Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
дығын, енді осы әдіснама талапта- рына сай даму жолын бастайтынын да дәлелдеп берді. Ғасыр басынан бері келе жатқан әдебиетті тарихи тұрғыдан тану жолындағы әдеби- тарихи ізденістер мен көрнекті да- рындардың шығармашылығы туралы әр түрлі сипатта айтылып, әр мақала, әр оқу құралында шашылып жүрген ғылыми көзқарастағы пікірлер мен тұжырымдарды бір жүйеге түсіре баяндап берді. Авторлар «тұрпайы социологизм» тео риясының ықпа- лымен ғана емес, «ұлтшыл-алашор- дашылдыққа» қарсы күрестің әсері- нен тым артық айтылған пікірлер- ді де түзетіп, ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің кең өріс алуына бастай- тын тың жатқан проблемаларды да көрсетіп берді. Сондықтан әр ақын- жазушы шығармашылығын зерт теу- дегі соны ойлардың айтылуын ұзақ- сонар баяндаудан көрі, осы өзек ті мәселелерді атап өтсек те жеткі лікті. Ыбырай, Абай, Сұлтанмахмұт мұрасын зерттеуде, олардың дүние- танымын, өнерпаздық тұлға сын ба- ғалауда, ағартушылық көзқарас тары мен сыншыл реализмін тереңдете ашуда, мына бағыттарда тексеру қа- жет дейді. 1. Ыбырай – тұңғыш педагог-ағар- тушы, жаңашыл, прогресшіл, қазақ- тың таза әдеби тілі мен прозасының негізін салушы. 2. Абай – өз заманының сыншы- сы, көркем әдебиет тілінің негізін салушы, үлкен классик, көркем сөз шебері, новатор. 3. Сұлтанмахмұт – әділет іздеген шыншыл да сыншыл, Абайдан кейін- гі ұлы реалист, классик ақын. Әрине, маркстік-лениндік әдісна- маға сай осы дарындар мұрасының халықтық, таптық сипатын таныту- да жаңа тұжырымдар да айтылып отырылған. Ыбырайдың еңбек та қы- рыбындағы шығармаларына, Абай- дың саяси-әлеуметтік лирикасына, Сұлтанмахмұттың «Қамар сұлу» ро- манына жасалған ғылыми талдаулар көңіл аударарлық. Хрестоматияда Шәңгерей, Нар- манбет, М. Ж. Көпеев, О. Қарашев, С. Дөнентаев творчествосынан сол кезең идеологиясына сай келмейтін қайшылықтарды іздей отырып, за- ман талабына тән баға берілсе, С. Көбеев пен 1916 жылғы ұлт-азат- тық көтеріліске байланысты ту ған жырлар оқу құралы жүйесіне ең алғаш рет кіргізілген. Оқулық-хрес- томатия болғандықтан көркем шы- ғарма мәтіні мол берілуі және мо- нографиялық портреттің мектеп оқу- шыларының жас ерекшелігіне лайық болуын ойлағандықтан авторлар тал- дау, зерттеу барысында еркін құлаш сермеп тереңдеп кете алмағандығы байқалады. Сонымен, Ұлы Отан соғысына дейін қазақ мектептері хроноло- гия лық тәртіппен жасалған жүйелі хрестоматиялар мен оқулықтармен Ре по зи то ри й К ар ГУ |