Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
аударарлық. С. Сейфуллиннің сол кез дің өзінде тап басып айтқан осы тұжырымы Ұлы Отан соғысынан кейін фольклорлық мұралар туралы айтыс-таласта негізгі қорытынды пікір болып қайта айтылды. Бұған 1957 жылы Ташкент қаласында «Ал- памыс батыр» жыры туралы болған ғылыми конференция айқын дәлел. С. Сейфуллиннің қазақ әдебиет- тану ғылымында ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікірге қосқан негізгі жа- ңалығы – қазақ фольклорын өзіне дейінгі жанрмен түрге бөлген жү- йелеуді толықтыра, дамыта отырып жасаған жаңа классификация сы. Сә кеннің әдебиетші-ғалым, сын- шы ретіндегі тұлғасын қарастырған зерт теу еңбектерде бұл классифи- кация «қазақ фольклорын жаңаша жүйеледі» деп аталып қана өтіліп, жүйелеу жолы ғана көрсетіліп, М. Әуезов пен Х. Досмұхамедов еңбектеріндегі жіктеулермен салыс- тырылмай қалған. Біздің ойымыз- ша, фольклорлық үлгілерді жанр- ға және түрлерге жіктеу жаңа туып келе жатқан әдебиеттану ғылы- мын да әдеби-теориялық ой-пікір- дің өсу, даму дәрежесін ғана көр- се тіп қоймайды, сонымен бірге ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді тың ба ғыттағы жаңа зерттеу арнала рына да жетелейді. Сол себептен «Қазақ әдебиетінің» ғылыми зерттеу еңбек ретіндегі сипатын аша түсу үшін он- дағы жасалған фольклорлық шы ғар- маларды жүйелеуді бұрынғы клас- сификациялармен салыстыра қа ра- ғанды жөн көрдік. Жалпы С. Сейфуллин оқу құра- лына жазған кіріспесінде «қазақ әде- биеті туралы басқа еңбек жоқ» дей отырғанмен М. Әуезов пен Х. Дос- мұхамедовтердің еңбектерімен та- ныс болған. Бұған дәлел «Қобылан- ды батырдың» шығуына Иван Грозныйдың Қазан қаласына шабуыл жасауы деген түсінік М. Әуезовтің 1925 жылы жазған «Қобыланды ба- тыр» мақаласы мен «Әдебиет та- рихы» еңбегінде айтылған еді. Сол сияқты батырлар жырын «ұлы ба- тыр», «кіші батыр» деп бөлуді де М. Әуезов бастаған болатын. Сәкен- нің екі пікірді де жоққа шығарғаны- нан көп ізденіп, әрбір мәселеге ғы- лыми тұрғыдан қарағанын аңғара- мыз. Батырлар жырын үлкен, кіші деп бөлудің орыс әдебиетшілерінің қолдап жүрген тәсілі екенін, оның қазақ эпостарының табиғатына кел- мейтінін де ескертіп өтеді. Тегі С. Сей - фуллин бұл еңбектерге берілген «бур- жуазиялық-ұлтшылдық көзқараста жазылған» деген баға мен «ұлтшыл- алашордашыларға» қарсы күресе- тін салқыннан атап көрсетуді қажет деп таппаған болуы керек. Автор «Қазақ әдебиетінде» осы еңбектерде басталған қазақ фольклорына клас- сификация жасауды толықтыра, да- мыта, жаңа жанрлар мен түрлер қо- са отырып, осы кезде дейін мәнін Ре по зи то ри й К ар ГУ |