Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
насынан туған» дейді. Сөйтіп бір кітапта Сәкен өзіне өзі қайшы келе- ді». Әрине, бұл сықылды пікірлердің кездесуі Сәкен өзі айтқандай «бүгін- ге дейін қазақ әдебиеті туралы еңбек- тің жоқтығымен» және С. Мұқанов айтқандай «әдебиеттану ғылымының сол кездегі жасандығынан». С. Сейфуллиннің бұл оқу құра- лында халқымыздың ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп келген ру хани байлығы түгел қамтылып, оның жанрлары мен түрлері ғылыми жүйелікте жіктелген. Қазақ халқы ның бастан өткізген тарихи кезеңдері мен тығыз байланыстылықта ала оты- рып, ауыз әдебиетінің әрбір үлгі сіне ғылыми-зерттеушілік көзқа рас та нақ- ты пікір білдіреді. Халық шығармашылығының ең көрнекті де үлгілі нұсқалары ғы- лыми жүйеге салынып, оның ішкі жанрлары сараланды, көне тарихты көркем туындылармен сабақтастыру негізінде жоғары оқу орындары- на арналған қазақ әдебиетінің оқу құралы жасалды. Бұл маркстік-ле- ниндік әдіснама негіздеріне сай си- патта болғанымен қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі үшін зор табыс болды. Шынында да, оқу құ- ралдарындағы фольклорлық әрбір үлгінің шығу себебі мен сырын баян- дап, оған ғылыми-эстетикалық тал- дау жасауы, зерттеушілік ой-пікірдегі нақты тұжырымдар білдіруі, халық ауыз әдебиетінің даму құбылыс- тарын тексеруге қадам жасауы – шын мәніндегі ғылыми-зерттеу еңбек тер ге тән қасиеттер. Бұл еңбекті «қазақтың әдебиет- тану ғылымына алғашқы тартылған сүрлеу» деп бағалаған уақытта 1930 жылдардағы әдеби-теориялық және әдеби-тарихи талдау жасай зерттеу бағытындағы ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің өрісін кеңейткен, тыңнан қозғаған жаңа бастамаларына да кө- ңіл аудару қажет. Олар жоғарыда көрсетілген әдебиетші-ғалымдардың еңбектерінде қаралғанын ескере оты- рып, бүгінгі таңдағы тарихты жа ңа- ша таразылау көзқарасына сай атап қана кетсек те жеткілікті. С. Сейфуллин ғалымдық білгір- лікпен сол кездегі әдебиеттану ғы- лымындағы орын алған «бірыңғай ағым теориясына» байланысты «қа- зақта әлеуметтік таптар жоқ, сол се- бептен бізде таптық әдебиетте жоқ» деген көзқарасқа маркстік-ленин- дік әдіснама негізіне сүйене отырып осы еңбегі арқылы соққы беруге ұм- тылды. Себебі, әдебиеттің таптығы прин ципі ауыз әдебиетінің белгілі бір жан рын не болмаса жеке шығар- маны сөз еткен мақалаларда шет- пұшпақтай ғана айтылып, бұл тура- лы ғылыми тұжырым жасала қойма- ған еді. «Қазақ әдебиетіндегі» «қай дәуірде болса да әдебиет тап құралы болады» деген қорытындының қа- зақ әдебиеттану ғылымында алғаш айтылуынан, ғылыми-зерттеушілік Ре по зи то ри й К ар ГУ |