Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
Проблемалы-тарихи шолудың «Қа - зақ совет әдебиетінің даму ке зеңдері» деген бөлімінде автор «Азамат соғысы кезіндегі бұқарашыл әде- биет пен халық әдебиетіне» талдау жасаған. Сәкен, Бейімбет шы ғар- машылықтарынан ой өрбіту мүм - кіндігі болмағандықтан, қазақ әде- биетінің Октябрь қарсаңындағы жай-күйін, Сұлтанмахмұт пен Сәбит Дө нентаев төңірегінен ұзап шыға алмаған. 1916 жылғы халық поэзия- сын да осы тарауға икемдей баяндаған. Ал, «Совет шындығын жырлаған үгіттік әдебиет» деген тараушысында 1920-1925 жылдардың арасын меже етіп алады да, үгіттік поэзияның тақырыптарын әңгімелейді. «Қазақ совет әдебиетінің нығаюын» 1925- 1929 жылдарға тұтас етеді де, 1929- 1933 жылдарды «Әдебиет қоз- ғалысының жаңа кезеңі» деп тани- ды. Ал, «Қазақ совет әдебиетінде социалистік реализм үшін күрес» тараушасын жазушылардың Бүкіл- одақтық 1 съезінен өрбітіп, «1934- 1940 жылдардың арасы қазақ совет әдебиетінің барлық жағынан (әдебиет түрлері, пікір тереңдігі, шындықты кеңінен бейнелеу, жаңа бейнелер жасауы т.б. жақтарынан) күрделеніп өскен дәуірі деуге болады» деп та- бады да, осы кезеңде айрықша қар- қындықпен өркендеген халық шы- ғар машылығына, оның көрнекті өкіл- деріне арнайы тоқталады [76, 27]. Тарихи жүйелеуді осылайша жалпы- лай баяндап шыққаннан кейін поэ зия, проза, драматургия жанрларының өсіп-өркендеу жолдарына талдау жа- сайды. Қазақ совет әдебиеті дамуының жалпы сүлдесі ғана аңғарылып, оның игерген тақырыбы, көркемдік проблемасы, шеберлікті жетілдіру жолындағы ізденістері қысқаша ба- яндалады. Жаңа әдебиеттің өсіп- жетілу жолын түсіндірудің алғаш- қы тәжірибесі болғандықтан талай кем-кетіктер де айқын байқалады. Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті туралы ғылыми-зерттеушілік ой- пікірге осылайша бастама салған Е. Ысмайыловтың 1947 жылғы қау- лыдан кейін оқу құралдарын жа- сау жұмыстарынан шеттетілгені бай қалады. Оған дәлел 9 сыныпқа арналған оқу құралы 1948 жылы Қ. Жұмалиев пен С. Мұқанов ав- торлығымен, ал кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті туралы 10 сыныпқа арналған еңбегі Ғ. Мүсірепов, Қ. Бек- қожин, Қ. Жармағанбетов, С. Сейі- товтердің атымен шығуы. Алайда бұлар бұрынғы Е. Ысмайылов жаз ған оқу құралдарының негізгі жүйе сіне айтарлықтай өзгеріс енгізе алған жоқ, керісінше, қаулы талаптарына сай бұрмалаушылықтарға толы болды. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің орта мектепке арналған хрестома- тиялар мен оқу құралдарында көрі- ніс тапқан деңгейін бағалаған уақыт- та, 1920-1930 жылдардағы бұл Ре по зи то ри й К ар ГУ |