин деген гликозиді бар, жүрек жетіспеушіліғінде қолданылады
|
Strophanthus, i m
|
-morph- греч.Morpheus - Морфей – ұйқының құдайі
|
, морфин түындылары ауырсынуды басады
|
Aethylmorphinum, i n
|
-oestr- от греч. oistros– құмарлық
|
Аналық жыныстық гормондар препараттары
|
Oestradiolum, i n
|
-test- от лат. testis — ума
|
аталық жыныстық гормондар препараттары
|
Methyltestosteronum, i n
|
-phen- от греч. phaino—
|
Фенил тобының бары группы
|
Phenacetinum, i n
|
-phyt – от греч. phyton – өсімдіқ Өсімдіктен алынған препараттар атуында кездеседі,.
|
Phytinum, i n
|
-lys-(lyt-) от греч. lysis, lytis – жою, ыдырату
|
Sarcolysinum, i n
Spasmolytinum, i n
|
-az- греч.azotos – жансыз
-(a)zid-
-(a)zin-
-(a)zol-
-(a)zon
|
Азоттын барын көрсетеді
|
Azaleptinum, i n
Saluzidum, i n
Sulfadimezinum, i n
Diazolinum, i n
Penazonum, i n
|
-as- жұрнағы ферменттік препараттар атауларында кездеседа
|
Lydasum, i n
|
-benz- ар. «жақсы иісі бар» (бензой қышқылы жақсы иісі бар шайырдан алынған)
|
Бензой сақинасының барын қөрсетеді
|
Benzodixinum, i n
|
-cyan- греч. kyanos — қөқшіл
|
Синиль қышқылының түындылары
|
Acĭdum hydrocyanidum
|
-hydr(o) – греч. hydor- вода
|
Сутек, судың, гидроксил тобының барын қөрсетеді
|
Hydrogenium, i n
|
-thi- греч.theion – құқірт
|
Қышқылдар мен түздар құрамында құқірт атомы барын қөрсетеді
|
Thiaminum, i n
thiosulfas, atis m
|
-phosph- греч. phos- жарық + phoros–әкелуші
|
Фосфордың бары
|
Acidum phosphoricum
|
-phthor- греч. phthoros–бұзу
|
Фтор барын қөрсетеді
|
Phthoracizinum, i n
|
sulfa- лат. Sulfur – құқірт
|
антимикробты сульфаниламидтер**
|
Sulfadimezinum, i n
|
-sulf- лат.Sulfur – құқірт
|
Құқірті бар
|
Acĭdum sulfurĭcum
Sulfatonum, i n
|
-fura- нитрофуран түындылары
|
Антимикробты заттар
|
Furadoninum, i n
|
-amin- лат. Ammonium — Аммиак
|
Аммиак сутек атомын көмір-сутеқ радикалдарымен ауыстырып жасалынатын органикалық қоспалар
|
Thiaminum, i n
|
-amid – (аммиак +греч. eidos түрі)
|
Органикалық заттар-карбон қышқылдарының түындылары
|
Amidopyrinum, i n
|
-cort- лат. cortex-қабық
|
кортикостероидтар –бұйрек үсті безінің гормондары және олардың аналогтары
|
Hydrocortisonum, i n
|
7.4.4. Иллюстративті материал.
7.4.6. Бақалау сұрақтары (кері байланыс)
1. 4 септеу түріне кандай зат есім жатады (мысалдар, ерекшеліктер, сөздіктеғі түрі)?
2. 4 септеу түріндеғі зат есім калай септеледі (септік жалғаулары)?
3. 5 септеу түріне кандай зат есім жатады(мысалдар, ерекшеліктері, сөздіктеғі түрі)?
4. 5 септеудеғі зат есімі калай септеледі (септіқ жалғаулары)?
5. Химиялық элементтердің латынша атаулары.
6. Оксидтердің атауы латынша калай жасалады?
7.Қышқылдардың атауы латынша калай жасалады?
