Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет193/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   189   190   191   192   193   194   195   196   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
талаптарын ашық қоя білетіндігін
де, 
қазақ ауылындағы тап күресін дұ-
рыс байқайтындығында. Бірақ бұл 
екі ұрпақ жазушылар негізінде бір-
біріне қайшы бағыттағы әдебиет 
ағымы емес, қайта жалпы әлеумет-
тік бет алыстарында бір-бірін жақ-
тай отыратын жазушылардың топта-
ры», – деп ажырата жіктеп, қайтадан 
тұтастырып жіберуінен әдебиет-
тің таптығы принципіне сай туған 
шарттылықтың сипатын аңғару қиын 
емес [54, 7].
Оқулықтағы тағы бір үлкен 
мәсе ле – сыншыл реализм деген 
терминді қолдану жайы. Е. Ысмайы-
лов сыншыл реализмді көркемдік 
әдіс тұрғысынан емес, идеялық ны-
сана дәрежесінде түсініп, ғылыми 
қателікке ұрынған. Шындығына кел-
генде «Қазақ әдебиетінде сыншыл 
реализм әдебиеті Асан қайғы, Бұ қар 
жыраудан басталып, Шортанбай-
дың заманында толық қалыптасты. 
ХІХ ғасырдың 50-60-жылдары от-
аршылдар мен аға сұлтандар елді 
қырумен, талаумен, атып-шабумен 
ха лықтың айбынды ерлік күресте рін 
басу нәтижесінде туған ауыр жағ-
дай, ауыр қайғы, мұң-зардың болуы 
сыншыл реализм әдебиетін туғы за-
ды (Шортанбай, Әубәкір, Мұрат)», –
деп тұжырымдауына қарағанда, сын -
шыл реализмді көркемдік әдіс ма-
ғынасында емес, әр ақын-жазу шы-
лардың шығармасының маз мұнына 
лайықтап, сынап-мінеу тұрғысынан 
ғана түсінгендігін шамалауға бола-
ды. Қазақ әдебиеттану ғылымында 
сыншыл реализмнің теориялық негізі 
бұл кезде толық айқындалмаға нын 
ес керсек, мұндай қате көзқарасқа 
ұрыну бір себептен түсінікті де еді.
Міне, сондықтан алғашқы бас-
таудан кеткен қателік авторды екін-
ші қателікке жетектеген. Оны біз 
демократияшыл әдебиетке берген 
анық тамасынан байқаймыз. «Қа-
зақ тың демократияшыл әдебиетінің 
не гізі – фольклорда. Демократия-
шыл әдебиет ағымы Абай шығар ма-
ларында басталған болатын, ал ХХ 
ғасыр әдебиетінде демократияшыл 
әдебиет дамып, шын мәнінде жа-
салды. Демократияшыл әдебиеттің 
ерекшелігі не еді? Мұның идеялық 
көркемдік беті, өрісі қандай болды?
Бұл әдебиеттің алдына қойған та-
лаптары, алған тақырыптары халық 
өмірінің ең түйінді мәселелері болып 
отырды. Халықтың саяси пра во сы, 
рухани-экономикалық құлдықтан азат
болуын жылау-жалбарыну жолы мен, 
немесе тәңірден тілек тілеу жолы мен 
емес, күреспен, қалың бұқараның 
күшін біріктіру жолымен жеңу, ке-
лешектен жақсылық күту», – деген 
тұжырым жалпы сыншыл реализмнің 
мән-мақсатын, негізгі идеялық ны-
санасын жыға түсінбеуден туған. 
Сол себептен де сыншыл реализм-
ге тән сипаттарды демократияшыл 
әдебиетке оп-оңай дарыта салғанын 
көреміз. Әйтсе де жаңа көзқарастағы 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


211


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   189   190   191   192   193   194   195   196   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет