Гормондардың ерекше белгілері
жүктеу/скачать 1.11 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Гормондардың әсер ету жолдарының түрлерін түсіндіріңіз. Жасушааралық байланыстың негізгі жүйелеріне мысалдар келтіріңіз. Ақпаратты өткізудегі бастапқы делдалдардың маңыздылығын көрсетіңіз
| Орысшасы
Катехоламины. Катехоламиновые гормоноиды — адреналин (эпинефрин) и норадреналин (норэпинефрин) — секретируются мозговым слоем надпочечников, дофамин — гипофизотропными ядрами гипоталамуса. Эти соединения — производные молекулы L-тирозина, к кольцевой части которого в 3-е положение введена дополнительная гидроксильная группа (диоксифенилаланиновое, или катехоловое, ядро), а боковая цепь декарбоксилирована: Структура этих гормоноидов была впервые описана Олдричем в 1901 — 1902 гг. Они обнаружены в организме беспозвоночных даже у представителей Protozoa. Химическая структура этих соединений в историческом плане — одна из наиболее древних. Адреналин и норадреналин вызывают два ряда эффектов, обозначаемых α- и β-адренергическими, сопряженными с взаимодействием катехоламинов соответственно с α- и β-адренорецепторами реагирующих клеток. α-Адренергическое действие охватывает такие быстрые эффекты, как вазоконстрикция, сокращения «третьего века» (мигательной перепонки), сокращение капсулы селезенки, матки, семявыносящих протоков, а также торможение гладкой мускулатуры желудка, кишечника и мочевого пузыря. Относительно медленно развивающиеся β-эффекты (β1 и β2) сводятся к регуляции сердечной деятельности, релаксации бронхов, дилятации некоторых групп кровеносных сосудов, гипергликемии и гиперлипоацидемии, а также торможению перистальтики кишечника и желудка. Установлено, что у адреналина более выражено β-адренергическое действие, а у норадреналина — α-адренергическое. α-Адренергические эффекты обоих катехоламинов избирательно снимаются α-адреноблокаторами (фентоламином, тропафеном, эрготамином и его производными), β-адренергические эффекты — специальными β-адреноблокаторами (пропранололом, альпренололом, бензодиксином). α-Адреноэффекты первично связаны с деполяризацией или с гиперполяризацией клеточных мембран, β-адреноэффскты — с метаболическими сдвигами в клетках. Исследование связи структурных элементов молекул катехоламинов с проявлением их биологической активности показало, что для проявления α-адренергических свойств особую роль играет свободная аминогруппа боковой цепи молекулы. Алкилирование аминогруппы приводит к убыванию α-адренергических свойств и усилению β-адренергических, причем ослабление одних эффектов и усиление других пропорционально размерам углеводородного радикала, присоединяемого к N-аминогруппе. Так, L-изопротеренол почти лишен а-адренергических свойств, но оказывает более сильное β-адренергическое действие, чем адреналин. Вместе с тем наличие аминоазота в боковой цепи молекулы катехоламинов необходимо для проявления различного вида адренергических эффектов. Видимо, аминоазот, а также бензольное кольцо и β-гидроксил этаноламинной боковой цепи являются существенными компонентами актонной части молекул катехоламинов, причем выраженность α- или β-эффектов определяется степенью алкилирования N. Вместе с тем в формировании адресной части катехоламинов важен 3, 4-диоксифенильный фрагмент их молекулы. Для проявления α-адренергических эффектов достаточно присутствия только одного м-фенольного гидроксила: для эффективного связывания гормоноида с β-адренорецепторами необходимы оба гидроксила фенольного кольца. Различные модификации, производимые в фенольном кольце, резко снижают сродство катехоламинов к β-адренорецепторам и превращают адреномиметики в β-адреноблокаторы. Дофамин, секретируемый особыми нейросекреторными клетками гипоталамуса, способен вызывать торможение секреции пролактина и в меньшей степени СТГ аденогипофизом через специальные дофаминергические рецепторы. Его агонист парлодел используется при патологической секреции молочных желез у женщин (синдром галактореи). 6.