Хабаршысы ғылыми журналы
Дауысты дыбыстардың жасалым белгілерінің жүйесі
жүктеу/скачать 3.07 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Дауысты дыбыстардың жасалым белгілерінің жүйесі ЖАСАЛУ ЖОЛЫ ЖАҚ ҚАТЫСЫ ЕРІН ҚАТЫСЫ ТІЛ ҚАТЫСЫ ҚҰРАМЫ дауыстылар ашық қысаң езі ерін тіларты тілортасы жалаң құранды А + - + - + - + - Ә + - + - - + + - Ы - + + - + - + - І - + + - - + + - Ұ - + - + + - + - Ү - + - + - + + - О - + - + + - - + Ө - + - + - + - + Е - + + - - + - + Жоғарыда айтылғандарды жинақтап айтқанда, дауысты дыбыстар жіктелімі төмендегідей болады:1) Құрамына қарай: а) жалаң дауысты (а,і,ы,ә,ұ,ү); құранды дауысты (о,ө,е);2) Жақ қатысына қарай : а) ашық дауысты дыбыстар жақтың кең ашылып, тілдің төмен қалпы арқылы жасалады (а,ә); ә) қысаң дауысты дыбыстар жақтың тар ашылып, тілдің жоғары қалпы арқылы жасалады (ы,і,ұ,ү); б) құранды дауысты дыбыстар (о, ө, е); 3) Еріннің қатысына қарй: а) еріндік дауысты дыбыстар еріннің дөңгеленуі арқылы жасалады (ұ,ү- доғал ерін, о,ө- сүйір ерін); ә) езу дауысты дыбыстар еріннің бейтарап қалпы арқылы жасалады (а,ә,ы,і-езу, е-емеурін); 4) Жасалу орнына қарай: а) тіл ортасы дауысты дыбыстар тілдің орта тұсы арқылы жасалады (ә,і,ү); ә) тіл арты дауысты дыбыстар тілдің артқы тұсы арқылы жасалады (а,ы,ұ); б) құранды дауысты дыбыстар басым сыңарының жасалым белгісіне лайық, шартты түрде жіктеледі тіл ортасы( е,ө), тіл арты (о). [12.20]. Қазақ тілі дауысты дыбыстарын акустика-артикуляциялық ерекшеліктеріне қарай төмендегідей бес топқа бөліп, жіктеуге болады: жүктеу/скачать 3.07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|