Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
тариат жазушылары екенін атап өтіп отырған. Орыс жазушыларынан Че- хов пен Горький кіргізілген. Қазақ әдебиеттану ғылымында әде биет тарихын зерттеу, дәуірге бөлу, жеке дарындарды бағалау жұ - мыстары қателіктерге ұшырай оты- рып, ізденіс жолында әр түрлі ба- ғыттарда болғанын, осы оқу құ- ралдары мен хрестоматия анық байқа тады. М. Жолдыбаев, М. Әуе- зов, Ә. Қоңыратбаевтың «ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті» (1930) оқу құралында ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдің ке- мелдене түсіп, бір саты жоғары кө- терілгенін көрсек, М. Жолдыбаев, Ә. Қоңыратбаев, М. Қаратаев құрас- тырған «Әдебиет хрестоматия сын- да» (1934) «тұрпайы социологизм» теориясының ықпалынан шы ға алмай қалған. Оған осы еңбек тер- ді қарастырғанда жоғарыда кел ті- рілген мысалдар айқын дәлел. Бұл оқулықтарды жазған авторларды мұқату үшін емес, ғылыми-зертеу- шілік ой-пікірдің өсу жолын, ұлттық әде биеттану ғылымының туу кезеңі өте қиын жағдайда өткенін білдіру мақ сатында бір мәселені айта кете йік. Ара сында бір жыл ғана салып шық қан екі оқулықтың авторлары негізі нен сақталған. Тек алғашқы оқулықта ғы Мұқтар Әуезовті кейінде М. Қара- таев ауыстырған. Алғашқысында та- рихи тұлғасы біршама дұрыс баға- ланған Абайдың енді «қазақ фео- далдар тобының ақыны, құдайшыл ақын», болып кетуінде көп сыр бар. Біріншіден, алғашқы кітап «тұрпайы социологизм» көзқарасындағы әде- би сын нысанасына түсіп тас-тал қан болды. Екіншіден, «ұлтшыл – алаш- ордашылдыққа» қарсы күрес сал- қынынан М. Әуезовке сенімсіз дікпен қараудың айыға қоймағанынан ха- бар береді. Үшіншіден, әдебиеттану ғылымының тууына көп үлес қос- қан әдебиетшілер ұсталғаннан ке- йін ғылыми-зерттеушілік ой-пікірде «тұрпайы социологизм» мен маркс- тік-лениндік әдіснама мидай арала- сып тұрған әрі-сәрі халін байқатады. Көркем шығармалар жинағы тү- рінде болып келген басқа хресто- матияларға қарағанда, бұл әдебиет хрестоматиясының, оқулық-хрес то- матия сипатында шыққан алғашқы еңбектің, көңіл аударарлық бір бас- тамасы болды. Атап айтқанда, қазақ әдебиеті тарихының төңкеріске де- йін өмір сүрген жеке дарындары туралы ғана емес, сонымен қатар, өзінің жаңа заманға лайық идеялық- шығармашылық бағытын айқындай қалыптасып келе жатқан кеңестік қазақ әдебиетінің көрнекті ақын- жазушылары жайында да ғылыми сипаттағы тұңғыш тұжырымдарды кездестіреміз. Ғұмырнамалық, анық- тамалық, түсіндірмелік деректер жи- нақталып болашақ монографиялық зерттеулерге негіз боларлық алғаш- қы қадамдар жасалды. Осы бастама Ре по зи то ри й К ар ГУ |