Стероидты гормондардың құрылымдық ерекшеліктерін түсіндіріңіз. Олардың физиологиялық әсеріне мысалдар келтіріп, гормон молекулаларының құрылымдық ерекшеліктерінің олардың биологиялық белсенділігіндегі маңызын бағалаңыз. Стероидты гормондар (steroid hormones) [грек тілінде: stereos — қатты жэне eidos — түр; hormao — қозғалысқа келтіремін] - адам және жануарлар ағзасындағы тіршілік әрекетінің үдерiстерiн реттейтін физиологиялық; белсендi заттар тобы (жыныс гормондары, кортикостероидтар, Д дәруменінің гормональды түрі). Омыртқалыларда стероидты гормондар бүйрек үсті бездерінің қыртысынан холестерин, аталық жыныс бездерін Лейдиг клеткаларынан, аналық жыныс жасушаларынын сары денесi мен фоликулаларында, сонымен қатар плацентада синтезделеді. Стероидты гормондар цитоплазмада бос күйінде липидтi тамшылар құрамында болады. Осыған байланысты жоғары липофильдi қасиеттерiне байланысты стероидты гормондар плазматикалық мембранадан қанға оңай етедi содан кейiн нысана клеткаларға енеді. Адам ағзасында стероидты гормондардын алты түрі кездеседi. Олар: прогестерон, кортизол, альдостерон, тестостерон, эстрадиол жэне кальцитриол (кальцирферолдын бұрынғы атауы). Бұл қосылыстар екі көмiрсу атомдарынан туратын бүйiрлiк қысқа байланыстары бар немесе кейде ондай байланыссыз да кездеседi. Стероидты гормондар сигналды функция атқаратын қызметiне байланысты өсiмдiктерде де кездеседi. Стероидты гормондар – көміртегі мен сутегі атомдарымен қосылған төрт көміртек сақинасы бар липидті органикалық қосылыстардың класы. Олар үш алтыбұрышты және бір бесбұрышты сақинадан тұратын жақтауды қамтитын бірегей құрылымға ие. Стероидты гормондардың мысалдары мыналарды қамтиды: 1. **Тестостерон**: терең дауыс пен бұлшықеттің дамуы сияқты ерлердің жыныстық ерекшеліктерін дамыту және сақтауда шешуші рөл атқаратын еркек жыныс гормоны. 2. **Эстроген**: етеккір циклін, жүктілікті және әйел дамуының басқа аспектілерін реттеуге қатысатын эстрадиол, эстрон және эстриолды қоса алғанда, әйел жыныстық гормондарының тобы. 3. **Кортизол**: метаболизмді реттейтін және стресс пен қабынуға жауап беруге қатысатын бүйрек үсті безінің қыртысынан шыққан гормон. Стероидты гормондардың физиологиялық әсері әртүрлі және өсуді, жыныстық белгілердің дамуын, метаболизмді және стресске жауаптарды реттеуді қамтиды. Олардың биологиялық белсенділігі жасушалық рецепторлармен спецификалық әрекеттесуіне байланысты. Стероидты гормондар жасушалардың ішіндегі рецепторлармен байланысқанда, ол геннің экспрессиясына және жасушалық функцияға әсер ететін биологиялық оқиғалар тізбегін бастайды. Стероидты молекулалардың гидрофобты қасиеттері және рецепторлармен әрекеттесу ерекшелігі сияқты бірегей құрылымдық ерекшеліктері олардың организмдегі биологиялық белсенділігін анықтайтын негізгі факторлар болып табылады. Сигнал өтізудің негізгі формаларын түсіндіріңіз, мысалдар келтіріңіз. Сигналдар мен нысана-жасушалардың өзара әрекеттесу жолдарын талдаңыз. Сигналдын нейрокриндік өткізу түрінің схемасын құрастырыңыз. Жүйке жүйесінде сигнал берудің екі негізгі түрі бар: электрлік және химиялық берілу. 1. **Электр беріліс:** - Аксондар бойымен электрлік импульс немесе нақты әрекет потенциалы жылдам таралатын жерде пайда болады. Мысал: Нейрон ішінде жүйке импульстарының берілуі. 2. **Химиялық тасымалдау:** - нейротрансмиттерлер деп аталатын химиялық хабаршылар арқылы нейрон басқа жасушалармен байланысатын синапстарда пайда болады. - Мысал: синаптикалық саңылауда ацетилхолин сияқты нейротрансмиттерлердің бөлінуі. Мақсатты жасушалардың өзара әрекеттесуі рецепторларды блоктау немесе ынталандыру принципі бойынша жүзеге асырылады. Мысалы, синапс кезінде постсинапстық жасушада белгілі бір нейротрансмиттер үшін рецепторлар болуы мүмкін, бұл жасушаның қозуын тудырады. **Нейрокринді тасымалдау схемасы:** 1. **Нейротрансмиттердің босатылуы:** Нейрон синаптикалық саңылаудағы нейротрансмиттердің босатылуын тудыратын сигналды жібереді. 2. **Рецепторлармен байланысуы:** Нейротрансмиттер постсинапстық жасушаның мембранасындағы рецепторлармен байланысады. 3. **Мембраналық потенциалдың өзгеруі:** Нейротрансмиттердің рецепторлармен байланысуы постсинаптикалық жасушаның мембраналық потенциалын өзгертіп, қозу сияқты жауап тудырады. Бұл жалпы үлгі және нақты беру механизмдері әртүрлі болуы мүмкін Гормондардың әсер ету жолдарының түрлерін түсіндіріңіз. Жасушааралық байланыстың негізгі жүйелеріне мысалдар келтіріңіз. Ақпаратты өткізудегі бастапқы делдалдардың маңыздылығын көрсетіңіз жүктеу/скачать 1.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|