Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
әдебиеті» хрестоматиясы (1947) С. Мұқанов пен Қ. Бекқожин ав- торлығымен жарық көрді. Онда қамтылған фольклорлық үлгілердің таптық сипатта болуына айрықша көңіл аударылды. Сол сияқты 1948 жылғы Қ. Бекқожиннің 10 класқа, Ә. Шәріповтің 9 класқа арналған «Қазақ әдебиеті» хрестоматияла- рында, Қ. Жұмалиевтің 8 класқа, С. Мұқанов пен Қ. Жұмалиевтің 9 класқа, Ғ. Мүсірепов, Қ. Бекқожин, Қ. Жармағанбетов, С. Сейітовтердің 10 класқа арналған оқу құралда рын- да қазақ әдебиеті тарихының «құй- рық-жалы күзеліп», таптық көзқарас пен партиялық саясаттың талапта- рына сай келетін ақын-жазушылар шығармашылығы ғана қамтылды. Оның өзінде олардың дүниетанымы мен шығармаларындағы тапшыл- дық қайшылықтарды «тұрпайы со- циологизм» теориясының ықпа лын- дағы талдаулар арқылы ашу жағы басым түсіп жатты. Бұдан жоғары оқу орындарындағы әдебиет пәні бағдарламалары да сау қалған жоқ. Алайда қаулы белгілеген мін- деттерді осылайша жүзеге асы руға жұмыла кірісіп, сыннан қоры тынды шығарып жатқандарын дә лел де- ген дерімен де әдебиетші-ғалым- дардың әдебиеттану саласын дағы олқылықтарын әшкерелеу науқаны жалғаса берді. Оған Ж. Шаях ме- товтің Алматыда творчество лық зиялы қауым алдында 1948 жылы «Идеология майданындағы қыз- мет керлердің айбынды міндеттері» деген тақырыпта тағы да баянда- ма жасап, Орталық Комитет соның негізінде жаңа қаулы қабылдауы әсер етпей қалған жоқ емес. Ғ. Мүсі- репов, С. Төлешов, Ә. Сатыбалдиев, Д. Әбілевтер «Тіл-әдебиет инсти - тутының жұмысты қайта құра алмау себебі неден?» деп сынға ұшы раған әдебиетшілердің бұрынғы «ұлт шыл- дық» көзқарастарынан айы ға қой- мағанын сынап өтсе, С. Төлешов жоғарыда аталған хрестоматияларға енгізілген шығармалар маркстік- лениндік әдіснаманың таптық прин- ципіне сай құрастырылмағанын, ав- торлардың солқылдақтық танытып отырғанын әшкереледі. Ал М. Рит- ман-Фетисов «Против низопоклон- ства перед реакционно-мусульман- ской культурой Востока» деген ма- қаласында ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің халық тарихына қарай бағыт алуы мен әдет-ғұрып, салт-санаға сай дәстүрдің дәріптелуін дінмен байла- ныстыра талқандап шықты. Қазақ әдебиеттану ғылымының сорына қарай осы екі қаулы аз бол- ғандай 1949 жылы «Коммунист» журналында «Космополитизм – им- периалистік реакцияшыл идео ло- гияның ұлы қаруы» деген бас ма- қаланың жариялануы сыншыл дық, ғылыми-зерттеушілік ой-пі кір дің ас тан-кестеңін шығарды. Қа зақ әде- биеттануы саласындағы «ұлтшыл- Ре по зи то ри й К ар ГУ |