Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
4 қазан), С. Төлешовтің «Әдебиеттік оқу кітаптарындағы елеулі кемші- ліктер» («Лениншіл жас», 13 қараша), «Қазақ әдебиетін зерттеудегі елеулі қателіктер мен кемшіліктерді батыл және тез жояйық!» («СҚ», 1 жел- тоқсан), А. Ысқақовтың «Зиян ды кі тап» («Лениншіл жас», 11 қыр- күйек) секілді әшкерелегіш мақа ла- ларға жалғасты. Бұлар 1947 жылғы қаһарлы қаулыға алып барар жолда- ғы дайындық кезеңінің жалпы сипа- тын танытатын алғашқы белгілері десе де болады. Оған партияның көркемөнер, әдебиет және ғылым ту- ралы саясаты мен идеологиясынан туындаған объективті себептер де әсер етпей қалмады. Бұл бағыттағы бұрмалаушылық алғаш Қазақстанның өзінде басталды. «1943 жылы Кеңес Одағында тұңғыш рет жасалған, одақтың ең мықты тарихшыларының жәрде- мімен, әсіресе академиктер Греков, Дру жинин, Панкратова, Кучкин, Бернш там, Вяткиндермен бірге, М. Әуезов, С. Мұқанов, Б. Кенжебаев, Е. Ысмайлов пен Е. Бекмахановтар- дың ынтымақ-бірлігінен туған «Қа- зақ ССР тарихы» Сталиндік сый- лық қа ұсынылып, ең ақырғы са- тыға жет кенде, өзінің шовинистік көзқарасынан айыға қоймаған қарт профессор А. И. Яковлев «бұл орысқа қарсы жазылған кітап» деп сыйлық комитетіне мәлімдеме жасады. «Қа- зақ ССР тарихы» сыйлықтан қағыл- ғаны былай тұрсын, осы кезде, яғни 1943 жылы 28 маусымда Е. Бек- маханов «Қ. Қасымов бастаған қа- зақтардың ұлт-азаттық күресі (1837- 1847)» деген тақырыпта кандидат- тық диссертация қорғап, мәселені одан әрі ушықтыра түсті». «Қазақ ССР тарихындағы» өткен ғасырлар- дағы қазақ халқының мәдениеті мен әдебиеті туралы тарауларындағы негізгі тұжырымдар 1941-43 жыл- дардағы әдебиет хрестоматиялары мен оқу құралдарынан бастау алып жатқаны айтпаса да түсінікті. Ең- бектің Исатай-Махамбет туралы жазылған тұстары қазақша, орысша («СҚ», 1943, 26 қазан, «Казправда», 1943, 24 қазан), ал «Повстанские песни казахов в ХІХ в.», «Ч. Валиха- нов» тараулары орысша («Каз. прав- да», 1943, 30 қараша) жарияланып, ғылыми ортада қолдау тапты. Оған қазақ тілінде шықан А.Кучкин мен М.Вяткиннің «Қазақ ССР-нің тари- хы», А. Пясковскийдің «Қазақ ССР- нің тарихы» («СҚ», 1943, 12 және 30 мамыр), А. Панкратованың орыс тілінде шыққан «Основные вопросы истории Казахской ССР» (Большевик Казахстана, 1943, №10-12) секілді мақалаларының жаңашыл бағыттағы ғылыми ой-пікірлері де әсер етпей қалмады. Бірақ Қазақстанда және басқа ұлт республикаларында өз халқының та- рихы мен әдебиетін жаңаша тану Ре по зи то ри й К ар ГУ |