Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
лық мұраның көптеген үлгілері жи- налды, жарияланды, ғылыми тұрғы- да зерттеу жұмысы қолға алына бас- тады. Бірақ, оларда ең құрығанда қазақ фольклорының толыққанды клас сификациясы да жасалған жоқ. Сон дықтан С. Қасқабасовтың бұл пі- кірі шындыққа сай келмейді. Әдеби- тарихи, әдеби-теориялық бағыттағы ғылыми-зерттеушілік ой-пікір өз са- лалары бойынша ізденістерге енді қадам басып жатқан уақытта, фоль - клорды толық зерттеп біттік деу- ге болмайды. Фольклортануды әде- биеттану ғылымының пәндері қата- рына жатқызбағанымызбен, оны да зерттейтін сол ұлттың әдеби-тарихи және әдеби-теориялық бағыттағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірі екенін ұмытпаған абзал. Біздің ойымызша, қазақ фольклористикасы ғылымы- ның туып, қалыптасу кезеңі ХХ ға- сыр дың алғашқы жартысының ен- шісінде. Ал бұл кезеңде сол болашақ зерттеу лерге ұласатын ғылыми із- деністер дің алғашқы соқпағы салын- ды, фольклорлық мұраның мол қоры жасалды. Фольклорлық мұраны жинап-жа- риялауда табысты қадамдар жаса- луына алғашқы қазақ баспасөзінің қосқан үлесі аз емес. Орыс тілінде шы- ғып тұрған басқа да баспасөз орында- рымен қоса, «Дала уалаятының га- зеті» әдеби мұраны молынан жа- риялады. Бұлар әдеби ғана емес, қо ғамдық және саяси-әлеуметтік ой-пікірдің орталығы болды де- сек, артық айтқандық емес. «Жалпы «Дала уалаятының газеті» 15 жыл ішінде, шамамен 704 рет шыққан, оның 331 номерінде фольклорлық материалдар жарияланған» болса, XІX ғасыр соңы мен ХХ ғасыр ба- сында бұл үрдіс ерекше қарқын алды. Бұл дегеніміз ауыз әдебиетінің қыруар байлығының хатқа түсіп, зерттеушілік бағытта жұмыс жүр- гізіліп жатқанын көрсетеді. Сонымен қатар, газет бетінде әдеби мұраны жинап-жариялаудағы негізгі мақсат туралы мәселенің бетін ашуға де- ген пікірталастың тууы да ұнамды құбылыс болды. «Қыр баласының» (Ә. Бөкейханұлы) фольклорлық шы- ғармаларды жариялаумен шектел- мей, әдебиет тарихына да көңіл ау- даруды ұсынып, ақын-жыраулар шы ғармаларын бастыруды қолға алу ке ректігі туралы ұсынысы әр түрлі көзқарастағы пікір айтылуына себеп болды. Ә. Бөкейханов ұсынысына бай- ланысты оны жақтап Х. Сеңгірбаев және «Ш. Ч.» деген автордың, оларға қарсы А. Шонаев, Е. Наурызбаев- тардың пікір білдіруі, әдеби мұраны игеру мәселесі бүкіл халықтық си- пат ала бастағанын байқатады. Со- нымен қатар, газеттер әдеби білімді насихаттауға, таратуға еңбек сіңірді. Осы кезде жарық көрген кітаптар мен оқулықтарға жазылған қысқаша хабарлама, рецензия, әр түрлі сипат- Ре по зи то ри й К ар ГУ |