Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
Бұл кемшіліктің болуы қазақ әде- биеттану ғылымының қазақ әдебиет тарихын зерттеудің барлық пробле- малары мен принциптерін әлі толық меңгере алмай жатқанын анық таны- тады. Ол оқулықтың үшінші бөлі- мінде Ғ. Қарашев, С. Торайғыров, С. Дөнентаев шығармашылығын зерт теуде де көрінеді. Авторлардың үшінші дәуірді «ұлт- шылдық дәуірдің бас кезі» деп ата- уына біз жоғарыда сөз еткен С. Мұ- қановтың оқулығының әсері болған секілді. Бірақ, бұл оқулықта А. Бай- тұрсынов, М. Жұмабаев, М. Дулатов, Ж. Аймауытов алынып тасталып, тек олардың осы кезеңге кірген ақын дар шығармашылығына тигізген «зиян- ды салқыны» ғана аталып өткен. ХХ ғасыр басындағы әдебиеттің кескін-келбетін танытуға жасаған шолуда дәуір шындығын, қазақ әде- биетінің даму процесіне әсер ет- кен ағартушылық, бұқарашылдық идеяның мәнін аша отырса да, ав- торлар Сұлтанмахмұт, Ғұмар, Сә- бит үшеуінен басқа ақындарды бұл дәуірге кіргізбеген. «Ұлтшыл-алаш- ордашылар» аталғандарды былай қойғанда, М. Ж. Көпеев, С. Көбеев, М. Сералин және тағы басқалары атаусыз қалып қойған. Авторлар С. Торайғыров шығармашылығын сөз еткенде С. Мұқанов оқулығында кеткен ұшқары пікірлерді түзете ке- ле соны тұжырымдар білдіргенімен, сол кезеңде қазақ әдебиеті тарихы- ның «ұлтшылдық дәуірі» деп ата- лып жүрген кезеңге қалыптасқан көзқарастың ықпалынан шыға алмай қалған. Ғ. Қарашев шығармаларын талдауда да осыны анық сезуге бо- лады. Ал С. Дөнентаев барынша әді- летті бағаланып, жаңа заманды жыр- лаудағы сәтті шығармалары аталып өтіледі. Ғылыми зерттеудегі негізгі қарас- тырылған ақындар қазақ әдебиеті- нің ХІХ және ХХ ғасыр басындағы дәуірлерінің көрнекті өкілдері бо ла тұрса да, авторлардың басты мақса- ты ғылыми-педагогикалық талаптар- ға және әдебиетті мектепте тарихи курс ретінде тереңдете оқытуға сай тұрақты оқулық жасау болғандық- тан, орыс классиктерінен А. С. Пуш- кин, М. Ю. Лермонтов, А. И. Чехов, Л. Н. Толстой, М. Горькийлердің өмірі мен шығармашылығын таныс- тыруды жөн санаған. Бұл оқу құралына қарағанда әдебиет хрес- томатияларына тән құбылыс. Хрес- томатияда көбіне көркем шығарма мәтіні мол беріліп, оның маңызы мен авторы жайында қысқаша тү- сініктемелер келтіру сипаты басым болғандықтан, әдеби білім беруде туысқан республикалар әдебиетінің көрнекті өкілдерін таныстыру, клас- сикалық туындыларды өскелең ұр- пақтың эстетикалық рухани азы- ғына айналдыру педагогикалық та, әдістемелік те жақтан тиімді еке- ні рас. Орыс классиктерінің өмірі Ре по зи то ри й К ар ГУ |