Халықаралық ТҮркі академиясы әлішер науаи хамса ләйлі – Мәжін

180
Тырмысып тұрғандары желге сынбай,
Күрсінген күзгі ағаштың көз жасындай.
Жапырақтар жүргіншінің жолын жапқан,
Ажалдың хаттарындай келіп жатқан.
Сәттерде суда қалып қалтылдаған,
Секілді алтын ділдә жалтылдаған.
Біресе аққан судың бетіндегі ол,
Қауырсын алтын қалам секілденер.
Жүзімдер мәуелеген осы кезде,
Көрінер қара алтындай тосын көзге.
Алатын көздің жауын қараған шақ,
Немесе мөлдіреген қара моншақ.
Жоқ енді шешек атқан сол бір күндер,
Тараған қолаң шашын жаңбыр гүлдер.
Құлпырған қызғалдақтар алаулайды,
Қып-қызыл меруерттен ол аумайды.
Боз көрпе жамылмаған жер қалмапты,
Аппақ қып судың бетін мәрмәр жапты.
Дауылдап долы жел де дүлей текті,
Кектеніп көк аспанға үрей төкті.
Қалтырап суық желден дала тіпті,
Бұлбұл да өз қанатын пана тұтты.
Алаңдап желдің ұйқы-тұйқысына,
Ләйлінің төрт бөлінді ұйқысы да.
Өзінің не қыларын жел біледі,
Бозарып оңып кетті жердің өңі.
Басына бейнет түссе кім жыламас,
Мертікті гүлдер менен сүмбіл ағаш.
Үсікке ұшыраған неткен бейбақ,
Өксіді запырангүл көктемді ойлап.

181
Жұмақтың үлбіреген жас гүліндей,
Пейіштің Ләйлі жаны пәктігіндей.
Бірде күз Ләйлі көңілі, бірде көктем,
Сұрықсыз сиқырлы еді дүние неткен?
Жүк қылып мың қайғыны бір жүрекке,
Ләйліні дерт дауылы ұрды бетке.
Сырқаттан сай-сүйегі сырқырады,
Быт-шыт боп бұйра шашы бұрқырады.
Арқан ғой қара бұрым бұратылған,
Мойнына ғашықтардың оратылған...
Махаббат патшалығы таза текті,
Қамаудан тұтқындарын азат етті.
Арылған күнәсінен жасаған бар,
Мәз-мәйрам еркіндікке босағандар.
Бір тұтқын қуса кетпес бұл арадан,
Ғашықтық басын оның дуалаған:
Қайғының екі қасы қанатындай,
Көзінің нұрын бүркеп жабатындай.
Бар еді бейшараның қанша айыбы,
Сорлауда сұлулықтың ханшайымы.
Көрсетер өз өнерін қара да тұр,
Өлімнің бояушысы келе жатыр.
Қойсаңшы, шебер болса қол дегенді,
Бет-жүзін әсемдеді әрлеп енді.
Өлсе де көкейінен кетпес арман,
Тер ақты көз жасындай хатқа тамған.
Сұлудың секілді бір өз мұңдасы,
Бояуды жуып кетті көздің жасы. 
Жүрегі баяу соқты, тіл күрмеліп,
Еріні көкшіл тартты күлгінденіп.

182
Талықсып бара-бара сөзден қалды,
Келгенін жан алқымға лезде аңғарды.
Қанатын жалын шарпып өзектегі,
Шырылдап шыбын жаны безектеді.
Құтылмас қорыққанменен бұл үрейден,
Алдында көр күтіп тұр үңірейген.
Қайтеміз айта беріп өлім жайын,
Ләйліге кием десе кебін дайын...
Құшағын ажал шашқан жалынға ашып,
Пәнимен жатыр, міне, арыздасып.
Аттанып жалғыз өзі туған үйден,
Бақиға сапар шекпек бұл пәниден.
Бір мезет беті бері қарағасын,
Шақыртты өз қасына жан анасын:
«Алдыңды кесіп өтсем, кешір ана,
Тілегім, – деді, – соңғы осы ғана!
Таусылып өлерімде не қыламын,
Болайын құрбандығың – қара лағың.
Мен үшін кесіп бердің қоң етіңнен,
Сұраймын сенен кешу не бетіммен?
Ұяттан таңба салдым жүзіңе өшпес,
Кінәмді сен кешкенмен құдай кешпес.
Қу тірлік күз келгенін сездірмепті,
Үзілер сабағымнан мезгіл жетті...
Қайғының құтылсам да құдығынан,
Ажалдың құтылмаймын құрығынан:
Сыртыңнан сабыр сақтап сыр бермедің,
Іштегі қайғыңды ұғып үлгермедім.
Жалғаннан жас тамызбай пенде өткен бе,
Езіліп жылай берме мен кеткенде.

183
Болғанда өмір қысқа, өлім мәңгі,
Қаусатып күйрей берме қабырғаңды.
Опасыз мына дүние алданышты,
Қабылда құдай басқа салған істі.
Өмірде қурамайтын гүл болмайды,
Сұм ажал құлқыны кең кімді алмайды?
Мен көшем бұл жалғаннан күндей батып,
Түнеріп тұрып алма түндей қатып.
Ұшқан құс, жерде жүрген жан-жануар,
Сұңқылдап сеніменен бірге жылар.
Жұбатып бірі кетіп, бірі келер,
Өзіңмен дүние бірге күңіренер.
Жоқтайды жиналып ап келіп әр күн,
Түгелі кеудесінде жаны бардың.
Соңымда сағымдай боп елес қалар,
Ғашықтар күйіп-жанған мені еске алар.
Жел жылап, естігенде тау жаңғырар,
Кетті деп өкінішпен арман қылар.
Тигенде құлағына жаман хабар,
Ғұмыры сүйіктімнің тәмәмдалар.
Туды деп емін-еркін құшар заман,
Шырылдап шыбын жаны ұшар маған.
Аспанға жаны кетіп, тәні қалар,
Бақида мені бірден тауып алар.
Демеймін махаббаттың күнін сөнер,
Ол келіп тас төбемнен нұрын себер.
Екеуміз табысамыз, қауышамыз,
Әлемге сыры жұмбақ ауысамыз.
Пәниден опасы жоқ айнығанда,
Мұңнан да, құтыламыз қайғыдан да.

184
Өлген жан қайта тұрып келмес жылап,
Ұғыңдар, шын махаббат өлмес бірақ!
Айтыңдар арттағылар алғы күнге,
Біздердің рухымыз мәңгі бірге!
Өлгенде құрметтеңдер оның басын,
Туғандар өсиетімді орындасын.
Өмірде болмаса да қадіріміз,
Өлгенде бірге болсын қабіріміз...
Жүрмейді ешқашанда оған өкпе,
Жек көрме, мейірім төк, сыртқа теппе.
Өтті ғой бір мен үшін жанын жалдап,
Кебін піш, өз қолыңмен Мәжінге арнап.
Бірге ора екеуімізді сол кебінге,
Жатайын сүйіп-құшып өлгенімде.
Ақырғы тілегімді мақұл ет те,
Аттандыр өз ұлыңдай ақыретке.
Ғашықтар махаббатсыз күн кешіп пе?
Жатқандай болайық біз бір бесікте!»
Тірліктің нұры сөніп көзіндегі,
Үзілді, ең соғы рет «Мәжін!» деді.
Тағдырдың келісті де жазғанымен,
Өлім кеп бетін жапты өз қолымен.
Құтырып ажал атты бір албасты,
Күн көзін қара түнек тұман басты.
Іштегі жазылмастан жарасы әлі,
Қайғыдан жамылды ана қара шәлі.
Аһ ұрды, жүрегіне қан құйылып,
Жұбату айтып жатты ел жиылып.
Үй ішін үрей кернеп жүдей қалды,
Шырылдап байғұс ана шыр айналды.

185
Жеткендей жер түбіне таңғы зары,
Ләйлінің басын құшып зар жылады.
Еңкейіп қызын сүйіп, сандырақтап,
Тіл қатты өлі жанға енді нақтап:
«Сен өлсең мен байлаймын тасқа өзімді,
Ұйықтайтын уақыт емес, аш көзіңді!
Егерде болса сенің өлгенің шын,
Сенімен бірге анаң да жерге кірсін.
Құдай-ау, сорлы басым кімнен қалдың?
Ләйлісіз керегі не бұл жалғанның!?»
Ұстады нәзік қолын жалғызының,
Бермек боп жүрегінен жан қызуын.
Дірілдеп саусақтары бетін ашып,
Сипады жатқан жүзін нұрын шашып.
Түзеді жібек шашын қобыраған,
Түксие қарап тұрды өлім оған.
Жүрегі қақ жарылып аңыраған,
«Ояншы, таң атты ғой, – деді, – балам?»...
Қанды жас кетті ананың жүзін жуып,
Мәңгіге өмір сөнді, үзілді үміт!
Өлімге байлағандай басын қайғы,
Аңырап көк аспанға шашын жайды.
Ойбайлап тырнағымен бетін осты,
Ел-жұрты дауысына дауыс қосты.
Болмаған болды сұмдық ғұмыры енді,
Көк аспан қара тұтып күңіренді.
Шыдатпай одан әрі құрғыр жүрек,
«Қасірет, қасірет!» – деп, шыңғырды кеп.
Жүрегін өкініштің отына орап,
Зарлады жүресінен отыра қап: 

186
«Мәңгілік сен ұйықтама, мен ұйықтайын,
Орнымды сенен бұрын анықтайын.
Көзіңді аш, ботақаным, күндей жайнап,
Қыздарға қайта қосыл жүрген ойнап.
Оянып қас пен көздің арасында,
Солармен гүл теруге барасың ба?
Бақшада сырқаттанып тұрса гүлдер,
Шашыңмен аластайын бір талын бер.
Ақ жүзің қазынасы сұлулықтың,
Сен содан махаббаттың уын жұттың.
Ажарың екі қасың ашып тұрған,
Аспанда күннің өзін ғашық қылған.
Қасиет қастарыңда жатқаны шын,
Жыланға айналады қоссам ұшын.
Деп түнде кірпіктерге қалғымаңдар,
Күзетер қазынаңды сол жыландар.
Сүрмені сенен қалай аяйын мен,
Қасыңды, көзіңді де бояйын мен.
Түріктің қылышындай екі көзің,
Өшірдің амал қанша отын өзің.
Тұратын көк қынапта жасырынып,
Жарқылдап жанарында асыл үміт.
Бояймын өз қанымды қосамын да,
Ерекше көрік беріп жас аруға.
Өзіңнен жан аямас аяулы анаң,
Бетіңе күлгін түсті бояу жағам.
Тамсанып, таң қалады көрген адам,
Тұрсаңшы, рахым қып сен де маған.
Мөп-мөлдір қарақаттай мең саламын,
Тұратын көзді тартып қаншама күн.

