Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
сияқты жанрларына да тоқталған. Негізгі мақсат фольклордың таптық сипатын ашу болған. «Бұрынғы ақ сүйек, байлар табының ауыз әдебиеті бар. Бұқараның ауыз әдебиеті, оның ішінде малшы-жалшылардың шы- ғарған, қара шаруаның шығарған ауыз әдебиеті бар. ...осы мұраны Ле- нинше ұғып, пайдамызға асыру біз- дің әдебиетіміздің, әдебиетшілеріміз- дің міндеті», – деп ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікір алдына әдебиеттің тап тығы принципіне сай жаңа бағыт ұсы нады [53, 200]. Негізінен алғанда, ав торлар өткен дәуір әдебиеті неме- се совет тұсындағы әдебиет өкілде- рін тексергенде, қазақ әдебиет- тану ғылымында маркстік-лениндік әдіснаманың әдебиеттің таптығы принципін басты назарда ұстағанын анық байқаймыз. С. Сейфуллин мен Ө. Тұрманжановтың бұл оқулық- хрестоматиясы отызыншы жылдар- да қазақ әдебиеттану ғылымының жетілуіне өзіндік ерекшеліктерімен үлес қосқан еңбек болды. Әдебиет тарихында елеулі еңбек сіңірген да- рындардың творчестволық жолын дәуір шындығы деңгейінде бар қай- шылығы, жетістігі, көркемдігі тұр- ғысынан бағалауда мәнді үлгі көр- сетті. Қазақ әдебиетінің хрестома тия сы- ның, оқулық-хрестоматия сының жә- не оқулығының әдебиеттану ғылы- мының туғызудағы рөлін әңгімелеген уақытта әр оқу құралының шыққан мерзімін ескергендегі басты мақса- тымыз, әдебиет тарихының зерттелуі мен дәуірге бөлу процесінің қандай қиындықпен, қандай жолмен жүр- генін анықтау еді. Отызыншы жыл- дардың алғашқы жартысында ха- лық фольклоры мен ХVІІІ-XІX ға- сырлардағы қазақ әдебиеті тарихы кейде даралана, кейде қосарлана баяндалып, ал ХХ ғасыр басындағы әдебиеттің кескін-келбеті, ағым-ба- ғыттары, маркстік-лениндік әдіс- нама принциптері белсене араласқан күннің өзінде де әлі толық дұрыс ғылыми шешім таба қоймағаны, жоғарыда біз сөз еткен оқу құралдары мен оқулық хрестоматиядан анық байқалады. 1930 жылдардың екінші жар- тысына қарай оқулықтардан көрі хрестоматиялық сипаты басым оқу құралдарын шығару тенденциясы орын алды. 1936 жылы С. Әлімбаев, Ә. Қоңыратбаевтың 3 класс үшін, 1937-1938 жылдары М. Әуезовтің VІ класс үшін, Үсеновтің ІХ класс үшін, М. Жанғалин мен С. Ерубаевтың Х класс үшін, Ә. Тәжібаевтың V класс үшін, Д. Әбіловтің VІІ класс үшін, С. Мұқанов пен Х. Бек хожиннің VІІІ, Х кластар үшін, Е. Ысмайыловтың ІХ класс үшін әдебиет хрестоматия- лары шығып, мектептерді оқу-құ- рал дарымен қамтамасыз етуді талап ет кен дәуір тілегінің қажетіне жара- ды. Бәрін сөз ету мүмкін болмаған- дық тан бір-екеуіне қысқаша тоқтала Ре по зи то ри й К ар ГУ |