Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
бағыттағы еңбектерді жоққа шығар- ған кеңестік идеология әсері мен ой ла нып-толғанып кеңінен зерттеу- ге мүмкіндік бере қоймаған заман талабын ескеру қажет. Сол себеп- тен және бұл салада қалыптасқан мол тәжірибенің болмауынан олар- дың бәрі сәтті шыға да бермеді. Сондықтан да әр басылымы сайын толықтырылып, өзгерістер енгізіп отырылды. Олардың тұрақты оқу құралы дәрежесіне жетуіне ғылыми- әдістемелік сипаттағы көмекші құ- ралдар мен бағдарламалардың және рецензиялық мақалалардың көмегі аз болған жоқ. Мысалы, «Қазақ тілі мен әдебиетінің мәселелері» (1941), «Қазақ тілі мен әдебиетін тексеру сындары» (1940), «Орта мектеп про- граммалары» (1941) секілді ғылыми- әдістемелік еңбектер мектепте әде- биеттің тарихи курсын жүргізу жол дары туралы бағыт-бағдар бе- рерлік сипатта болды. Мектепке ар- налған оқулықтар туралы оннан астам сын мақалалар жарияланды. Олардың ішінде С. Ақмурзиннің «ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті» («Ек- пінді құрылыс», 1941, 24 шілде), Ж. Бейсенбиннің «Қазақ совет әде- биеті» («Халық мұғалімі», 1941, №1), М. Ғабдуллиннің «Жаңа кітап» («Халық мұғалімі», 1941, №11), Б. Кен жебаевтың «Қазақ әдебиеті- нің тарихы туралы» («СҚ», 1941, 15 шілде) секілді сыни рецензиялық мақалалардың айтары аз болған жоқ. Мысалы, М. Ғабдуллин эпостық жырлардың тарихқа қарым-қаты на- сы мен әр түрлі варианттарын са лыс- тыра зерттеу мәселесіне сай құнды пікір білдірсе, Б. Кенжебаев мектепте әдебиеттің тарихи курсын жүргізуде басшылыққа алу үшін қазақ әдебиеті тарихын дәуірге бөлуде өзі жасаған жүйені ұсынады. Алайда, әдебиет- тану ғылымының қалыптасу жолына басқан қадамында сәтті ізденістер жасап жатқанда әдеби сын сыңар жақ солақайлығын «ұмыта» қойған жоқ болатын. Сын қанды соғыс жүріп жатқан кезеңнің өзінде кейбір жеке ақын-жазушылардың шығармалары мен кітаптары туралы кеңестік идео- логияның талабына сай тұқырта пі- кір айту әдетінен жаңылмады. Мы- салы, Қ. Есенбаевтың «Жазушы Ғ. Мүсіреповтің зиянды пікірі ту- ралы» («СҚ», 1944, 22 қазан), С. Төле - шовтің «Сәбиттің диалектикала- ры» («СҚ», 1944, 17 қазан) деген мақалалар арқылы, олардың кеше ғана «халық жауларымен» байланыс- ты болғандығын естеріне түсіріп қоюды назардан тыс қалдырмады. Оқу құралдарына байланысты қа- зақ әдебиетінің тарихына «тұр пайы социологистік» көзқарастың қай- та жаңғыруы С. Төлешовтің «Қа зақ әдебиеті»туралы» («СҚ», 1944, 12 сә уір) деген сын мақаласы арқылы тағы да көрініс тапса, 1946 жылы П. Кузнецовтің «Идеясыздық пен жайбарақаттық жағдайында» («СҚ», Ре по зи то ри й К ар ГУ |