187
Айнытпай ойнақ салған бала күннен,
Шашыңа торғын жаулық жабамын мен.
Жүзіңді күн нұрына сүйгіземін,
Үстіңе жібек көйлек кигіземін.
Күтіп тұр құрбыларың бірге ойнаған,
Сағынып сайран құрған күллі айналаң.
Жарқ етіп өтесің сен алдарынан,
Жарығым, оған сірә бар ма күмән?
Баққа бар шыққан күндей күлім қағып,
Қарсы алар қызыл гүлдер бүрін жарып.
Сол кезде қалың жұртты киіп-жарып,
Ұмтылар Мәжін саған күйіп-жанып.
Көздері қос жұлдыздай жанып-өшкен,
Көре сап ол құлайды танып естен.
Шүбәсіз осы сөзді айта аламын,
Сен оның кіргізесің қайта жанын.
Ол егер сен бармасаң келер мұнда,
Мен оған не айта алам ел алдында?
Кедергі жасадым мен талай оған,
Көзіне енді қайтіп қарай алам?
Сұм қайғы қиып түсті сені көктей,
Халқыңды аясаңшы еңіретпей?
Мүсірке ең болмаса сені күткен,
Қартайған қос мұңлықты халі біткен»
Әкесі мұны естіген жерге құлап,
Өз басын өзі соқты қатты ұрғылап.
Қаңырап көкірегі қақырады,
Біле алмай не қыларын аһ ұрады.
Бүкіл ел қара тұтып күңіренді,
Келмейді Ләйлі қайтып ғұмыры енді. 

188
* * * 
Бүлкілдеп өксік толы көмекейім,
Енді мен Мәжін жайын сөз етейін:
Таң атса күндер жылап батқан еді,
Зиратта мәжін жалғыз жатқан еді.
Мұңдасып ертелі-кеш молалармен,
Тазарған таза жаны одан әрмен.
Ләйлінің қысылғанда жаны түнде,
Тұншығып Мәжін жатты шаң ішінде.
Ләйлінің дерті асқынып меңдегенде,
Қиналды азап тартып ол да демде.
Сүйгені күнде азапқа бірге түскен,
Шықпады күндіз ойдан, түнде түстен.
Ләйлінің естірткендей күнін өлген,
Ғайыптан бір үн келді күңіренген.
Ләйліге у бергенде ажал-мыстан,
Мәжін де сезіп жатты оны алыстан.
Шыңылдап қайта-қайта құлақтары,
Жүрегі аттай тулап шыдатпады.
Ешқашан естімеген ғұмырдағы,
Тағы да бір үн келіп сыбырлады:
«Уа, ұлы әміршісі қайғы елінің,
Тағынан махаббаттың тайды өмірің.
Сорыңды, азабыңды жыр еткенмін,
Әмірі сенсің сүйген жүректердің.
Таусылды ғашығыңның татар дәмі,
Тұр кәне, қайғы елінің қаһарманы!
Бақшаңның дауыл соғып сиқы кетті,
Сөндіріп шырағыңды типыл етті.

189
Тағдырмен тайталасып қайратқа мін,
Отырмай күтіп оның жайратқанын.
Ай сенің аспандағы шын ғашығың,
Дидарын көруге зар мұңдасының.
Жалғыз жүр серуенде сені күтіп,
Жатырсың неге бейғам оны ұмытып?
Жалғанда жақының жоқ Айдан жақсы,
Сапарға серуен соңы айналмақшы.
Тиеді бармай қалсаң тасқа басың,
Жөнел тез, үлгермесең кеш қаласың!»
Жатса да көтерілмей жерден белі,
Бар еді бойында әлі әл-дәрмені.
Тылсымға айттың ба деп айтарыңды,
Қайратқа қаһарланып қайта мінді!
Біреу кеп ет кескендей енді етінен,
Зулады атқан оқтай жер бетімен.
Бір әуен көкейіне құйылды өзге,
Ләйлінің елестетіп үйін көзге.
Бұл әуен – махаббаттың тәтті әуені,
Түбінде жүрегінің жатқан еді.
Жүрегін қолына алып келеді ұшып,
Көзінен мөлт-мөлт етіп тамады шық.
Көңілі қуаныштан атойлады,
Көзінде найзағайдың оты ойнады.
Жердегі күндей Мәжін шұғылалы,
Соңынан жабайы аңдар шұбырады.
Ойында қорқыныштың жоқ ізі де,
Жетуге асығады егізіне.

190
Қалың жұрт сескенді оның бір өзінен,
Бас имес ажалға да мінезінен!
Жамағат іштерінен разы оған,
Жүгіріп шықты алдынан біраз адам.
Аңдарды көргенінде келе жатқан,
Шошынған кейбіреулер салады аттан...
Мәжінді көрген сәтте ел құбылды,
Болғанын бір сұмдықтың енді білді.
Мелшиді, өзін-өзі мүлде ұмытып,
Аңдар да анадайда тұрды күтіп.
Бөтенге білдірмеген әсте сырын,
Ләйлінің өңі қашып ашты есігін.
Көре сап іздегенін шалды көзі,
Сұп-суық Ләйлі жатыр жалғыз өзі.
Жете алмай қолын соза түсті құлап,
Шыбын жан кеудесінен ұшты жылап.
Сапарға жол серігін тапты Ләйлі,
Бетке алып аттанбақшы тек Құдайды!..
Топырлап сырттағы жұрт ішке кірді,
Көрді олар торына ажал түскен ұлды.
Әкеліп тағдыр өзі қосарлатты,
Сұп-сұр боп екі мәйіт қатар жатты.
Жағасын ұстады жұрт, шайқап басын,
Құдіретін құдай қалай байқатпасын?!
«Мұндайда болады екен!» десті бәрі,
Қалмады ғашықтарға еш күмәні.
Жыласып ел аяғы басылғанда,
Бұрылды сөздің беті асылдарға.

191
Деді олар: «Білместіктің қырсығынан,
Екі жас қиылды ерте қыршынынан.
Өмірден тата алмады бақыт дәмін,
Көнбейді басқа түскен уақытқа кім?
Бұларға қас қылған жоқ қасқыр-дағы,
Пенделік қиянаттың қос құрбаны!
Тірлікте жете алмады бір-біріне,
Жұмаққа енді бірге кірді, міне!
Құдайым, оларды енді адастырма,
Қосайық тым болмаса жер астында!
Орайық екеуін де бір кебінге,
Бір көрге рахат тапсын кіргенінде!»
Үлгі алсын тыңдаған жұрт бұл аңыздан,
Осылай шешті қауым бір ауыздан.
Бақида екі ғашық мәңгі мұңсыз,
Бір кебін, бір бесікте жатыр үнсіз.
Жалғыз дән ортасынан қақ бөлінген,
Қайтадан біріге алмай өтті өмірден.
Бірікті түскенінде көрге келіп,
Шыққан дән бір кездері жерден өніп.
Пенделер, махаббаттан үрікпеңдер,
Қайтадан бөлінбесін біріккендер!
Екі дән бірге біткен бір қауызға,
Дән емес салатұғын күнде ауызға.
Дәні ол махаббаттың мәңгі көктер,
Сүйетін жаны таза пәк жүректер!
Көтерді қаралы жұрт көрбесікті
16
,
Қайтпайтын екі мұңлық жолға шықты.
16
Көрбесік - Мәйіт салатын зембіл немесе бесік.

192
Жабылған көрбесікте асыл жібек,
Тербеліп жатыр екі есіл жүрек.
Түсіріп қос ғашықты көрге, міне,
Бөледі мәңгі-бақи жөргегіне...
Қарсы алды ғашықтарды жер қуанып,
Күн мен Ай қараңғыға енді барып.
Мың жылап, мың қуанып, мың өксіген,
Мұңлықтар үрейленді мұны естіген.
Қанаты ғашықтардың қайырылды,
Махаббат патшасынан айырылды!
Екі рет Ләйлі жұрты қаралы боп,
Қоштасып қала берді жаралы боп...
Еңіреді әке-шеше көр басында,
Қиналды жұбата алмай ел қасында.
Күңірентер ата-ана жоқ енді аспанды,
Ұзамай екеуі де жер жастанды...
Қалғанды обалына қос мұңлықтың,
Төгілген көз жасынан тасқын жұтсын!
Шақырып қараңғы көр түнергенде,
Соңынан сүйіктімнің кірем мен де!..

жүктеу/скачать 3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: