Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
лениндік әдіснамаға мойынсұнба ған әдебиетші-сыншылар, ғалымдар да кетті. Осыған байланысты «тұрпайы социологизмнің» дауылы бәсең тар- тып, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жаңа әдіснама талаптарына сай жүр- гізу қолға алынды. Заман тала бына сай әдеби мұраны игерудің жаңа проблемалары көтерілді. Ол проб- лемалардың ең ірісі – қазақ фолькло- ры мен әдебиетінің тарихын жазу, дәуірлеу мәселелері еді. Бұлар 1920 жылдардағы мақалаларда сөз ара- сында айтылып жүргенімен, әдебиет тарихын жазуға ғылыми тұрғыдан көңіл аударып, практикалық тұрғыда орындаудың кезі келгенде С. Сей- фуллин 1929 жылы «Қазақ әдебиеті туралы» ашық хат жариялады. Онда қазақ әдебиетінің тарихын мектепке лайықтап жаңа заман талабына сай жасау мәселесін көтереді. Қазақстанда бастауыш, орта мек- тептердің көптеп ашылуы, педа- гогикалық техникумдер мен учили- щелер, 1928 жылы Қазақтың мем- лекеттік университетінің ашылуы, оларда қазақ әдебиетінің пән ретін- де оқытылуы қазақ әдебиетінің бір жүйеге түскен оқулығы мен тарихын жазуды талап етті. «Қазақ әдебиеті тарихынан университетте дәріс бе- ріледі. Дәріс берілуі үшін тәртіпке қойылған аңғармен құрылған құрал боларлық қорытылған кітап керек» болды. С. Сейфуллиннің қазақ әдебие- тінің тарихын жазуға байланысты кө- терген осы проблемалық пікірі ауыз әдебиеті үлгілерін жинау, жария- лауды насихаттау мақсатында жазы- лып жатқан сан түрлі мақалалардың бетін жаңа арнаға, ғылыми негізге қарай бағыттады. С. Сейфуллин қа- зақ әдебиетінің ғылыми тарихын жа- сау мәселесін 1931 жылы жазған «Ер- тедегі жырлы әңгімелер, яки ноғайлы дәуірінен қалған әдебиет нұсқалары», «Билер сөздері» атты мақалаларында жалғастырды. Оның бұл бастамасы- на ақын-жазушылар, қазақ зиялыла- ры қызу үн қосты. Егер де 1920 жылдары ауыз әде- биетін жинау жалпылама түрде жүрсе, енді халық әдебиетінің ғылымдық тарихын жасау мақсатында белгілі бір жүйемен ғылыми-зерттеу жұ- мыс тары жүргізілді. Соның нәти- же сінде мектептер мен жоғарғы оқу орындарын оқулық, хрестоматия- лармен қамтамасыз ету процесі бас- талды. Осы игі қадамға Ораз Исаев- тың фольклорлық мұра жайында ҚазАПП басқармасына жазған хат- тары әдеби мұраға деген мемлекеттік қамқорлықты ғана көрсетіп қой май, әдебиет тарихын зерттеу барысына ай рықша назар аударды. «Көркем шы ғармалардың бәрі де байшыл шы- ғарма деп, бәрін де іске алғысыз етіп тастаймыз деу дұрыс емес дей келіп, әдебиет зерттеушілерін әдеби мұраны біржақты бағалаудан сақтанды рады. Ре по зи то ри й К ар ГУ |