8.Түздардың атауы латынша қалай жасалады?
9. Дәріліқ заттар атауларында жиі кездесетін сөздіқ бөліктері кандай информация береді?
10.Фармакологиялық топ және дәріліқ препараттарда жиі кездесетін сөздіқ бөліктерін атаңдар.
8.4.1. 3.Такырып. Рецепт. Структурасы. Жазу ережелері. Қатты дәріліқ түрлері.
Мақсаты.Рецепт түралы үғым, оның құрылымы, рецептің латын бөліғін жазылуымен таныстыру. Білу керек: Дәрілердің қатты түрлерін, рецепте жазылуын.
8.4.3. Дәріс тезистері.
Рецепт
Рецепт (receptum –алынған) –дәрігердің, фельдшердің немесе акушерканың дәрі-дәрмекті босату туралы дәріханаға жазған жазбаша сұранысы.Рецепте бір реттіқ мөлшері мен саны, дайындалуы, қолдану тәсілі, арнайы дәріліқ қалыпта босатылуы көрсетіледі. Рецепт арнайы бланкте жазылады, оның 3 түрі бар ( барлық науқастар үшін, жеңілдікпен алатындарға және наркотикалық дәрілерді жазуға-қызғыт түсті нөмірі мен сериясы бар бланк.) Рецепт 3 бөліктен түрады: 1 бөлік – официалды немесе паспорт бөлімі (мекеме штампы, дата, наукастын аты-жөні, жасы, категориясы, дәрігердің аты-жөні), 2 бөліғі –латын бөліғі. Ол recipe – ал деген сөзбен басталады, оң жағынан дәрінің атауы, оның мөлшері, саны және дәріліқ түрі жазылады.Латын бөліғі – Signa – белғіле деген сөзбен аяқталады. 3-бөліғі – сигнатура –наукасқа түсінікті тілде жазылады дәрінің қабылдау тәсілі. Соңында дәрігердің қолымен мөрі қою қажет.
Рецепт жазу ережелері:
Әр дәрінің атауы жаңа жолдан бас әріппен жазылады, оң жағынан мөлшері көрсетіледі.
Дәрінің атауы іліқ септікте жазылады. Қатты дәріліқ заттардың мөлшері грамм және грамм бөлшектерінде ондық санмен қөрсетіледі.
1,0 – 1грамм
0,1 – 1 дециграмм
0,01 – 1 сантиграмм
0,001 – 1миллиграмм
0,0001 – 1децимиллиграмм
0,00001 – 1 сантимиллиграмм
0,000001 – 1промиллиграмм.
-сұйық заттар мл немесе тамшы түрінде (тамшы саны рим цифрмен белғіленед).
3. Егер 2 не оданда көп заттар бір мөлшерде берілсе, онда мөлшер бір рет соңғы ингредиенттен кейін апа(тең) деген сөздін жанына жазылады.
Recipe: Analgini
Aspirini аnа 0,5
Стандартты қүрделі коммерциялық атауы бар препараттардың дозасы жазылмайды және дәріліқ қалыпы Асс. септіқте қөпше түрінде, дәрінің атауы тырнақшада жалғауы өзгермей жазылады.
Recipe: Tabulettas “Pentalginum” numero 20
Латын бөлігінде фармацевтке дәріні дайындау, кандай дәрілік қалыпта беру(ұнтақ, жағылма, балауыз), қанша дайындау және беру туралы ұсыныстар болады. Рецепт көқ түсті шарик қаламмен қатесіз, анық, рецептуралық қысқартуларды колданып жазылады.
Дәрілік зат, дәрілік препарат, дәрілік түрі, қалыпы туралы ұғым беру. Әсеріне байланысты дәрілер бөлінеді:
- улы -(venena) – (сейфте сақталады) – А тізімі
- қатты әсер ететіндер – Heroica – (жабылатын шкафтарда сақталынады) Б тізімі
- жәй – Varia
Достарыңызбен бөлісу: |
